Γράφει ο Ανδρέας Σταλίδης.
Ας αποπειραθώ να δώσω έναν ορισμό της νοημοσύνης: νοημοσύνη είναι η ικανότητα και η διάθεση ενός ανθρώπου να εναλλάσσει διαρκώς την οπτική γωνία με την οποία βλέπει τα πράγματα. Ασφαλώς είναι κοπιώδες να παρατούμε τη νοητή μας θέση και μάλιστα με μεγάλη συχνότητα. Μπορεί ο σκεπτικιστής αναγνώστης να κάμψει, ως ένα βαθμό, τις αντιρρήσεις του στον ωμό ή δύστροπο αυτό ορισμό, αν χρησιμοποιήσει τον ίδιο τον ορισμό και τον δει από την ανάποδη. Βλακεία δεν ονομάζουμε την εμμονή σε μία συγκεκριμένη και ακλόνητη οπτική γωνία, ανεξάρτητα από τα δεδομένα που παρουσιάζονται;
Όσο δεν γίνεται η εναλλαγή αυτή από τον ίδιο τον άνθρωπο, τόσο αποκαλύπτει τον τρόπο που σκέφτεται ο ίδιος. Η προσέγγιση των πραγμάτων που κάνουμε, οι άξονες των συλλογισμών μας, ακόμη και η ορολογία που χρησιμοποιούμε, αντικατοπτρίζει περισσότερο τον εαυτό μας, παρά τα πράγματα που θέλουμε να περιγράψουμε. Για παράδειγμα, αν ό,τι συμβαίνει γύρω μας το αποδίδουμε σε ιδεολογίες, δείχνει ότι εμείς έχουμε μία συμπαγή δέσμη ιδεών στο μυαλό μας. Αν τα αποδίδουμε όλα σε χρηματισμό, δείχνει ότι εμείς σκεπτόμαστε με βάση το χρήμα.
Στην πολιτική αντιπαράθεση παρατηρείται μία ευκολία να ριφθούν απαξιωτικά κοσμητικά επίθετα δαιμονοποίησης, συχνά με ελαστικούς ορισμούς. Εφαρμόζοντας όσα είπα πιο πάνω, μία απάντηση θα ήταν η εξής.
Φασισμός είναι να πιστεύεις ότι όλοι γύρω σου είναι φασίστες.
Ακραίος είναι αυτός που πιστεύει ότι όλοι γύρω του είναι ακραίοι.
Λαϊκιστής είναι αυτός που θεωρεί όλους τους άλλους λαϊκιστές.
Ακροδεξιός, ακροαριστερός ή οπαδός του ολοκληρωτισμού είναι αυτός που πιστεύει ότι όλοι οι άλλοι είναι ακροδεξιοί, ακροαριστεροί ή οπαδοί του ολοκληρωτισμού.
Βλαξ είναι όποιος νομίζει ότι οι άλλοι είναι βλάκες. Πάσχει από αδυναμία να δει τα πράγματα από τη σκοπιά τους.
Τα παραπάνω δεν κυριολεκτούν απολύτως, είναι αφορισμοί που δείχνουν μία κατεύθυνση σκέψης. Νομίζω ότι αξίζει ένα ταρακούνημα σε όσους ανθρώπους με περισσή ευκολία αποδίδουν χαρακτηρισμούς. Το ταρακούνημα ευελπιστώ να τους κάνει ευπροσήγορους σε ανθρώπους με τους οποίους διαφωνούν. Δεν είναι ανάγκη να μπουν όλοι σε κάποιο κουτάκι με αρνητική ταμπέλλα,
Ας πάμε και στην εξίσου γόνιμη θετική όψη. Δημοκράτης είναι όποιος δεν αποκλείει κανέναν από το να είναι δημοκράτης. Δεν είναι τόσο εύκολο. Πάρτε την πιο αποκρουστική πολιτική άποψη ή ιδεολογία που έχετε. Δεν μπορείτε να υποβαθμίσετε κάποιον που την εκφέρει. Αν είχατε κι εσείς τα ίδια βιώματα και τις ίδιες προσλαμβάνουσες, ίσως λέγατε τα ίδια. Όσο υπάρχει ένας που θεωρούμε ότι γνωρίζει λιγότερα από εμάς και δελεαζόμαστε να υποτιμήσουμε, τόσο υπάρχει ένας ακόμα που γνωρίζει περισσότερα από μας και θα μας κακοφαινόταν να μας υποτιμήσει.
Αυτό που μας αναβιβάζει σε άνθρωπο ανοιχτό, δεκτικό και, εν τέλει, δημοκρατικό δεν είναι μία άποψη που έχουμε (πχ περί μίας παγκόσμιας ανοιχτής κοινωνίας χωρίς σύνορα), αλλά η αντίληψη ότι υπάρχει κάτι που σχετίζεται με έναν άνθρωπο με τον οποίον διαφωνούμε (ως γνώση ή βίωμα), το οποίο εμείς δεν κατανοούμε, και ότι ίσως αυτό είναι ο λόγος για την διαφορετική άποψη. Είναι η συνεχής μεταπήδηση σε άλλες γωνίες, η οποία μεγεθύνει το εύρος αντίληψης του κόσμου.
Δημοσιεύθηκε στην Εστία, 11 Σεπτεμβρίου 2019.
ΑΝΤΙΒΑΡΟ
