Ο ιρλανδικός λιμός της πατάτας δεν ήταν απλά μια φυσική καταστροφή Ήταν προϊόν κοινωνικών αιτιών. Η Ιρλανδία βρισκόταν τότε κάτω από βρετανική κατοχή ως κομμάτι του Ενωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανία και Ιρλανδίας. Στους καθολικούς Ιρλανδούς είχε απαγορευθεί η είσοδος στα επαγγέλματα, ακόμα και η αγορά γης με αποτέλεσμα πολλοί να νοικιάζουν μικρά αγροτεμάχια από απόντες Βρετανούς Προτεστάντες μεγαλοϊδιοκτήτες. Στα μικρά αυτά αγροτεμάχια οι φτωχοί Ιρλανδοί αγρότες καλλιεργούσαν πατάτες αφού ένα στέμμα πατάτας παρείχε στον αγρότη τριπλάσια παραγωγή από την καλλιέργεια σιτηρών και μπορούσε να στηρίξει την οικογένεια για έναν ολόκληρο χρόνο. Η πείνα της πατάτες ξεκίνησε όταν ένας μύκητας προερχόμενος από το Μεξικό κατέστρεψε τις σοδειές της πατάτας. Ο λιμός που συνοδεύονταν από επιδημίες χολέρας, δυσεντερίας, τύφου, από σκορβούτο, παρασιτώσεις εξαιτίας των ψειρών σύντομα εξαπλώθηκε στην ιρλανδική ύπαιθρο.
Παρατηρητές ανέφεραν ότι έβλεπαν τα παιδιά να κλαίνε από πόνο, να μοιάζουν με σκελετούς, με αλλοιωμένα τα χαρακτηριστικά τους από την πείνα ώστε να μοιάζουν όλα ίδια. Τα επόμενα δέκα χρόνια πάνω από 750.000 Ιρλανδοί έχασαν τη ζωή τους και άλλα 2 εκατομμύρια άφησαν την πατρίδα τους για να μπορέσουν να επιβιώσουν για τη Μεγάλη Βρετανία, τον Καναδά και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Μέσα σε 5 χρόνια ο πληθυσμός της Ιρλανδίας μειώθηκε κατά το ένα τέταρτο, μιλάμε λοιπόν πλέον για γενοκτονία.
Η βρετανική κυβέρνηση αρχικά πίστευε ότι η ελεύθερη αγορά θα τερμάτιζε την πείνα. Την άνοιξη του 1847 αναγκάστηκε να εξεδώσει άλλα μέτρα με τη δημιουργία κουζινών που πρόσφεραν σούπα για τους πεινασμένους και με το σύστημα των σπιτιών εργασίας-πτωχοκομείων (Workhouses)που είχαν αρχικά συσταθεί το 1838 για να αντιμετωπίσουν την πείνα. Στα σπίτια αυτά οι οικογένειες χωρίζονταν,άνδρες – γυναίκες και παιδιά διέμεναν και δούλευαν χωριστά και έκαναν διάφορες εργασίες, οι άνδρες έσπαγαν πέτρες για οικοδομικές εργασίες και οι γυναίκες ασχολούνταν με οικιακές εργασίες προκειμένου να λειτουργεί το πτωχοκομείο. Πολλές οικογένειες έτσι χωρίστηκαν για να μην ξαναενωθούν ποτέ αφού 2,6 εκατομμύρια Ιρλανδοί εντάχτηκαν στα υπερπλήρη πτωχοκομεία όπου περισσότεροι από 200.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Η ζωή στα πτωχοκομεία ήταν σκληρή, η διατροφή πολύ φτωχή, οι κανόνες πολύ αυστηροί, το μέλλον χωρίς ελπίδα. Κι όμως οι πόρτες των φτωχοκομείων ήταν κλειστές όχι για να μην μπορούν να βγουν οι τρόφιμοι, αλλά για να μην μπουν άλλοι.Ο ιρλανδικός λιμός της πατάτας άφησε ως κληρονομιά βαθιά και διαρκή αισθήματα πικρίας και δυσπιστίας προς τους Βρετανούς. Πολλοί Ιρλανδοί, πέρα του ότι η πείνα της πατάτας ήταν μία φυσική καταστροφή, θεωρούν ότι η πείνα ήταν ένα άμεσο ανάπτυγμα της βρετανικής αποικιοκρατικής πολιτικής. Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Πείνας πολλά αγγλο-ιρλανδικά κτήματα συνέχιζαν να εξάγουν σιτηρά και ζώα στην Αγγλία.
Οικογένειες προσπαθούν να εισέλθουν στα φτωχοκομείαΟι Ιρλανδοί πλήρωσαν τον καθολικισμό & την αντιδραστική συμπεριφορά τους στη βρετανική διοίκηση.
Πέρα όμως από την επέλαση του περονόσπορου και τον ιρλανδικό λιμό, οι ιστορικοί επιμένουν ότι το μαζικό μεταναστευτικό ρεύμα είχε ταυτόχρονα ιστορικές, κοινωνικές και πολιτικές αιτίες που συνέβαλλαν άλλωστε και στη διάρκειά του. Δεν είναι τυχαίο ότι η ίδια ασθένεια χτύπησε με μεγαλύτερη ένταση τη σοδειά της πατάτας στη Σκωτία, αλλά η κυβέρνηση και οι γαιοκτήμονες φρόντισαν ώστε να μην υπάρξει μαζική επίπτωση στον πληθυσμό. Οι Ιρλανδοί φαίνεται πως πλήρωσαν την προσήλωσή τους στον καθολικισμό και την αντιδραστική συμπεριφορά τους στη βρετανική διοίκηση. Κάθε προσπάθεια των τοπικών αρχών να εξασφαλίσουν τροφή για τον πληθυσμό, συνάντησε εμπόδια από τις βρετανικές αρχές που μπλόκαραν την αγορά. Το σκεπτικό ήταν πως ο πληθυσμός των 8 εκατομμυρίων ήταν υπερβολικός για το νησί και έπρεπε να μειωθεί κατά περίπου 1 με 2 εκατομμύρια. Αν αυτό ήταν το σχέδιο, τότε πέτυχε καθώς οι Ιρλανδοί για να επιβιώσουν εγκατέλειπαν το νησί….Οι Ιρλανδοί που πήγαιναν στον Καναδά έπρεπε να περάσουν από καραντίνα στον σταθμό που υπήρχε στο νησί Grosse Ile, στο Κεμπέκ, όπως συνέβαινε στο Staten Island της Νέας Υόρκη. Κατά την περίοδο του μεγάλου λιμού πολλοί Ιρλανδοί έχασαν τη ζωή τους σε αυτό το νησί, ειδικά κατά την επιδημία του τύφου το 1847, έτος που έχει μείνει στην ιρλανδική ιστορία ως το «Μαύρο ’47», αφού τότε κορυφώθηκε η επιδημία. Το νησί είναι γνωστό ως «L’Ile des Irlandais» (Το Νησί των Ιρλανδών), καθώς στη γη του υπάρχουν ομαδικοί τάφοι χιλιάδων Ιρλανδών πέθαναν εκεί. Είχαν καταφέρει να γλιτώσουν από τον λιμό στην πατρίδα τους, διέσχισαν τον Ατλαντικό, αλλά εκεί τους περίμενε η πανώλη..Μόνο το 1847, 100.000 Ιρλανδοί προσπάθησαν να φτάσουν εκεί για να γλιτώσουν από την πείνα της χώρας τους, χωρίς να γνωρίζουν τις κακουχίες που επρόκειτο να αντιμετωπίσουν. Είναι ενδεικτικό ότι από το 1832 έως το 1837 καταγράφηκαν 7 480 ταφές στο νησί, ενώ μόνο το 1847 ο αριθμός έφθασε τις 5.424 δίχως να υπολογίζονται οι νεκροί που ρίχτηκαν στη θάλασσα…
Οι νύφες της Ιρλανδίας
Λίγο αργότερα, από το 1849 έως το 1852 περισσότερες από 4.000 νεαρές Ιρλανδέζες και κορίτσια από πτωχοκομεία, επιβιβάστηκαν σε καράβια με προορισμό τις αποικίες της Αυστραλίας και έφθασαν στο Σίδνεϊ, τη Μελβούρνη και την Αδελαΐδα. Αυτό ήταν το περίφημο σχέδιο «Earl Grey», που πήρε το όνομά του από τον Γενικό Γραμματέα της βρετανικής κυβέρνησης αρμόδιο για τον πόλεμο και τις αποικίες κατά την περίοδο της Μεγάλης Πείνας. Πολλά από τα «ορφανά της πατάτας» όπως αναφέρονται ενίοτε, παντρεύτηκαν με κατάδικους που είχαν επίσης μεταφερθεί με πλοία στην Αυστραλία. Οι κοπέλες είχαν γλιτώσει από τον λιμό, αλλά είτε είχαν χάσει τους συγγενείς τους είτε οι γονείς τους δεν μπορούσαν να τις συντηρήσουν και κατέληγαν στα πτωχοκομεία. Μετά από λίγο καιρό τα πτωχοκομεία ήταν υπερπλήρη και η πείνα επιδεινώθηκε. Έτσι, καραβιές με 200 — 300 κοπέλες έφευγαν από την Ιρλανδία για να ανακουφίσουν τις οικογένειές τους, να διασχίσουν σε 124 ημέρες τον ωκεανό και να φτάσουν στην Αυστραλία για να δουλέψουν με εξευτελιστική αμοιβή που ήταν 11 λίρες τον χρόνο.Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Jane McDonald, η οποία έφυγε από την Ιρλανδία σε ηλικία 18 ετών το 1848, αφού είχε χάσει τους γονείς της και παντρεύτηκε έναν κατάδικο. Την πορεία της ζωής της ανακάλυψε η τρισέγγονή της, Gail Newman, η οποία είχε δηλώσει στην αυστραλιανή έκδοση της βρετανικής Daily Mail ότι αγνοούσε παντελώς την ιστορία της προγόνου της προτού αρχίσει την έρευνα. …
