του Νικολάου Π. Παππά, Πολιτικού Επιστήμονος
Τέσσερα χιλιόμετρα λίγο πιο νότια τους απόκρημνους βράχους του Ορβιέτο, στο λόφο του δήμου Porano υπάρχουν πολλά ετρουσκικά αρχαιολογικά ευρήματα. Στην περιοχή αυτή έχτιζε η αριστοκρατία των Βολσινίων τις βίλες της μεταξύ του 4ου και του 2ου αιώνος π.Χ.
Ο τάφος Γκολίνι (από τον Domenico Golini) είναι ένας ετρουσκικός τάφος ο οποίος ανακαλύφθηκε το 1863 στη νεκρόπολη Settecamini. Οι αρχαιολόγοι τον χρονολογούν στο δεύτερο μισό (προς τέλη) του 4ου αιώνος π.Χ. Οι πρωτότυπες τοιχογραφίες βρίσκονται σήμερα στο αρχαιολογικό μουσείο στο Ορβιέτο. Στις αναμφισβήτητα εξαιρετικής ομορφιάς τοιχογραφίες μπορούμε να βγάλουμε ενδιαφέροντα συμπεράσματα για τα έθιμα των κοινωνικά ανωτέρων τάξεων της πόλης των Βολσινίων (ή Ουολσίνιων).
Οι τοιχογραφίες αντιπροσωπεύουν λεπτομερώς διάφορες στιγμές της προετοιμασίας τελετής που λαμβάνει χώρα προς τιμήν του νεκρού αλλά και το συμπόσιο με την συμμετοχή του Άδη και της Προσερπίνας (Περσιπνέι στα ετρουσκικά, αντίστοιχη θεότητα με την Περσεφόνη). Πάμε να δούμε πιο αναλυτικά τί δείχνουν οι τοιχογραφίες στο εσωτερικό του τάφου.
Πάμε πρώτα στο πρώτο δωμάτιο του οποίου ο τάφος ανήκε στις πλούσιες οικογένειες Leinie και Lecate. Στον εσωτερικό τοίχο της εισόδου, πίσω στα αριστερά όπως μπαίνουμε, βλέπουμε τα κρέατα που ετοιμάζονται για το συμπόσιο. Από ένα δοκάρι κρέμεται το σώμα ενός βοδιού ενώ το κεφάλι του είναι στο πάτωμα με γουρλωμένα μάτια. Στα δεξιά του, σε ένα άλλο δοκάρι, κρέμονται ένας λαγός και ένα ελάφι και δίπλα τους ένα ζευγάρι πουλερικών.
Στον αριστερό τοίχο (ας φανταστούμε ότι πλέον είμαστε στο κέντρο του πρώτου δωματίου) βλέπουμε τους δούλους. Στα αριστερά ένας χασάπης κόβει το κρέας με τσεκούρι με σκοπό να το ψήσει σε ένα καμινέτο, ενώ στην άλλη πλευρά, στα δεξιά, ένας άλλος δόλος ονόματι Pazi mulu σκύβει πάνω από ένα γουδί όπου κοπανίζει κάποια τροφή.
Προσέχουμε ότι αυτός σε αντίθεση με τον χασάπη που φοράει μια ποδιά, αυτός φοράει μόνο κάτι σαν εσώρουχο. Πίσω από τον ημίγυμνο αρτοποιό(;) υπάρχει ένας αυλητής ο οποίος φροντίζει για την ψυχαγωγία του. Γενικά στην Ετρουρία το μαγείρεμα μετά μουσικής δεν ήταν κάτι παράξενο.
Στην πίσω πλευρά βλέπουμε και άλλα τρία άτομα (βλ. προηγούμενες εικόνες). Μια γυναίκα κινείται από τα αριστερά φέρνοντας δύο δοχεία. Στα δεξιά της είναι ένας υπηρέτης ο οποίος πιθανότατα λαμβάνει εντολές από τη γυναίκα στα δεξιά του για να μετακινήσει το τραπέζι. Τα τραπέζια αυτά βλέπουμε ότι στηρίζονταν σε τρία πόδια και ήταν ορθογώνια, μια μόδα που προέρχεται από την Ελλάδα. Πάνω στα τραπέζια υπάρχουν δύο μερίδες φαγητού.
Στον τοίχο μπροστά αριστερά, στο βάθος της εισόδου, βλέπουμε έναν φούρνο και δύο ημίγυμνους υπηρέτες εκ των οποίων ο ένας κρατάει στο αριστερό του χέρι μια κατσαρόλα την οποία κινεί. Πιθανότατα είναι ο αρχιμάγειρας και δίνει εντολές στον άλλο υπηρέτη για να κάνει σωστά το ψήσιμο. Ο άνδρας αριστερά βλέπουμε ότι κρατάει ένα τηγάνι.
Στο βάθος του δωματίου υπάρχει μια μεσοτοιχία. Στην αριστερά πλευρά του τοίχου (ας φανταστούμε ότι είμαστε μπροστά στην τοιχογραφία με τον φούρνο, με την είσοδο πίσω μας, και κοιτάμε στα δεξιά -φαίνεται το σημείο στα δεξιά της εικόνας) βλέπουμε μια εικόνα σχεδόν κατεστραμμένη. Παρόλα αυτά φαίνονται στα δεξιά τρεις υπηρέτες πίσω από ένα ξύλινο τραπέζι στο οποίο πάνω υπάρχουν πολλά πιάτα και δοχεία (προφανώς για το συμπόσιο). Ο μεσαίος υπηρέτης, ο οποίος και έχει πάθει λιγότερη ζημιά, έχει το δεξί του χέρι υψωμένο και στο αριστερό χέρι κρατάει ένα μικρό ποτήρι το οποίο πιθανόν να είναι κύλικας ή λεπαστή. Προφανώς ετοιμάζεται να αδειάσει το περιεχόμενο του ποτηριού στα ποτήρια των συμποτών.
Στην δεξιά πλευρά του τοίχου (η άλλη πλευρά της μεσοτοιχίας) βλέπουμε τον Άδη (Άιτα στα ετρουσκικά), που φοράει κεφαλή λύκου, και την Προσερπίνα να κάθονται στους θρόνους τους και να συμμετέχουν στο συμπόσιο. Δίπλα τους υπάρχει ένα τραπέζι με διάφορα αγγεία πάνω τους και δύο υπηρέτες να μεταφέρουν πιάτα και οινοχόες.
Στον τοίχο μπροστά δεξιά, στο βάθος της εισόδου, βλέπουμε το συμπόσιο. Δύο μουσικοί βρίσκονται όρθιοι στα αριστερά, ο ένας παίζει δίαυλο ενώ ο δεύτερος κιθάρα. Δύο συμμετέχοντες στο συμπόσιο ξαπλωμένοι σε ανάκλιντρα απολαμβάνουν τη μουσική και το φαγητό τους. Κάτω από την κλίνη φαίνονται (αν και αρκετά κατεστραμμένη η τοιχογραφία) ένας σκύλος και ένας νάνος(;).
Στον δεξιά τοίχο (ας φανταστούμε ότι είμαστε στο κέντρο του δωματίου με την είσοδο στην πλάτη μας) βλέπουμε μια εικόνα που έχει καταστραφεί. Πρέπει να απεικονίζει συμμετέχοντες στο νεκρικό συμπόσιο.
Στον εσωτερικό τοίχο της εισόδου, πίσω στα δεξιά όπως μπαίνουμε, βλέπουμε τη μορφή ενός άνδρα, ο οποίος πρέπει να είναι ο νεκρός (Vel Lecate). Ο άνδρας φοράει ρούχα ταξιδιού και βρίσκεται πάνω σε ένα άρμα το οποίο κινείται από ένα ζευγάρι κόκκινα άλογα. Η φτερωτή θεά πιθανότατα είναι η Βανθ (δαίμονας που ζούσε στον Άιτα) ενώ ο άνδρας πάνω δεξιά μάλλον παίζει μουσική. Οι δύο αυτές μορφές θα τον συνοδεύσουν στο ταξίδι του στον Άδη.
Πάνω από την τοιχογραφία του συμποσίου υπάρχει μια επιγραφή (βλ. παραπάνω) η οποία αναφέρει: «Ο Vel Lecate, αδελφός του Arnth, γιος του Larth και εγγονός του Vel, υπηρέτησε ως πολίτης του Marniu, προηγουμένως διοίκησε τους Ετρούσκους του Κλούσιου (ως πραίτωρας) και μετά αφιέρωσε την υπόλοιπη (ζωή του;) στην Rumitri (Ρώμη;)».
Αυτός ήταν ο τάφος του Γκολίνι. Κλείνοντας θα πρέπει να πούμε λίγα πράγματα για τα συμπόσια των Ετρούσκων. Όπως είναι προφανές ήταν πολύ επηρεασμένα από τους Έλληνες. Τα σκεύη, οι κλίνες, τα όργανα, ακόμη και οι θεότητες που απεικονίζονται. Το να βρει κάποια πρωτοτυπία κανείς μέσω των τοιχογραφιών του τάφου είναι δύσκολο. Όμως άλλα παραδείγματα, όπως των τάφων της Ταρκυνίας, μας δείχνουν έναν πολύ διαφορετικό τρόπο σκέψης.
Τη στιγμή που στην Ελλάδα η συμμετοχή ήταν απαγορευμένη στις γυναίκες, με εξαίρεση τις χορεύτριες και τις εταίρες, στην Ετρουρία πολλές φορές σε κάθε κλίνη καθόταν ο άνδρας με τη σύζυγό του. Γενικότερα η θέση της γυναίκας στην ετρουσκική κοινωνία ήταν κάτι που ενοχλούσε τόσο τους Έλληνες όσο και τους Ρωμαίους και γι’ αυτό το λόγο οι αρχαίοι ιστορικοί τους κατηγορούσαν και έγραψαν αρκετές υπερβολές (για να το πούμε ευγενικά).
Πηγές:
1) Η καθημερινή ζωή των Ετρούσκων, Jacques Heurgon, Παπαδήμα, 1997
2)http://arossf.over-blog.com/2017/02/orvieto-necropole-de-la-cannicella-2.html
3)https://www.canino.info/inserti/monografie/etruschi/etruschi_tuscia/orvieto/index3.htm
