Ὁ Μακιαβέλλι γιὰ τὴ θρησκεία, καὶ μιὰ ἐπισκόπηση τοῦ Βυζαντίου

Παρακάτω, παρουσιάζονται μερικὰ ἀποσπάσματα ἀπὸ δυὸ ἔργα τοῦ Μακιαβέλλι. Στὸ πρῶτο ἔργο ἀναφέρεται στὴν «χριστιανικὰ κι ἰταλικὰ βλαβερή ἐπίδραση τοῦ Παπισμοῦ». Ἔπειτα ἐπιχειρεῖ τὴ σύγκριση μεταξὺ παλιᾶς καὶ χριστιανικῆς θρησκείας. Κι ἐνῶ δείχνει ολοφάνερα ὅτι τοῦ ταιριάζει ἡ παλιὰ θρησκεία ποὺ κατὰ τὴ γνώμη του προέτρεπε στὴν θέληση γιὰ ἰσχὺ καὶ μεγαλοσύνη, διὰ τὸν φόβο τῶν Ἰουδαίων ἀμέσως μετὰ τὰ μαζεύει ὑποστηρίζοντας ὅτι δὲν φταίει αὐτὴ καθαυτὴ ἡ χριστιανικὴ θρησκεία ἀλλὰ ἡ ἑρμηνεία της ἀπὸ ἀνόητους ἀνθρώπους. Στὸ δεύτερο ἔργο προσπαθεῖ νὰ δείξει γιατί ὁ Πάπας ἀπέκτησε κοσμικὴ ἰσχὺ μετὰ τὴν μεταφορὰ τῆς πρωτεύουσας στὸ Βυζάντιο καὶ γιατί μὲ τὴν στάση αὐτὴ ἔβλαψε τὴν Ἰταλία.

Διατριβές πάνω στην πρώτη Δεκάδα του Τίτου Λίβιου
Βιβλίο Α’, XII, (σελ. 323)

Εμείς οι Ιταλοί λοιπόν χρωστάμε πρώτα-πρώτα στην Εκκλησία και στο παπαδαριό το που καταντήσαμε άθρησκοι και κακοί· μα χρωστάμε κι ακόμα κάτι μεγαλύτερο, και τούτο είναι η δεύτερη αιτία της καταστροφής μας: το που η Εκκλησία κράτησε και κρατεί τη χώρα μας διαιρεμένη […] Γιατί αφού ορίζει εδώ τόπο δικό της κι έχει εξουσία κοσμική, δε στάθηκε ούτε τόσο δυνατή ούτε τόσο άξια, που αν πάρει στα χέρια της την Ιταλία και να γίνει κεφαλή της· κι από την άλλη μεριά ούτε τόσο αδύναμη στάθηκε, ώστε ο φόβος μήπως χάσει τις κοσμικές της κτήσεις να την εμποδίσει να καλέσει κάποιον δυνατό, που να τη διαφεντέψει απ’ όποιον τυχόν απόχτησε μεγάλη δύναμη μέσα στην Ιταλία […] Κι άμα θες…βρες τη δύναμη και στείλε την παπική αυλή, μ’ όσην εξουσία έχει και μέσα στην Ιταλία, να κατοικήσει στην Ελβετία, τη μοναχική χώρα σήμερα που ζει σύμφωνα με τους αρχαίους, καις το φόβο του Θεού και στους στρατιωτικούς θεσμούς· ε, τότε θάβλεπες ότι προτού περάσει καιρός οι κακές συνήθειες της παπικής αυλής θα ξεσηκώνανε μέσα στη χώρα εκείνη ανακατωσούρα πιότερη απ’ ό,τι άλλο κι αν βάλεις με το νου σου ότι μπορεί ποτέ να ξεφυτρώσει.

Βιβλίο Β’, II, (σελ. 397)

Αν τώρα ρωτήσουμε για ποιο τάχα λόγο οι λαοί αγαπούσανε πιότερο στους αρχαίους εκείνους καιρούς τη λεφτεριά παρά σήμερα, πιστεύω πως αυτό γίνεται για τον ίδιο λόγο που σήμερα κάνει τους ανθρώπους λιγότερο γενναίους· και λέω ότι αυτός ο λόγος είναι πως η σημερινή αγωγή μας είναι αλλιώτικη από την αρχαία, εξαιτίας που και η θρησκεία μας είναι αλλιώτικη από τη δική τους. γιατί, αφού η δική μας θρησκεία μας έδειξε ποια είναι η αλήθεια κι ο δρόμος ο σωστός, μας κάνει να ψηφάμε λιγότερο τις τιμές του κόσμου, ενώ οι ειδωλολάτρες, που τις είχανε περί πολλού και τις βλέπανε σαν το ύψιστο αγαθό, ήσανε πιο ζωντανοί στις πράξεις τους. αυτό μπορείς να το ιδείς και σε πολλούς τους θεσμούς, πιάνοντας από τη μεγαλοπρέπεια των δικών τους θυσιών κι απ’ την ταπεινότητα των δικών μας, όπου βλέπεις τελετές πιότερο αβρές παρά μεγαλόπρεπες, κι όχι κάποια πράξη άγρια ή γενναία… […] Κι έξω απ’ αυτό, η αρχαία θρησκεία καλοτύχιζε μονάχα τους ανθρώπους που ήσαν φορτωμένοι με δόξα εγκόσμια, καθώς οι πολέμαρχοι ή οι ηγεμόνες. Η δική μας θρησκεία δοξάζει πιότερο τους ταπεινούς και στοχαστικούς ανθρώπους παρά τους ενεργητικούς, κι ύστερα, το ύψιστο αγαθό το βλέπει στην ταπεινοσύνη, στη χαμοζωή και στην περιφρόνηση των ανθρώπινων, ενώ η αρχαία τόβλεπε στη μεγαλοσύνη της ψυχής, στη δύναμη του κορμιού και σ’ ό,τι άλλο μπορεί να κάμει τον άνθρωπο όσο παίρνει γερότερο. Κι αν η δική μας θρησκεία σου ζητάει κι αυτή νάχεις μέσα σου δύναμη, τη θέλεις πιότερο για να μπορείς ν’ αντέξεις κάτι δυνατό, παρά για να το κάμεις εσύ. Φαίνεται λοιπόν πως ο κόσμος κατάντησε αδύναμος από τούτον εδώ τον τρόπο που ζει, κι έτσι απόμεινε λεία έτοιμη για τους κακούργους, που μπορούνε να τόνε κουμαντάρουνε με την ησυχία τους, βλέποντας πως οι άνθρωποι, για να πάνε στον Παράδεισο, πιο πολύ έχουνε το νου τους ν’ αντέξουνε τα χτυπήματα παρά να τα εκδικηθούνε. Και μ’ όλο που νομίζει κανένας πως εδώ απογυναικώθηκε ο κόσμος και ξαρματώθηκε ο ουρανός, ωστόσο πιο πολύ φταίει το δίχως άλλο η χαυνότητα των ανθρώπων, που εξηγήσαν τη θρησκεία μας σύμφωνα με την άπραγη ζωή κι όχι σύμφωνα με την αξιοσύνη.

Βιβλίο Β’, V, (σελ. 407)
Όταν πρωτοφανερώνεται μια καινούργια διδαχή, δηλαδή μια καινούργια θρησκεία, η πρώτη της έγνοια είναι να ξεριζώσει την παλιά, για ν’ ανεβεί στο δικό της κύρος· κι αν τυχόν οι ιδρυτές της νέας θρησκείας μιλούνε γλώσσα διαφορετική, τότε εύκολα αφανίζουνε την παλιά θρησκεία. Αυτό το καταλαβαίνεις άμα σκεφτείς πώς φέρθηκε η χριστιανική θρησκεία στην ειδωλολατρική: κατάργησε όλους της τους θεσμούς κι όλες τις τελετουργίες της, κι έσβησε κάθε αχνάρι της αρχαίας θεολογίας. Όμως δεν τα κατάφερε να σβήσει πέρα για πέρα τις ειδήσεις για τις πράξεις των λαμπρών ανδρών της ειδωλολατρίας κι αυτό τόκαμε από ανάγκη, αφού σ’ αυτή τη γλώσσα έπρεπε να γράψει τον καινούργιο της νόμο. Γιατί αν οι Χριστιανοί μπορούσανε να γράψουνε το νόμο τους σε καινούργια γλώσσα, το δίχως άλλο δε θ’ απόμενε ούτε αχνάρι από τα περασμένα, άμα σκεφτούμε και τους άλλους διωγμούς που εξαπολύσανε. Κι όποιος διαβάσει το βίο και την πολιτεία του Αγίου Γρηγορίου και των άλλων αρχηγών της χριστιανικής θρησκείας, θα ιδεί πόσο πεισματερά κυνηγούσαν ό,τι θύμιζε την αρχαιότητα, ρίχνοντας στη φωτιά τα έργα των ποιητών και των ιστορικών, συντρίβοντας τ’ αγάλματα και καταστρέφοντας κι ό,τι άλλο είχε πάνω του τα σημάδια της αρχαιότητας. Αν λοιπόν, κοντά στους τόσους διωγμούς, είχανε προσθέσει και μια καινούργια γλώσσα, σε λίγον καιρό θάβλεπες όλα τα παλιά να ξεχνιούνται. Για τούτο, το σωστό είναι να πιστεύουμε πως ό,τι θελήσανε να κάμουν οι Χριστιανοί στους ειδωλολάτρες, οι ειδωλολάτρες το κάμανε ενάντια στη θρησκεία που ήταν πριν απ’ αυτούς.
Φλωρεντινή Ιστορία
Βιβλίο Α’
Αφού ο αυτοκράτορας έγινε χριστιανός και φεύγοντας από τη Ρώμη πήγε στην Κωνσταντινούπολη, αυτό είχε για συνέπεια, καθώς είπαμε στην αρχή, τ’ ότι η ρωμαϊκή αυτοκρατορία γκρεμίστηκε πιο γρήγορα, ενώ η ρωμαϊκή Εκκλησία πιο γρήγορα μεγάλωσε. Ωστόσο ίσαμε τον ερχομό των Λογγοβάρδων, όντας η Ιταλία ολόκληρη υποταγμένη στους αυτοκράτορας ή στους βασιλιάδες, ποτέ οι ποντίφηκες δεν αποκτήσανε σ’ εκείνους δύναμη άλλη απ’ όση τους έδινε ο σεβασμός για τις συνήθειές τους και για το δόγμα τους· κατά τ’ άλλα υπακούγανε ή στους αυτοκράτορες ή στους βασιλιάδες και καμιά φορά τούτοι δω τους σκοτώνανε ή τους παίρνανε για δεξί τους χέρι στις υποθέσεις τους. Μα εκείνος που τους έδωκε μεγαλύτερη επιρροή στα πράματα της Ιταλίας ήταν ο Θεοδώριχος, των Γότθων ο βασιλιάς, όταν εγκατάστησε την έδρα του στη Ραβένα· γιατί μένοντας η Ρώμη δίχως ηγεμόνα, οι Ρωμαίοι έπρεπε, για νάχουνε μια καταφυγή, να δείχνουνε πιότερη υπακοή στον πάπα: όμως η δύναμή του δε μεγάλωσε και πολύ απ’ αυτό· μονάχα που κατάφερε νάχει η Εκκλησία της Ρώμης την πρωτοκαθεδρία απέναντι στης Ραβένας. Μα σαν ήρθαν οι Λογγοβάρδοι κι η Ιταλία χωρίστηκε σε πιο πολλά κομμάτια, ο πάπας βρήκε πάτημα για να το πάρει απάνω του· γιατί, όντας πια σαν κεφαλή της Ρώμης, ο αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης κι οι Λογγοβάρδοι του δείχνανε σεβασμό κι έτσι οι Ρωμαίοι, διαμέσου του πάπα, περνιούνταν όχι για υποταχτικοί μα για σύντροφοι των Λογγοβάρδων και του Λογγίνου. Έτσι λοιπόν οι πάπες, τη μια κυνηγώντας τη φιλία των Λογγοβάρδων και την άλλη των Ελλήνων, αυξαίνανε την περιωπή τους. Όταν όμως ήρθε ο ξεπεσμός της ανατολικής αυτοκρατορίας (που συντελέστηκε εκείνο τον καιρό, όταν αυτοκράτορας ήταν ο Ηράκλειος, επειδή οι σλαβικοί λαοί, που παραπάνω αναφέραμε, βάλανε ξανά πόδι στην Ιλλυρία, κι όταν τη κυριέψανε την είπανε απ’ τ’ όνομά τους Σκλαβηνία, ενώ τ’ άλλα μέρη της αυτοκρατορίας τα χτυπήσανε πρώτοι οι Πέρσες, μετά οι Σαρακηνοί…και στο τέλος οι Τούρκοι), ο πάπας δεν είχε πια το ελεύθερο, έτσι αδύνατη που ήταν τώρα η αυτοκρατορία, να καταφεύγει σε κείνη, όταν τον κατατρέχανε· κι από την άλλη μεριά, καθώς η δύναμη των Λογγοβάρδων μεγάλωνε, στοχάστηκε πως είχε ανάγκη να ψάξει για καινούργια προστασία κι έτσι στράφηκε στο βασιλιά της Γαλλίας. Μ’ αυτό τον τρόπο όλους τους πολέμους, που κάμανε στερνά ενάντια στην Ιταλία, οι βάρβαροι, στο πιο μεγάλο τους μέρος τους υποκινήσανε οι πάπες, κι όλους πάλι τους βαρβάρους που την πλημμυρίσανε, τις πιο πολλές φορές εκείνοι τους καλέσανε

ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΙΑ

, , , ,

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *