«Ποράιμος», το αγνοημένο Ολοκαύτωμα των Τσιγγάνων

Επιμέλεια: Βασιλική Λάζου, Διδάκτορας Ιστορίας Παντείου Πανεπιστημίου – Hot History

Στις 2 Αυγούστου 1944 2.897 άντρες, γυναίκες και παιδιά Ρομά και Σίντι, Τσιγγάνοι στην καθομιλουμένη, βρήκαν φριχτό θάνατο στους θαλάμους αερίων του Αουσβιτς – Μπιρκενάου θύματα μαζί με τους Εβραίους και άλλους «εχθρούς του γερμανικού έθνους» της ναζιστικής φυλετικής κοσμοθεωρίας.

Η ημέρα αυτή καθιερώθηκε μόλις το 2015 ως ημέρα μνήμης του Αφανισμού («Ποράιμος») των Τσιγγάνων. Οι διώξεις ωστόσο των Σίντι και των Ρομά προϋπήρχαν του ναζιστικού καθεστώτος. Ηταν το αποτέλεσμα μιας μακράς διαδικασίας διακρίσεων, εξευτελισμού, βασανιστηρίων και περιθωριοποίησης, καθώς για αιώνες οι Ευρωπαίοι θεωρούσαν τους Τσιγγάνους κοινωνικά απόκληρους, άτομα με ξενική εμφάνιση, γλώσσα και έθιμα.

Η γενοκτονία των Τσιγγάνων βασίστηκε σε ψευδοεπιστημονικά πειράματα τα οποία διεξήγαγαν ο παιδοψυχολόγος Ρόμπερτ Ρίτερ (φωτογραφία κάτω ενώ παίρνει αίμα Τσιγγάνας για… ανάλυση) και η βοηθός του Εύα Τζάστιν (στη φωτογραφία πάνω επί το έργον).

Στη διδακτορική της διατριβή, η οποία βασίστηκε στη μελέτη 39 παιδιών Τσιγγάνων από το ορφανοτροφείο της πόλης Mulfingen, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι Τσιγγάνοι δεν μπορούσαν να ενσωματωθούν γιατί είναι ακοινώνητοι εξαιτίας του πρωτόγονου τρόπου σκέψης τους και οι προσπάθειες να εκπαιδευτούν θα πρέπει να σταματήσουν.
Η Τζάστιν πρότεινε στείρωση για τους Τσιγγάνους, εκτός από αυτούς που είχαν καθαρό τσιγγάνικο αίμα. Ηταν παρούσα όταν έγιναν οι εκτοπίσεις των παιδιών που μελέτησε στο Αουσβιτς

Από τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης 
Η απαίτηση οι Ρομά να εγκαταλείψουν τον νομαδικό τρόπο ζωής τους και να εγκατασταθούν σε συγκεκριμένες περιοχές αποτελούσε τον κύριο στόχο των πολιτικών απέναντι στις Ρομά κοινότητες τόσο στη Γερμανική Αυτοκρατορία όσο και στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης.

Οταν εγκαθίσταντο σε μια περιοχή οι κοινότητες συγκεντρώνονταν και απομονώνονταν σε μια συνοικία της πόλης. Η διαδικασία διευκόλυνε πρακτικές κρατικής παρακολούθησης και την «πρόληψη του εγκλήματος». Βαυαρικός νόμος της 16ης Ιουλίου 1926 περιλάμβανε μέτρα «για την καταπολέμηση των Τσιγγάνων, των περιπλανώμενων και των αέργων» και προέβλεπε τη συστηματική καταγραφή των Σίντι και των Ρομά.

Ο νόμος απαγόρευε στους Τσιγγάνους «να περιφέρονται και να κατασκηνώνουν κατά ομάδες», ενώ «όσοι [Τσιγγάνοι] δεν προσκόμιζαν αποδείξεις για τακτική εργασιακή απασχόληση» κινδύνευαν να σταλούν για καταναγκαστική εργασία. Ο νόμος αυτός αποτέλεσε το πρότυπο για τη νομοθεσία και άλλων γερμανικών κρατιδίων και γειτονικών χωρών.

Το 1927 η Πρωσία πέρασε νόμο που απαιτούσε από όλους τους Ρομά να φέρουν ταυτότητες. Σε εφαρμογή αυτού του νόμου 8.000 Ρομά εξαναγκάστηκαν σε υποχρεωτική λήψη αποτυπωμάτων και φωτογραφιών.
Δύο χρόνια αργότερα το γερμανικό κρατίδιο της Εσσης ίδρυσε το Κέντρο για τον Αγώνα Ενάντια στους Τσιγγάνους στη Γερμανία, το οποίο επέβαλλε περιορισμούς στη μετακίνηση των Ρομά που δεν κατείχαν έγγραφα και «επέτρεπε την αυθαίρετη σύλληψη και περιορισμό των Τσιγγάνων ως μέσο για την πρόληψη του εγκλήματος».

Και αναγκαστική στείρωση
Με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία το 1933 η νομοθεσία αυτή παρέμενε σε ισχύ. Σύντομα το ναζιστικό καθεστώς εισήγαγε και άλλους νόμους στο πλαίσιο της φυλετικής ναζιστικής κοσμοθεωρίας που τοποθετούσε τους «Αριους» στην κορυφή της φυλετικής πυραμίδας και θεωρούσε τους Εβραίους, τους Τσιγγάνους και τους μαύρους φυλετικά κατώτερους.

Ο Νόμος για την Αποτροπή της Γέννησης Τέκνων με Κληρονομικές Ασθένειες του Ιουλίου 1933 οδήγησε στην αναγκαστική στείρωση άγνωστου αριθμού Τσιγγάνων. Παρομοίως, με τον Νόμο κατά Επικίνδυνων Κατ’ Εξακολούθηση Εγκληματιών του Νοεμβρίου 1933 η αστυνομία συνέλαβε πολλούς Τσιγγάνους μαζί με άλλους θεωρούμενους ως «ακοινώνητους» -πόρνες, ζητιάνους, χρόνια αλκοολικούς, αστέγους- και τους έκλεισε σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Οι ρατσιστικοί νόμοι της Νυρεμβέργης τον Σεπτέμβριο 1935 (Νόμος για την Προστασία του Γερμανικού Αίματος και Τιμής και Νόμος περί της Ιθαγένειας) δεν έκαναν σαφή αναφορά στους Τσιγγάνους, αλλά στα ερμηνευτικά σχόλια οι Τσιγγάνοι συμπεριλαμβάνονταν μαζί με τους Εβραίους και τους νέγρους ως φυλετικά διακριτές μειονότητες με ξενικό αίμα. Ως τέτοιες, απαγορευόταν ο γάμος τους με Αρίους. Οπως και οι Εβραίοι, οι Τσιγγάνοι αποστερήθηκαν τα πολιτικά τους δικαιώματα.

Εγγραφο που καταγράφει εκτελέσεις αιχμάλωτων Ρώσων στρατιωτών, κομμουνιστών, Τσιγγάνων και Εβραίων που πραγματοποιήθηκαν σε κατεχόμενα από τους ναζί εδάφη της Σοβιετικής Ενωσης από τις 12 έως τις 14 Οκτωβρίου 1941. Τσιγγάνοι: 53

Τον Ιούνιο 1936 άνοιξε στο Μόναχο ένα κεντρικό γραφείο για την «Καταπολέμηση της ενόχλησης από τους Τσιγγάνους», το οποίο συγκέντρωνε στοιχεία για τους Τσιγγάνους σε εθνικό επίπεδο. Το υπουργείο Εσωτερικών εξουσιοδότησε την αστυνομία να προβεί σε επιδρομές εναντίον των Τσιγγάνων στο Βερολίνο ώστε να μην αμαυρώνουν την εικόνα της πόλης η οποία επρόκειτο να φιλοξενήσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Τον Ιούλιο η αστυνομία συνέλαβε 600 Τσιγγάνους και τους μετέφερε με τις 130 άμαξές τους σε έναν ειδικά περιφραγμένο χώρο δίπλα σε αποχευτευτικό αγωγό και νεκροταφείο στο βερολινέζικο προάστιο MaTzahn.
Το στρατόπεδο διέθετε μόνο τρεις αντλίες νερού και δύο τουαλέτες, με αποτέλεσμα την εμφάνιση επιδημιών. Παρόμοια στρατόπεδα για Τσιγγάνους δημιουργήθηκαν στη δεκαετία του ’30 και σε άλλες γερμανικές πόλεις, όπως η Κολωνία, το Ντίσελντορφ, το Αμβούργο, η Φρανκφούρτη. Εγκύκλιος του αρχηγού των Ες Ες Χίμλερ αποκαλύπτει τη ναζιστική συλλογιστική για την εφαρμογή «μιας τελικής λύσης στο ζήτημα των Τσιγγάνων».

Μετά την ενσωμάτωση της Αυστρίας στο Τρίτο Ράιχ τον Μάρτιο 1938 οι νόμοι της Νυρεμβέργης εφαρμόστηκαν και ενάντια στους Τσιγγάνους της Αυστρίας. Δύο ειδικά στρατόπεδα συγκροτήθηκαν· ένα για 80 έως 400 Τσιγγάνους στο Σάλτσμπουργκ τον Οκτώβριο 1939 και ένα για 4.000 Τσιγγάνους στο Λάκενμπαχ κοντά στα σύνορα με την Ουγγαρία, όπου επικρατούσαν φριχτές συνθήκες διαβίωσης.

Τον Δεκέμβριο 1937 ένα διάταγμα για «την πρόληψη του εγκλήματος» αποτέλεσε το πρόσχημα για μαζικές συλλήψεις Τσιγγάνων. Τον Ιούνιο 1938 1.000 Γερμανοί και Αυστριακοί Τσιγγάνοι εκτοπίστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Εναν χρόνο αργότερα μερικές χιλιάδες ακόμη στάλθηκαν στο Μαουτχάουζεν, το Ράβενσπρουκ, το Νταχάου και το Μπούχενβαλντ.
Στα στρατόπεδα αυτά οι Τσιγγάνοι έφεραν μαύρα τριγωνικά σήματα, σύμβολο των ακοινώνητων, ή πράσινα σήματα, σύμβολο των επαγγελματιών εγκληματιών, ή το γράμμα «Ζ» από τα αρχικά της λέξης Τσιγγάνος στη γερμανική γλώσσα (Zigeuner).

Μεγάλος αριθμός Τσιγγάνων κρατουμένων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της κατεχόμενης Ευρώπης βρήκε τον θάνατο από ασθένειες όπως ο τύφος, η ανεμοβλογιά, η ιλαρά και η νομά, ένα είδος λέπρας. Εγγραφο για τις μεταδοτικές ασθένειες στο στρατόπεδο των Τσιγγάνων στο Λέτι της Μοραβίας, 17 Φεβρουάριου 1943

Η «εγκληματική βιολογία» του δόκτορα Ρίτερ 
Ο δρ Ρόμπερτ Ρίτερ (Robert Ritter), παιδοψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο του Τίμπιγκεν, έγινε το κεντρικό πρόσωπο της μελέτης των Ρομά. Ειδικότητά του ήταν η εγκληματική βιολογία, δηλαδή η ιδέα ότι η εγκληματική συμπεριφορά οφείλεται σε γενετικούς παράγοντες.

Ως διευθυντής του Κέντρου Ερευνών Φυλετικής Υγιεινής και Δημογραφικής Βιολογίας του υπουργείου Υγείας, ο Ρίτερ ανέλαβε να εντοπίσει και να κατηγοριοποιήσει ανά φυλετικό τύπο τους κατά προσέγγιση 30.000 Ρομά που διέμεναν στη Γερμανία.
Οι Τσιγγάνοι χωρίστηκαν σε τρεις φυλετικές ομάδες: τους Τσιγγάνους, τους Τσιγγάνους μιγάδες και τους νομάδες που συμπεριφέρονταν σαν Τσιγγάνοι. Σύμφωνα με τον Χίμλερ, «ο σκοπός των μέτρων που λαμβάνονταν από το κράτος για την ομοιογένεια του γερμανικού έθνους» περιλάμβανε και «τον φυσικό διαχωρισμό των Τσιγγάνων από το γερμανικό έθνος».

Οπως συνέβη και στην περίπτωση των Εβραίων, η έκρηξη του πολέμου ριζοσπαστικοποίησε τις ναζιστικές πολιτικές ενάντια στους Τσιγγάνους.
Η «επανεγκατάσταση στην Ανατολή» και στη συνέχεια η μαζική εξόντωση των Σίντι και των Ρομά ξεκίνησε τον Μάιο 1940, όταν 2.800 Τσιγγάνοι μεταφέρθηκαν στο Λούμπλιν στην κατεχόμενη από τους ναζί Πολωνία.

Στις αρχές Νοεμβρίου 1941 5.000 Αυστριακοί Τσιγγάνοι εκτοπίστηκαν στο γκέτο του Λοτζ και από εκεί στο Κέλμνο και ήταν ανάμεσα στους πρώτους που φονεύτηκαν με δηλητηριώδη αέρια μέσα σε κινούμενα οχήματα στα τέλη 1941 και στις αρχές του 1942.

Το καλοκαίρι 1942 Γερμανοί και Πολωνοί Τσιγγάνοι έγκλειστοι στο γκέτο της Βαρσοβίας εκτοπίστηκαν στην Τρεμπλίνκα, στο Μπιάλιστοκ, στην Κρακοβία και στο Ράντομ. Οι Τσιγγάνοι που συνελήφθηκαν από τη γερμανική στρατιωτική αστυνομία στα κατεχόμενα εδάφη της Σοβιετικής Ενωσης φωτογραφήθηκαν για λόγους προπαγάνδας και εκτελέστηκαν μαζικά.

Η τρίτη μεγαλύτερη ομάδα
Με διάταγμα στις 16 Δεκεμβρίου 1942 ο Χίμλερ διέταξε την εκτόπιση των Τσιγγάνων και των μιγάδων Τσιγγάνων στο Αουσβιτς – Μπιρκενάου.
Τουλάχιστον 23.000 Τσιγγάνοι μεταφέρθηκαν εκεί μαζί με τις οικογένειές τους σε ένα ειδικό στρατόπεδο από τον Φεβρουάριο 1943 και μετά, προερχόμενοι από τη Γερμανία και εδάφη που είχαν προσαρτηθεί στο Ράιχ, όπως η Βοημία και η Μοραβία αλλά και από κατεχόμενες χώρες, όπως η Πολωνία, η Ουγγαρία η Γιουγκοσλαβία, η Γαλλία, το Βέλγιο, η Ολλανδία και η Νορβηγία.

Αριθμητικά οι Ρομά ήταν η τρίτη μεγαλύτερη ομάδα εκτοπισμένων στο στρατόπεδο του Αουσβιτς, μετά τους Εβραίους και τους μη Εβραίους Πολωνούς. Στους 17 συνολικά μήνες που έμειναν στο Αουσβιτς οι περισσότεροι Τσιγγάνοι εξοντώθηκαν είτε στους θαλάμους αερίων είτε από εξάντληση, πείνα και ασθένειες όπως ο τύφος, η ανεμοβλογιά, η νομά – μια ασθένεια που προσομοίαζε στη λέπρα.

Πολλά τσιγγανόπουλα πέθαναν ως αποτέλεσμα φριχτών ιατρικών πειραμάτων του δρα Γιόζεφ Μένγκελε και άλλων Ες Ες ιατρών.
Το στρατόπεδο των Τσιγγάνων διαλύθηκε τη νύχτα της 2-3 Αυγούστου 1944, όταν 2.897 Ρομά και Σίντι εξοντώθηκαν στους θαλάμους αερίων. Οι περίπου 1.400 που επέζησαν μεταφέρθηκαν στο Μπούχενβαλντ και στο Ράβενσμπρουκ για καταναγκαστική εργασία.

Ανάλογη τύχη είχαν και οι Τσιγγάνοι στην κατεχόμενη από τους ναζί δυτική και νότια Ευρώπη. Το συνεργαζόμενο με τους ναζί καθεστώς του Βισί στη Γαλλία φυλάκισε 30.000 Τσιγγάνους, πολλοί από τους οποίους μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία.

Γυναίκα Ρομά (νούμερο 2-63598), κρατούμενη στο στρατόπεδο του Αουσβιτς την 1η Οκτωβρίου 1943Φέρει σήμα με το γράμμα Ζ, από τα αρχικά της λέξης Τσιγγάνος στα γερμανικά (Auschwitz Memorial Archives)

Στην Κροατία μέλη της τοπικής φασιστικής οργάνωσης Ουστάσι σκότωσαν περίπου 90.000 Τσιγγάνους στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Γιασένοβατς, ενώ 26.000 εκτοπίστηκαν.
Στη Ρουμανία το 1941 και 1942 χιλιάδες Τσιγγάνοι εκτοπίστηκαν μαζί με Εβραίους στη δυτική Ουκρανία, όπου οι περισσότεροι πέθαναν από ασθένειες, πείνα και βάρβαρη αντιμετώπιση.
Στην Ουγγαρία Γερμανοί και Ούγγροι συνεργάτες τους εκτόπισαν 28 με 33 χιλιάδες Τσιγγάνους από τον Οκτώβριο 1944 και μετά.

Στο προτεκτοράτο της Βοημίας και της Μοραβίας οι Τσιγγάνοι μεταφέρθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Λέτι και του Χοντονίν προτού εξοντωθούν στους θαλάμους αερίων του Αουσβιτς . Συνολικά ο αριθμός των θυμάτων της γενοκτονίας των Ρομά και των Σίντι κυμαίνεται από 220.000 έως 500.000 (Πηγή: United States Holocaust Memorial Museum).

Οι 9 μαθητές που άνοιξαν τις πύλες
Οι εννέα του Λιτλ Ροκ «τότε» και πέντε δεκαετίες «μετά».
Οι Τζέφερσον Τόμας, Μινιζάν Μπράουν Τρίκεϊ, Γ κλόρια Ρέι Κάλμαρκ, Ελίζαμπεθ Εκφορντ, Καρλότα Ουόλς ΛαΝίερ, Τέρενς ρόμπερτς, Θέλμα Μάδερσιντ Ουάιρ, Μέλμπα Μπελς και Ερνεστ Γκριν

istorika-ntokoumenta.blogspot.com

, , , , , , , , ,

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *