του Φώτη Βαρέλη,
Εψές πουρνό, μεσάνυχτα, στης φυλακής την μάντρα
πα στης κρεμάλας τη θηλειά σπαρτάραγε ό Βαγόρας
Σπαρτάρησε, ξεψύχησε, δεν τάκουσε κανένας.
Η μάνα του ήταν μακριά, ό κύρης του δεμένος
η νια που τον ορμήνεβε δεν είδε νυχτοπούλι
κι οι νιοι συμμαθητάδες του μαύρο όνειρο δεν είδαν…
Εψές πουρνό, μεσάνυχτα, θάψαν τον Ευαγόρα…
Σήμερα, Σάββατο ταχιά, όλη η ζωή σαν πρώτα.
Ετούτος πάει στο μαγαζί, εκείνος πάει στον κάμπο.
Ψηλώνει ό χτίστης εκκλησία, πανίν απλώνει ο ναύτης
και στο σκολειόν ό μαθητής συλλογισμένος πάει.
Χτυπά κουδούνι μπαίνουνε αράδα η κάθε τάξη
Μπαίνει κι η πρώτη η άταχτη κι η τρίτη που διαβάζει,
μπαίνει κι η Πέμπτη αμίλητη η τάξη του Ευαγόρα.
Παρόντες όλοι; – Κύριε ό Ευαγόρας λείπει…
Παρόντες! λέει ό δάσκαλος και με φωνή πού τρέμει.
Σήκω Ευαγόρα να μας πεις Ελληνική Ιστορία.
Ο δίπλα, ο πίσω κι ό μπροστά βουβοί και δακρυσμένοι
αναρωτιούνται στην αρχή ώσπου η σιωπή τους κάμνει
να πέσουν μ’ αναφιλητό, ετούτοι κι όλη η τάξη.
Παλληκαρίδη, άριστα, Ευαγόρα πάντα πρώτος!
Στους πρώτους πρώτος, άγγελε πατρίδας δοξασμένης
συ μέχρι χθες της μάνας σου ελπίδα κι αποκούμπι
και του σκολειού μας σήμερα Δευτέρα Παρουσία!
Τάπε κι απλώθηκε σιωπή πα στα κλαμένα νιάτα
που μπρούμυτα γεμίζανε της τάξης τα θρανία
έξω από κείνο τ’ αδειανό, παντοτινά γεμάτο!
Ο Φώτης Βαρέλης το έγραψε μέσα στην τάξη ενώ οι μαθητές έγραφαν
έκθεση με θέμα “Ευαγόρας Παλληκαρίδης” την επομένη
της εκτέλεσής του.
Δείτε παρακάτω μέρος του ποιήματος όπως ακούστηκε σε εκπομπή του ΡΙΚ:
Επίμετρο ή πρόλογος, από το βιβλίο του Φώτη Βαρέλη “Δάσκαλος”
“– Πέμπτη πρωί ήταν την 13 Μαρτίου 1957, που με περίμεναν οι μαθητές μου
να γράψουν έκθεση. Περίεργος σαν πάντα για το θέμα, αντί για τίποτ’ άλλο
έγραψα στον πίνακα ένα όνομα: «Ευαγόρας Παλληκαρίδης».
Φεύγοντας απ’ το σπίτι μου μ’ έκαμε να σταθώ η γυναίκα μου.
– Ακούς τι λέει το ραδιόφωνο, Φώτη; Τα μεσάνυχτα, κρεμάσανε μαθητή στην
Κύπρο! Τον συνέλαβαν για αντιστασιακή δράση οι κατακτητές, τον φυλάκισαν
και ξαφνικά απόψε τα μεσάνυχτα τον απαγχόνισαν. Τ’ όνομά του: Ευαγόρας
Παλληκαρίδης.
» Κουβάλησα την αγανάκτησή μου ως το σχολείο και με το έμπα στην τάξη το
κόλλησα στον πίνακα.
» Γράψτε τους είπα ό,τι βγει από μέσα σας. Ήταν ένα παιδί της τάξης σας.
Έκαμε ό,τι θα ‘καμνε ένας σκλάβος και γι’ αυτό μες στα μεσάνυχτα τον
κρέμασαν!! Σήμερα είναι η ώρα η δική σας. Όπως βλέπετε πρωτοτυπία στο
θέμα τούτο είναι πολύ δύσκολο να βρεθεί. Ωστόσο πολύ θα ήθελα. Θα τοζητούσα σαν ευχή μάλιστα να γεννηθεί απ’ αυτές τις εκθέσεις σας εκείνη που
θα το λέει για πολλά χρόνια και για όλους τους λαούς του κόσμου πως….
» Δεν προχώρησα σ’ εκείνο που ήθελα να πω φοβούμενος μην περιορίσω το
θέμα. Τους είπα μόνο: Πιστεύω σήμερα, να μη μ’ ενοχλήσετε. Και πράγματι
δεν μ’ ενόχλησε κανένας.
» Όταν τέλειωσαν όλοι κι εγώ ακόμα κάτι διόρθωνα στο δικό γραφτό φώναξε
κάποιος.
– Κύριε, σήμερα εξαιρετικά, μια και η ώρα είναι δική μας σας ζητούμε μια
χάρη. Να διαβάσετε πρώτος εσείς την έκθεσή σας αν βέβαια είστε
ευχαριστημένος απ’ ό,τι εγράψατε κι αν θέλετε να τα’ ακούσουμε τώρα
αμέσως.
Κι ο καθηγητής, ο μεγάλος Φώτης Βαρέλης, που έγραφε πάντα έκθεση μαζί
με τους μαθητές του ίδιο θέμα, μεσ’ σε απόλυτη σιωπή διάβασε την έκθεσή
του πολύ απλά και πολύ καθαρά. Δεν ύψωσε πουθενά τη φωνή του.”
Το κείμενο περιλαμβανόταν σε βιβλίο Γλώσσας ΟΕΔΒ μέχρι που αφαιρέθηκε και αντικαταστάθηκε από ποίημα Τούρκου ποιητή…