Γράφει η Άννα Κάμπα, για την ιστοσελίδα cityportal.gr
Ο Γιώργος Κόρδης γεννήθηκε το 1956 στη Μακρυρράχη Φθιώτιδας και μεγάλωσε στην Αθήνα. Σήμερα αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους έλληνες εικονογράφους και θεωρητικούς της βυζαντινής τέχνης. Στα ζωγραφικά του έργα μεταχειρίζεται την τεχνική της βυζαντινής αγιογραφίας, πειραματίζεται με νέα υλικά και δημιουργεί πρωτότυπες αναπαραστάσεις. Έχοντας μια μακρά πορεία θεολογικών και εικαστικών σπουδών, εργάστηκε από το 1991 ως πανεπιστημιακός καθηγητής στη Θεολογική Σχολή Αθηνών αλλά και σε ιδρύματα του εξωτερικού. Ωστόσο, το 2012 εγκατέλειψε την ακαδημαϊκή καριέρα προκειμένου να αφοσιωθεί στην ίδια την πρακτική της τέχνης.
Με αφορμή την ομιλία του με τίτλο «Υλικά, τεχνικές, τεχνοτροπία. Ουσία ή περιουσία των εικόνων;» που διοργανώθηκε στον κήπο της Αγιορειτικής Εστίας, ο Γιώργος Κόρδης μας μίλησε για τη θεωρία πίσω από τη βυζαντινή ζωγραφική, για τον τρόπο με τον οποίο αυτή ενσωματώνεται στο έργο του και για τα θέματα που τον εμπνέουν. Θέτοντας ως επίκεντρο το άτομο, ο καλλιτέχνης επιδιώκει την περίθαλψη του ανθρώπινου ψυχισμού, την παραμυθία, τον φωτισμό μιας παραμελημένης αλλά θεμελιακής πλευράς του αποδέκτη. Τα έργα του επιτρέπουν το παιχνίδι, επιτρέπουν τη γλυκύτητα της χαράς και της λύπης.BEAUTIFUL LIES IV I will Meet you in the air.
Πώς ξεκίνησε η ενασχόλησή σας με την αγιογραφία;
Καταρχάς θα ήθελα να διευκρινίσω πως ο όρος αγιογραφία δεν είναι ακριβής. Είναι ένας όρος που εισήγαγε ο Κόντογλου γύρω στο 1960 αλλά είναι ατυχής και αδόκιμος. Αυτό που ονομάζουμε σήμερα αγιογραφία είναι ο ελληνικός ζωγραφικός τρόπος διαχρονικά μέσα στους αιώνες. Χρησιμοποιήθηκε και για την εκτέλεση θρησκευτικών εικόνων κι έτσι στην συνείδηση πολλών ταυτίστηκε με αυτές αλλά αυτό δεν είναι σωστό.
Η μύησή μου στην κρυφή ομορφιά αυτού του τρόπου έγινε από έναν Κύπριο μοναχό επίγονο του Κόντογλου, τον π. Συμεών Συμεού. Ύστερα μελέτησα μόνος μου την ιστορική εξέλιξη προκειμένου να εννοήσω τον βαθύτερο λόγο και τις δυνατότητες αυτού του τρόπου στη σύγχρονη εικαστική πραγματικότητα. Σε τεχνικό επίπεδο εκτός από τα βασικά που έμαθα κοντά στον δάσκαλό μου, πήρα μαθήματα μεσαιωνικών τεχνικών στην Σχολή Καλών τεχνών της Βοστώνης.Πηνελόπη Λιθογραφία
Δεδομένου του ότι πρόκειται για μία τέχνη αρκετά τυποποιημένη, πιστεύετε ότι ο καλλιτέχνης μπορεί να εκφραστεί μέσα από την αγιογραφία και τη βυζαντινή εκκλησιαστική τέχνη;
Δεν είναι τυποποιημένη τέχνη η λεγόμενη “Βυζαντινή” ζωγραφική. Πρόκειται για ένα πλήρες εικαστικό σύστημα με τη δική του γραμματική και το δικό του συντακτικό. Όπως κάθε εικαστικό σύστημα-γλώσσα έχει όρια και όρους. Αλλά τυποποίηση σαφέστατα δεν υπάρχει. Για το γεγονός ότι πολλοί ζωγράφοι εικόνων (αγιογράφοι) σήμερα καταλήγουν σε μια επανάληψη εικαστικών έτοιμων στυλιστικών λύσεων από το παρελθόν και άρα σε τυποποίηση, δεν ευθύνεται η βυζαντινή εικαστική γλώσσα. Η γλώσσα αυτή καθεαυτή είναι ανοικτή, περισσότερο μάλιστα από τον δυτικό νατουραλιστικό τρόπο εικαστικής σκέψης. Συνεπώς παρέχει άπειρες δυνατότητες σε κάποιον που γνωρίζει τον λόγο των εικαστικών στοιχείων και τη λειτουργία τους, προκειμένου να εκφραστεί τόσο προσωπικά όσο κι όταν καλείται να υπηρετήσει την εκκλησιαστική τέχνη, η οποία εκ των πραγμάτων έχει περισσότερους περιορισμούς καθώς υπάρχουν όροι σχετικά με τη λειτουργία των εικόνων ως προς το εκκλησιαστικό πλήρωμα, τους πιστούς.Ασωτος
Πέρα από το αγιογραφικό σας έργο, έχετε ένα σημαντικό ζωγραφικό έργο. Ποια είναι τα θέματα που σας απασχολούν; Τι είναι αυτό που σας εμπνέει;
Τα θέματα που με απασχολούν στα μη θρησκευτικά μου έργα (εικόνες) είναι πρωτίστως ανθρωποκεντρικά και στρέφονται ως επί το πλείστον γύρω από την ανθρώπινη ύπαρξη μέσα στον κόσμο και στις σχέσεις της με τους άλλους ως μονάδες και ως όλον. Προσπαθώ να βλέπω τον άνθρωπο, ψυχῇ τε και σὠματι, ως ένα πλάσμα που αγωνίζεται να ενώσει τα σπασμένα κομμάτια του εαυτού του και να τα αναφέρει στους άλλους ζητώντας να εκπληρώσει τον νόστο της επιστροφής στον παράδεισο της σχέσης-κοινωνίας. Αυτό που με απασχολεί πιο συγκεκριμένα είναι να δημιουργήσω, εκκινώντας από ποικίλες αφορμές, εικόνες στις οποίες να δίνεται οπτική μαρτυρία ενός κόσμου ενότητας και καταλαγής. Θεωρώντας πως ο σημερινός άνθρωπος δεν έχει πλέον, ως ικανώς ενημερωμένος, ανάγκη καταγγελιών και αφύπνισης, επιχειρώ να συστήσω-δείξω στις εικόνες μου ένα κόσμο ουτοπικό ίσως αλλά οραματικό, στον οποίο όλα τα στοιχεία υπάρχουν ως σχέση ενότητας και κοινωνίας αγάπης. Προς τούτο η βυζαντινή εικαστική γλώσσα με εξυπηρετεί άριστα διότι είναι μια γλώσσα δουλεμένη σε μια τέτοια προοπτική. Πολύ συχνά δουλεύω επάνω σε λογοτεχνικά κείμενα που αποτελούν, τουλάχιστον για τους σημερινούς έλληνες αποδέκτες της δουλειάς μου, κοινό τόπο αναφοράς, κάτι σαν μια κοινώς αποδεκτή μυθολογία ή και ένα λανθάνον συλλογικό υποσυνείδητο. Άλλοτε δουλεύω οπτικοποιώντας μια δική μου μυθολογία με πρόσωπα και πράγματα που αγαπώ και τα οποία έχουν μέσα μου την βαρύτητα και την επίδραση των συμβόλων.
Πώς συνδυάζετε στη ζωγραφική σας την παραδοσιακή τεχνική της αγιογραφίας με το σύγχρονο περιεχόμενο των έργων;
Όπως ήδη σας ανέφερα η λεγόμενη βυζαντινή ζωγραφική είναι μια εικαστική γλώσσα ιδιαίτερα εύπλαστη και λειτουργική. Ως ελληνική τέχνη μάλιστα είναι δομικά δημόσια τέχνη. Αυτό σημαίνει πρακτικά πως χτίζει τις μορφές της και την όλη σύνθεση όχι αντικειμενικά-νατουραλιστικά, αλλά σχετικώς, δηλαδή γράφει τα πάντα ως προς τις αισθήσεις και τον νου του θεατή-δήμου. Κι αυτό το επιτυγχάνει μέσω της κίνησης. Η κίνηση είναι το βασικό εργαλείο της κι όχι η καταφυγή σε συναισθηματικές καταστάσεις ή στην δύναμη του νοήματος. Χωρίς να απουσιάζουν όλα αυτά, ο βασικός λόγος της σύνθεσης είναι ο ρυθμός, μέσα από τον οποίο όλα μέσα στο έργο ενώνονται και επιπλέον αναφέρονται στον Δήμο-θεατή. Αυτά τα δομικά εικαστικά εργαλεία χρησιμοποιώ από τη Βυζαντινή ζωγραφική συνδέοντας τα με το δικό μου προσωπικό ζωγραφικό ύφος-στυλ, ενταγμένο όσο γίνεται φυσικά σε σύγχρονες εικαστικές αναζητήσεις.Περσεφόνη
Τα τελευταία χρόνια πειραματίζεστε με την τεχνική της ψηφιακής ζωγραφικής. Θα θέλατε να μας μιλήσετε για αυτή; Πώς προέκυψε η ενασχόλησή σας μαζί της και τι είναι αυτό που προσφέρει στα έργα σας;
Προέκυψε τυχαία όταν δούλευα στην Αμερική για μεγάλο διάστημα και δεν είχα πρόσβαση σε εργαστήριο. Με ενθουσίασε αν και μου πήρε μερικά χρόνια για να εξοικειωθώ μαζί της. Αυτό που με γοητεύει είναι η αμεσότητα που προσφέρει και η ταχύτητα εκτέλεσης κάτι που επιτρέπει την σχεδόν ενστικτώδη έκφραση του καλλιτέχνη. Επιπλέον μου αρέσει που δεν υπάρχει πρωτότυπο έργο και μπορείς ό,τι φτιάχνεις να γίνει ταυτόχρονο κτήμα-χρήση πολλών ανθρώπων. Η ψηφιακή ζωγραφική φέρνει θα έλεγα μια δημοκρατικότερη μετοχή των σύγχρονων ανθρώπων στην τέχνη, είναι πιο συμβατή με την εποχή μας, με τον ρυθμό και τα αιτήματά της.
Πιστεύετε πως η εκκλησιαστική τέχνη επιδέχεται αλλαγές; Είναι θεμιτό να υπεισέρχονται σε αυτήν πρωτοποριακές τεχνικές και αποδόσεις;
Η μελέτη της ιστορίας τη εκκλησιαστικής τέχνης δείχνει πως υπήρχε πάντοτε εξαιρετικά δημιουργική διαδρομή και στο επίπεδο θεμάτων αλλά και στο εικαστικό πεδίο με διαρκείς αναζητήσεις των ζωγράφων μέσα από διαλόγους που έκαναν με τα σύγχρονα εικαστικά τους ρεύματα. Συνεπώς η πρόοδος στην εκκλησιαστική τέχνη δεν είναι απλώς μια δυνατότητα είναι αναγκαιότητα και υποχρέωση. Μια παράδοση που δεν αυξάνεται, με τους κατάλληλους φυσικά όρους και προϋποθέσεις, δεν είναι πλέον παράδοση αλλά ωραίο νεκροταφείο.
Υπάρχει κάποιο καινούριο έργο ή δράση που να ετοιμάζετε αυτή την περίοδο;
Αυτήν την περίοδο, πέρα από τις μνημειακές αγιογραφικές μου δουλειές σε διάφορα μέρη του κόσμου, εργάζομαι επάνω σε ένα έργο, μια ζωφόρο μεγάλων διαστάσεων περίπου 60 τμ. Πρόκειται για ένα έργο που εμπνέεται από την καταστροφή του Μικρασιατικού ελληνισμού το 1922 αλλά έχει θα έλεγα οικουμενικές διαστάσεις. Δεν εικονογραφεί απλώς το δράμα των ελλήνων προσφύγων αλλά επιχειρεί ακόμη να αποδώσει εικαστικά το πως η απώλεια της εστίας συνεπάγεται τον κίνδυνο απώλειας του ανθρώπινου προσώπου, της ικανότητάς του να σχετίζεται, να αγαπά και να υπάρχει ως κοινωνία. Ελπίζω να δείξω τη μνημειακή αυτή εγκατάσταση εντός του 2022 στην Αθήνα και στην Θεσσαλονίκη.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον καλλιτέχνη και το έργο του: www.kordis.gr
