Κωστής Παπαγιώργης: Ο φόρος του αίματος

Κείμενο: Κωστής Παπαγιώργης

Σύμφωνα με τον ιερό νόμο των μουσουλμάνων, το να πέμπτο της πολεμικής λείας -μη εξαιρουμένων των αιχμαλώτων- περιερχόταν στην απόλυτη δικαιοδοσία του Ιμάμη. Έτσι θεσμοποιήθηκε η περιοδική στρατολόγηση χριστιανοπαίδων για την επάνδρωση του τακτικού στρατού. Αρχικά το παιδομάζωμα γινόταν ανά πενταετία, μετά ανά τετραετία και κατόπιν, μέχρι τον 17ο αιώνα, οπότε και καταργήθηκε, ανταποκρινόταν στις εκάστοτε κρατικές ανάγκες. Οι νέοι, όριζε το φιρμάνι, έπρεπε να είναι «καλλίμορφοι, αρτιμελείς και προς πόλεμον κατάλληλοι.»

Όσο για τις αντιδράσεις των οικείων, το διάταγμα ήταν απολύτως σαφές: «όταν τις των άπατων γονέων ή άλλος τις αντιστή εις την παράδοσιν του γενιτσάρου υιού του, θ’ απαγχονίζηται ευθύς εις το κατώφλιον της θύρας του, του αίματός του θεωρουμένου άνευ αξίας.» Αλλά, πέρα από τα σώματα των γενιτσάρων, που η δράση τους είναι γνωστή, το παιδομάζωμα απέβλεπε και στη βίαιη στρατολόγηση μικρότερων παιδιών, που προορίζονταν να καταλάβουν ζηλευτές θέσεις στην αυλική και διοικητική ιεραρχία.

Γενίτσαροι σε απεικόνιση εποχής. Οι νέοι, όριζε το φιρμάνι, έπρεπε να είναι «καλλίμορφοι, αρτιμελείς και προς πόλεμον κατάλληλοι.»
Γενίτσαροι σε απεικόνιση εποχής. Οι νέοι, όριζε το φιρμάνι, έπρεπε να είναι «καλλίμορφοι, αρτιμελείς και προς πόλεμον κατάλληλοι.»

Αυτή η πρωτάκουστη φλεβοτομία του ελληνικού πληθυσμού δεν είχε μόνο την τερατώδη σημασία που δικαιολογημένα της απέδωσε η παράδοση. Μέσα στις απελπιστικές συνθήκες όπου ζούσαν οι υπόδουλοι, η προοπτική μιας λαμπρής σταδιοδρομίας έπαιρνε ενίοτε θετικό χαρακτήρα -πράγμα που ωθούσε πολλούς μουσουλμάνους να εμφανίζουν τα παιδιά τους ως χριστιανόπαιδα. Ιστορικά το ζήτημα άφορα το φρόνημα αυτών των νέων που εξισλαμίζονταν και κατά κανόνα αναδεικνύονταν βάναυσοι διώκτες των αδελφών τους. Μέσα στο ένα εκατομμύριο περίπου εξισλαμισθέντων παιδιών, υπήρχαν και περιπτώσεις όπου οι αρπαγέντες δεν μεταμορφώθηκαν σε φανατικούς μωαμεθανούς, αλλά διαφύλαξαν την ανάμνηση του αίματος και του θρησκεύματος. Η «φορολογία του αίματος» ανάγκασε πολλές οικογένειες ή να καταφύγουν σε ορεινές περιοχές ή να εξισλαμισθούν για να σώσουν τα παιδιά τους. Άλλωστε οι αθρόοι εξισλαμισμοί ήταν ένας άλλος βαρύς «φόρος αίματος».

Γενίτσαροι σε απεικόνιση εποχής.
Γενίτσαροι σε απεικόνιση εποχής.

Όποιος Ρωμιός αλλαξοπιστούσε, μπορούσε να ζήσει καλύτερα, αυτός και η οικογένεια του. Η μεταστροφή είχε υπερατομική σημασία, γι’ αυτό έπαιρνε πανηγυρικές διαστάσεις. Ενώπιον πάντων, ο χριστιανός όφειλε να υψώσει τελετουργικά το δάχτυλο και να πει: «Ο Μωάμεθ είναι ο αληθινός προφήτης». Κατόπιν έπρεπε να επαναλάβει τα ίδια ενώπιον του ιεροδικαστή και να αρνηθεί οριστικά τη χριστιανική πίστη. Αμέσως του έδιναν νέα ενδυμασία (σε πράσινο χρώμα, που απαγορευόταν στους άπιστους), τον ανέβαζαν πάνω σε άλογο και εν πομπή -με σάλπιγγες, κύμβαλα και φλογέρες- τον περιέφεραν στην πόλη. Οι ιερείς της κουστωδίας επαναλάμβαναν το «Ένας είναι ό Θεός και προφήτης του ο Μεσσίας, δούλη του η Μαρία, και ό Μωάμεθ ο μεγαλύτερος προφήτης του», μέχρι να καταλήξουν στο τζαμί, όπου γινόταν η περιτομή τού νεοπροσήλυτου. Όταν η εξωμοσία αφορούσε γυναίκα, ο ιεροδικαστής έπαιρνε τη ζώνη της, την έκοβε στα δύο, ώστε να σχηματισθεί σταυρός, και την ανάγκαζε να τον πατήσει τρεις φορές, αποκηρύσσοντας την πίστη της.

Νεομάρτυρας
Νεομάρτυρας

Μπροστά σε αυτόν τον αποδεκατισμό του χριστιανικού ποιμνίου που έπαιρνε ολέθριες διαστάσεις, ο επίσημος κλήρος βρισκόταν σε πλήρη αδυναμία. Η Εκκλησία εξηγούσε τη σκλαβιά ως πειρασμό, προκειμένου να δοκιμασθεί η αντοχή των πιστών – ως «πίστεως γυμνάσιον», όπως έλεγε ο Γεννάδιος. Ήταν άλλωστε διάχυτη η πεποίθηση στα λαϊκά στρώματα ότι «πάσχομεν υπό των Τούρκων διά τας αμαρτίας ημών». Μάλιστα, όσο οι προελάσεις των Τούρκων στέφονταν με επιτυχία, ή πεποίθηση στερεωνόταν. Συνάμα, ο μεγάλος αριθμός νεομαρτύρων -ανθρώπων ταπεινών, γεωργών, βιοτεχνών, μοναχών, έμπορων, που προτίμησαν τον θάνατο από την εξωμοσία- αποδείκνυε ότι η πίστη παρέμενε ακλόνητη παρά τις δοκιμασίες. Αξίζει πάντως να τονισθεί ότι, μέσα στους αιώνες της μεγάλης δοκιμασίας, πολλοί τούρκεψαν, ελάχιστοι όμως φράγκεψαν.

Έλληνες νησιώτες του Αιγαίου με φορεσιά ζεϊμπέκηδων. (1888)
Έλληνες νησιώτες του Αιγαίου με φορεσιά ζεϊμπέκηδων. (1888)

Ο τίτλος είναι ψευδεπίγραφος· το κείμενο είναι από εδώ: Κωστής Παπαγιώργης. Αλέξανδρος Αδαμαντίου Εμμανουήλ. Εκδ. Καστανιώτη. Σελ. 30-32.

eranistis.net

, , , , ,

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *