Κύπριοι δάσκαλοι στον Μακεδονικό Αγώνα

Γράφει ο Κωστής Κοκκινόφτας, στο περιοδικό Ελλοπία τ. 11, καλοκαίρι 1992, σελ. 10-11

Η Κύπρος έχει νά επιδείξει μιά αξιόλογη συμμετοχή στους αγώνες της Μακεδονίας γιά ελευθερία καί εθνική δικαίωση. Κύπριοι εθελοντές συμμετείχαν στά ένοπλα εκστρατευτικά σώματα, πού τήν περίοδο τοϋ Μακεδονικοϋ αγώνα αγωνίστηκαν μαζί με τόν ντόπιο πληθυσμό ενάντια στούς Βούλγαρους κομιτατζήδες1. ‘Αναφέρονται κάποιοι Κύπριοι Μακεδονομάχοι, όπως ό Κώστας Λοΐζου ή Βραχίμης2 πού πολέμησε στό εκστρατευτικό σώμα τοϋ Παύλου Μελα, ό Ευάγγελος Περιστιάνης’ πού επέστρεψε τραυματίας στό νησί, ό Γεώργιος Αργυρίου” πού συμμετείχε επίσης στούς Βαλκανικούς πολέμους καθώς καί στόν πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, ό δίοπος Μιλτιάδης Φίδης Κόκαρης5 πού σκοτώθηκε στη μάχη του Μορίχο-βου, όπως καί πολλοί άλλοι. Παράλληλα, τό σύνολο τοΰ λαοΰ τοϋ νησιοΰ εκδήλωσε τή συμπαράστασή του στόν αγώνα των αδελφών του της Μακεδονίας μέ πολλούς άλλους τρόπους, όπως μέ τή διεξαγωγή εράνων καί τήν αποστολή σεβαστού ποσοϋ χρημάτων^.

‘Αξιοσημείωτη είναι ακόμη καί ή συμμετοχή πάρα πολλών Κυπρίων στούς δύο Βαλκανικούς πολέμους, πού ολοκληρώθηκαν μέ τήν απελευθέρωση μεγάλου μέρους της Μακεδονίας, της Θράκης καί της Ηπείρου. Χαρακτηριστικό είναι τό παράδειγμα της κατεχόμενης από τούς Τούρκους σήμερα κωμόπολης τοϋ Καραβα, πού συμμετείχε μέ 46 νέους της σέ όλα τά πεδία τών μαχών7. Δύο άπό αυτούς επεσαν πολεμώντας καί οί τάφοι τους στά Μακεδονικά βουνά αποτελούν μία μοναδική μαρτυρία της συνεκτικότητας τών δεσμών Κύπρου-Έλλάδας. Παρόμοια βέβαια ήταν καί ή συμμετοχή τών άλλων χωριών τοΰ νησιοϋ. Ίδιος καί μεγαλύτερος ακόμη ύπήρξε ό αριθμός τών Κυπρίων εθελοντών πού άνεχώρησε στό Μακεδονικό Μέτωπο καί πολέμησε ένάντια στά Βουλγαρικά στρατεύματα κατά τόν πρώτο παγκόσμιο πόλεμο.

Μέ τή λήξη τοϋ πολέμου αύτοϋ, αντιμετωπίστηκε άπό τό Ελληνικό κράτος σοβαρό θέμα επάνδρωσης τών σχολείων πού δημιουργήθηκαν στά χωριά πού άπελευθερώθηκαν. Ή σκλαβιά αιώνων είχε συμβάλει ώστε οί άνθρωποι νά ζοϋν σέ πολύ δύσκολες συνθήκες καί χωρίς οργανωμένη παιδεία. Πρωθυπουργός τότε ήταν ό Ελευθέριος Βενιζέλος (1864-1936) καί ‘Αρχιεπίσκοπος ‘Αθηνών ό Μελέτιος Μεταξάκης (1871-1935). Ό τελευταίος, πού ύπήρξε προηγουμένως Μητροπολίτης Κιτίου στήν Κύπρο (1910-17), εισηγήθηκε τότε νά ζητηθεί ή βοήθεια Κυπρίων δασκάλων ώστε νά μπορέσουν οί Μακεδόνες νά στελεχώσουν τά σχολεία τους μέ έμπειρο καί ικανό διδακτικό προσωπικό. Ή πρόταση εγινε αποδεκτή καί μέ πρωτοβουλία τοϋ Έλληνικοϋ ‘Υπουργείου Παιδείας δημοσιεύτηκε τήν ‘ίδια εποχή στίς εφημερίδες τοΰ νησιοϋ έκκληση πρός τούς Κυπρίους δασκάλους νά μεταβοΰν στήν Μακεδονία καί νά υπηρετήσουν τόν έκεί Ελληνισμό8:

«… Γράφουσιν ήμΐν έξ ‘Αθηνών ότι χρειάζονται διδασκάλους διά τάς κωμοπόλεις της Μακεδονίας καί της Θράκης καί δτι άναμένονσιν όπως τά διδασκαλεία καί τά Γυμνάσια της Κύπρου χορηγήσωσιν όσο τό δυνατόν περισσοτέρους νέους έχοντας τόν ζήλον νά ύπηρετήσωσιν εις αγώνα όχι ό λιγότερο ν σπουδαΐον τοΰ στρατιωτικού… Πλήντούτον υπάρχει καίτό ηθικόν συναίσθημα ότι θά διδάξωσιν έκεΐ όπου πρό τίνων ετών ώργίαζεν ή Βουλγαρική προπαγάνδα διά νά έκβουλγαρίσει τά ‘Ελληνόπαιδα. Τό συναίσθημα τούτων θά είναι ή καλλίστη αμοιβή τών μόχθων τών διδασκάλων ή μάλλον τών λειτουργών αυτών τοΰ Ελληνισμού…».

Ή ανταπόκριση πού βρήκε άνάμεσα στούς δασκάλους τοΰ νησιοΰ ή έκκληση αύτη ήταν ιδιαίτερα θερμή. ‘Αρκετά μεγάλος αριθμός, καί ειδικά οί απόφοιτοι τοϋ Ίεροδιδασκαλείου Λάρνακας πού είχε ιδρύσει ό Μεταξάκης στά 1910, δήλωσε αμέσως συμμετοχή. ‘Αναφέρονται άνάμεσα σ’ άλλους9 ό Αριστόδημος Β. Χαραλαμπίδτις πού τοποθετήθηκε στά Δουμπιά Χαλκιδικής, ό ‘Ιωάννης Καρακούλλας στό Μπούτκοβο, ό Κ. Νικολάου στά Βαβνα Χαλκιδικής, ό ‘Ιωάννης Κ. Μαυρογιάννης στή Μπάνι-τσα τής Φλώρινας, ό Γ. Χριάδης στά Λάγινα τής Φλώρινας, ό Κ. Τημενίδης στό Ράδοβο Σιδηροκάστρου, ό Σ. Λουκαΐδης στό Λέχοβο καί άλλοι άλλοϋ. Άνάμεσά τους καί ό μετέπειτα Οικονόμος Σολομών Παναγίδης (1893-1964), άπόφοιτος τοϋ Ίεροδιδασκαλείου μέ σημαντική συμβολή, στη συνέχεια, στήν έκκλησιαστική ζωή τής Κύπρου, που δίδαξε γιά ένα χρόνο (1920-21) στό χωριό Κρίβα10. Πολλοί άπό αυτούς παρέμειναν στά χωριά στά όποια υπηρετούσαν καί δημιούργησαν οικογένειες, ενώ άλλοι μετά άπό κάποιο χρονικό διάστημα επέστρεψαν πίσω στήν Κύπρο.

Δύο επιστολές ένός άπό αυτούς, τοϋ ‘Ιωάννη Καρακούλλα, είναι ενδεικτικές τής γενικότερης κατάστασης πού επικρατούσε τότε, άλλά καί τής ψυχολογικής διάθεσης των Κυπρίων αύτών εθελοντών. Ή πρώτη μέ τίτλο: «’Επιστολή Κυπρίου διδασκάλου έξ Ελλάδος», πού δημοσιεύτηκε στόν Κυπριακό τύπο τής εποχής”, περιγράφει τήν κωμόπολη τοϋ Μπούτκοβο καί τίς δυσκολίες πού άντιμετώπιζε μετά τήν όλική καταστροφή της έξαιτίας τοϋ πολέμου. Στή δεύτερη επιστολή πού δημοσιεύτηκε’2 μέ τίτλο: «Εντυπώσεις Κυπρίου Διδασκάλου έκ Μακεδονίας», ό Καρακούλλας γράφει μεταξύ άλλων: «… Έπί τη κλήσει τής μεγάλης πατρίδος μας, είχον αναχωρήσει ώς γνωστόν ύμΐν μετ’ άλλων συναδέλφων μου έκ τής γλυκείας μας Κύπρου δι’ ‘Ελλάδα, διά νά παράσχωμεν τάς διά τήν Μακεδονίαν ή Θράκην ζητηθείσας υπηρεσίας μας…». Στή συνέχεια παραθέτει μία αρκετά γλαφυρή περιγραφή τοϋ ταξιδιοϋ του άπό τήν Κύπρο στήν Μακεδονία καί, άφοϋ δώσει μία άρκετά ενδιαφέρουσα ιστορική επισκόπηση τοϋ Μπούτκοβο, συνεχίζει:

«… Πρό τοϋ 1913 είχε 3.000 περίπου κατοίκους, τό πλείστον Τούρκους, καί 1.000 περίπου ‘Έλληνας όμιλονντας ώς μητρικήν γλώσσα ιδίαν διάλεκτον όμοιάζουσαν κατά πολύ πρός τήν Βουλγαρικήν, άλλ’ ιδίως καλουμένην Μακεδονικήν, ήτις συνίσταται έκ λέξεων ‘Ελληνικών, Βουλγαρικών καί Λατινικών…».

Δίνει δηλαδή ό Καρακούλλας μέ τήν έπιστολή του αύτή μία μοναδική μαρτυρία γιά τήν εθνολογική ύπόσταση τοϋ τοπικού πληθυσμού, πού είναι καθαρά Ελληνική, παρά τή χρήση ώς μητρικής του γλώσσας μιας διαλέκτου πού είναι κράμα άπό Ελληνικά, Βουλγαρικά καί Λατινικά. Ή επαφή τοϋ πληθυσμοϋ μέ γειτονικούς λαούς είχε συμβάλει μέ τήν πάροδο τοϋ χρόνου στήν άπώλεια τής Ελληνικής ώς μητρικής γλώσσας, άλλά αυτό δέν επέβαλε καί τήν απώλεια τής έθνικής συνείδησης. Ό παράγοντας γλώσσα μπορεί νά είναι βασικό στοιχείο τοϋ έθνικοϋ προσώπου των Ελλήνων, άλλά οπωσδήποτε δέν είναι τό μόνο.

Στή συνέχεια οί Κύπριοι δάσκαλοι βοήθησαν στή διδασκαλία τής Ελληνικής γλώσσας καί πρόσφεραν πολύτιμες υπηρεσίας στόν Ελληνισμό. Ή παρουσία τους στά χωριά τής Μακεδονίας υπογραμμίζει σέ τελική ανάλυση τήν πνευματική ενότητα όλων των τμημάτων τοϋ ‘Ελληνισμού καί των ιστορικών του πατρίδων.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Πέτρου Παπαπολυβίου: «Ή Κύπρος καί ό Μακεδονικός αγώνας», ανάτυπο άπό τό Συμπόσιο «Ό Μακεδονικός Αγώνας» πού οργανώθηκε άπό τό ΙΜΧΑ καί τό Μουσείο Μακεδονικοΰ ‘Αγώνα (Θεσσαλονίκη-Φλώ-ρινα-Καστοριά-Έδεσσα, 28 Όκτιοβρίου — 2 Νοεμβρίου 1984).

2.            Φωνή τής Κύπρου, 29/11.2.1905, 9/22.7.1905.

3.            Φωνή τής Κύπρου, 23/7.3.1908.

4.            ‘Αλήθεια. 30.10.1908.

5.            Φωνή τής Κύπρου. 16/29.2.1908.

6.            Κώστα Π. Κύρρη: «Αυτόγραφο τον Σπύρου Ματσούκα άπό τήν Λάπηθο», Χρονικά τής Λαπήθου, τόμος Ιί, 1970, σελ. 19-23.

7.            Κωστή Κοκκινόφτα: «Ήσυμμετοχή τον Καραβά στήν άπελενθέρωση τής Ελληνικής Μακεδονίας», ‘Ελευθεροτυπία, 29.3. 1992.

8.            Φωνή τής Κύπρου. 4/17.7.1920.

9.            Φωνή τής Κύπρου, 19/1.1.1921,

10.          π. Κωνσταντίνου Κούκου: «ΌΧριστιανικός ‘Ορθόδοξος περιοδικός τύπος εις τήν Κύπρον άπό τής εισαγωγής τής τυπογραφίας μέχρι σήμερον». Κυπριακός Λόγος τ. 67-68, Λευκωσία 1980, σελ. 217-218.

II .Φωνή τής Κύπρον. 14/ 27.11.1920.

12. Φωνή τής Κύπρον. 19/1.1.1921.

, , , ,

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *