Βενιζελισμός – Αντιβενιζελισμός: Δύο διακριτές αντιλήψεις εθνικισμού

Κείμενο: Θανάσης Διαμαντόπουλος, ”ΒΕΝΙΖΕΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΒΕΝΙΖΕΛΙΣΜΟΣ ΜΙΑ ΑΝΘΕΚΤΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΤΙΚΗ ΤΟΜΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ” στο Πολιτικοί προσανατολισμοί του Νέου Ελληνισμού (επιμ. Ευάνθης Χατζηβασιλείου), Αθήνα: Ίδρυμα της Βουλής των Ελληνων, 2012, σ. 78-79.

Δεν υπάρχει, ασφαλώς, αμφιβολία πως η σαφέστερη μορφοποίηση της βενιζελικής –κατά προέκταση, επομένως, και της αντιβενιζελικής– παράταξης, και η ανάδειξη της αντιπαράθεσής τους σε παγιωμένη διαιρετική τομή του πολιτικού συστήματος συντελέστηκε με την έκρηξη του Α´ Παγκοσμίου Πολέμου και τη συνακόλουθη δημιουργία των προϋποθέσεων εμφάνισης του Διχασμού. Αυτή, όμως, η αντιπαράθεση, πριν “επικαθήσει” σε άλλα στοιχεία –ή, ενδεχομένως, πριν τα παραγάγει, τα φορτίσει και τα γιγαντώσει η ίδια–, ως αφετηριακή βάση είχε σε μεγάλο βαθμό δύο διαφορετικές και δύσκολα συμβατές μεταξύ τους αντιλήψεις περί εθνικισμού.

Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Α΄ ΕΦΙΠΠΟΣ - archive.ert.gr
Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Α΄ ΕΦΙΠΠΟΣ

Ήδη η πορεία της αμφιταλάντευσης του βασιλιά Κωνσταντίνου –και μαζί του μεγάλου μέρους της αποκληθείσης τότε κωνσταντινικής/αντιβενιζελικής παράταξης– για το θέμα της ενεργού στράτευσης της χώρας στην πλευρά της Αντάντ είναι δηλωτική ενός πρώτου επίπεδου του ιδεολογικού υπόβαθρου αυτού που επρόκειτο να μείνει στην ιστορία ως “Εθνικός Διχασμός”. Πράγματι, η εναντίωση του μονάρχη στον προκρινόμενο από τον Βενιζέλο ανταντόφιλο προσανατολισμό της χώρας οριστικοποιήθηκε στο Συμβούλιο του Στέμματος της 20ης Φεβρουαρίου 1915, όταν και μόνο όταν το βέτο της τσαρικής κυβέρνησης ουσιαστικά απέκλεισε κάθε προοπτική κατάληψης της Κωνσταντινούπολης από την Ελλάδα. Στο αντίστοιχο συμβούλιο, αντίθετα, που είχε πραγματοποιηθεί, υπό την προεδρία του Έλληνα εστεμμένου, ελάχιστες μέρες νωρίτερα, στις 17 Φεβρουαρίου, πριν από τη συγκεκριμένη κατηγορηματική εναντίωση της ρωσικής πολιτικής στο “προαιώνιο όνειρο της φυλής”, ο Κωνσταντίνος είχε φανεί πολύ πιο διαλλακτικός.

Παρά, δε, τις προνομιακές σχέσεις και τους συγγενικούς δεσμούς του Έλληνα εστεμμένου με το γερμανικό στέμμα, όλοι οι παραβρεθέντες είχαν μείνει με την εντύπωση πως είχε πειστεί να προσυπογράψει την “πολεμόφιλη” εξωτερική πολιτική του “πρώτου του συμβούλου” και πρωθυπουργού της χώρας. Αυτό το γεγονός υποδηλώνει, επομένως, την αντιπαράθεση δύο “εθνικισμών”, ή πιο σωστά δύο αντιλήψεων του εθνικισμού, ως βάσης του Διχασμού. Επρόκειτο, αφενός μεν για ένα ρομαντικό “εθνικισμό συμβόλων” με αναφορές στο παρελθόν (Πόλη, μαρμαρωμένος βασιλιάς, κόκκινη μηλιά, Αγιά Σοφιά, εξαδάκτυλος Κωνσταντίνος κ.ο.κ.), που οιστρηλατούσε την υπό διαμόρφωση “κωνσταντινική” πολιτική οικογένεια, τον ουσιαστικό ηγέτη της και τους οπαδούς του… αφετέρου δε, για το βενιζελικό εθνικισμό ο οποίος, χωρίς να στερείται βέβαια οραματικών αναφορών εμπνεόμενων από το παρελθόν και τους διαχρονικούς μύθους της φυλής, ήταν ωστόσο πολύ πιο ρεαλιστικός, “εμπροσθοβαρής” και μελλοντοστραφής, προσγειωμένος και προσανατολισμένος σε απτές επιδιώξεις με οικονομικό και αναπτυξιακό πρωταρχικά περιεχόμενο.

Eλευθέριος Βενιζέλος: To Kίνημα στο Γουδί, η άφιξη στην Αθήνα και η  αφετηρία μιας λαμπρής πορείας | in.gr

Αυτός ο βενιζελικός εθνικισμός προσέβλεπε, βέβαια, στην υποστήριξη της θαλασσοκράτειρας Μεγάλης Βρετανίας για διασφάλιση των πρόσφατων εδαφικών κατακτήσεων, ιδίως των νησιών του “Αρχιπελάγους” που γειτνίαζαν προς τη μικρασιατική ακτή και μάλιστα δεν είχαν ακόμη τότε αναγνωριστεί από το διεθνή παράγοντα ως εδάφη του ελληνικού κράτους. Πρωτίστως, όμως, πρότασσε ευρύτερες οικονομικές στοχεύσεις. Στοχεύσεις συνδεόμενες λιγότερο με τη συμβολική διάσταση του θέματος και περισσότερο με τον παραγωγικό δυναμισμό των νεοπροσαρτημένων ή των διεκδικούμενων περιοχών. Κυρίως, όμως, τέτοιες που προσέβλεπαν σ’ ένα λειτουργικά αναβαθμισμένο διεθνή οικονομικό ρόλο της Ελλάδας, ως οιονεί εμπορικής εμπροσθοφυλακής εις την «καθ’ ἡμᾶς Ἀνατολὴ» των μεγάλων και ώριμων κεφαλαιοκρατικών δυνάμεων της Δύσης. Η διαφοροποίηση της κοινωνικής βάσης των δύο παρατάξεων υπό τη συγκεκριμένη οπτική γωνία είναι ασφαλώς αποκαλυπτική.

, , , , , , ,

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *