του Χρήστου Χατζηλία,
Η 5η μεραρχία αφού απελευθέρωσε την Πτολεμαΐδα στις 15 Οκτωβρίου του 1912, συνέχισε την προέλαση της και ελευθέρωσε για πρώτη φορά το Αμύνταιο στις 18 Οκτωβρίου, μια μέρα μετά έπειτα από μάχη με Τουρκικό τμήμα στα στενά του Κιρλί Δερβέν, μπαίνει στην Βεύη. Όμως δέχθηκε αιφνιδιαστική επίθεση και μετά από μάχη εξαναγκάζεται, στις 21 Οκτωβρίου, να υποχωρήσει προς το Αμύνταιο, ενώ οι απώλειες της ήταν μεγάλες. Παράλληλα, τα 16ο,22ο και 23ο συντάγματα πήραν θέση μεταξύ των χωριών Σωτήρα, Αμυνταίου, Ροδώνα και Φανού. Στις 8π.μ της 22ας Οκτωβρίου, μικρή Τουρκική δύναμη κατέρχεται από το ύψωμα “Ανεμόδαρτο” προς το Ξινό Νερό, η οποία όμως καθηλώθηκε αφού δέχθηκε δραστικά πυρά από το Ελληνικό πυροβολικό. Το ίδιο συνέβη και στις 14μ.μ με Τουρκική δύναμη που εμφανίστηκε στην καροποίητη οδό προς το χωριό Πέτρες. Όλη η μέρα κύλησε με μονομαχία μεταξύ του ελληνικού και Τουρκικού πυροβολικού μέχρι και στις 17 μ.μ. Στις 23 Οκτωβρίου διεξάγεται η ιστορική “Μάχη του Σόροβιτς” η οποία αρχικά είχε θετική έκβαση για της ελληνικές δυνάμεις, στην συνέχεια όμως κατέληξε σε τραγωδία.
Στις 9 το πρωί το Τουρκικό ορειβατικό πυροβολικό είχε στηθεί στο ύψωμα “Ανεμόδαρτο” και άρχισε να βάλει κατά των Ελληνικών θέσεων με αποτέλεσμα να στραφεί το πυροβολικό της 5ης Μεραρχίας εναντίον του και να το αναγκάσει να παύσει την επίθεση,στις 3 το μεσημέρι εκδηλώθηκε μεγάλης κλίμακας επίθεση του Ελληνικού στρατού με κατεύθυνση το χωριό Πέτρες αναγκάζοντας τους Τούρκους να διακόψουν τις επιθέσεις τους και να συμπτυχθούν. Το αριστερό πλευρό όμως του 22ου Συντάγματος λόγω της Τουρκικής αντεπίθεσης αντιμετώπισε έντονα προβλήματα και το βράδυ αναγκάστηκε να υποχωρήσει. Εκείνη την στιγμή το 16ο Σύνταγμα Πεζικού προωθήθηκε πέρα από το Αμύνταιο και τις σιδηροδρομικές γραμμές φτάνοντας ως το χωριό Πέτρες. Κατά το βράδυ της 23ης Οκτωβρίου όμως ο Τουρκαλβανός υπολοχαγός από τα Ιωάννινα Εσάτ ζήτησε την άδεια από τον αρχηγό των Τουρκικών δυνάμεων Τζαβίτ πασά να διενεργήσει μια επιχείρηση κατά της 5ης Μεραρχίας με λίγους άνδρες και 4 πυροβόλα. Ο Τούρκος αρχηγός πάρα την διστακτικότητα του έδωσε την άδεια στον Εσάτ να προχωρήσει στο σχέδιο του, στην συνέχεια βρήκε ως σύμμαχο τον Μπέη των χωριών Ροδώνα-Φανού Ισίν Χασάν κι αυτός με την σειρά του βρήκε για οδηγό έναν Βούλγαρο αγρότη που δούλευε στα χωράφια του και καταγόταν από το χωριό Πεδινό. Οι Τούρκοι τον ονόμαζαν Καρά Κομιτ, δηλαδή Μαύρο Κομιτατζή γνωστό για τα εγκλήματα εις βάρος των πατριαρχικών κατοίκων της περιοχής όπως την δολοφονία του Μακεδονομάχου Παπαπέτρου, τον πρόεδρο του Ξινού Νερού Γιάννη Γραμματικού και της γυναίκας του την οποία κρέμασε.
Ο Βούλγαρος Κομιτατζής δέχθηκε να καθοδηγήσει τους Τούρκους στα στενά μονοπάτια του βάλτου που τα γνώριζε καλά από την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα άλλοτε με τα πόδια και άλλοτε με βάρκες. Το τουρκικό τμήμα λοιπόν του υπολοχαγού Εσάτ βρέθηκε το πρωί της 24 Οκτωβρίου σε μικρή απόσταση από τις θέσεις του λόχου μηχανικού της 5ης Μεραρχίας,αφού παρέταξε τα πολυβόλα άνοιξε πυρ στα μετόπισθεν της ελληνικής Μεραρχίας αιφνιδιάζοντας σε τόσο μεγάλο βαθμό τους Έλληνες που οι άνδρες του μηχανικού αναμίχθηκαν με τους άνδρες του 1ου λόχου γεφυροποιών εγκαταλείποντας τον οπλισμό και τις εξαρτήσεις τους. Η ελληνική πυροβολαρχία δεν πρόλαβε να ρίξει πάνω από 10 βλήματα, μεταξύ των νεκρών ήταν λοχαγός Δελαπόρτας Σπυρίδων, ο υπολοχαγός Δούκας Αθανάσιος και οι 3 αρχηγοί στοιχείων.
Ο διοικητής της 6ης πυροβολαρχιας Κοσκινάς Θεόδωρος αρνήθηκε να εγκαταλείψει τα πυροβόλα του όταν παγιδεύτηκε και αιχμαλωτίστηκε από τους Τούρκους και εκτελέστηκε μαζί με τους ανθυπολοχαγούς Καθίκουρα Κωνσταντίνο και Οικονομόπουλο Νικόλαο,τα ελληνικά πυροβόλα μεταφέρθηκαν από τους Τούρκους μέσω Κορυτσάς στην πολιορκία του Μπιζανίου όπου ξανά ήρθαν σε ελληνικά χέρια μετά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων. Η 5η Μεραρχία Μηχανικού μην μπορώντας να αντεπεξέλθει κινήθηκε νότια προς το χωριό Φιλώτα. Το Ξινό Νερό και το Αμύνταιο κάηκαν ολοσχερώς και όσοι μπόρεσαν να σωθούν κατευθύνθηκαν στα Σέρβια, όμως 40 γέροντες του Ξινού Νερού αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν το χωριό με αποτέλεσμα οι Τούρκοι να τους κάψουν ζωντανούς μέσα σε έναν στάβλο, από την μανία τους δεν γλίτωσαν ούτε τα ζώα τα οποία κατεσφάγησαν όλα.
ΠΗΓΕΣ:
-Ευάγγελος Ιωαννιδης, ομιλία του πρώτου επίσημου εορτασμού της επετείου απελευθέρωσης της περιοχής Αμυνταίου στις 6/11/2008
-Γεώργιος Στ. Περιβολάρης “ΦΛΩΡΙΝΑ 1912-2012 Χρονικό ενός αιώνα σελ. 38-43”
