του Γεώργιου Ε. Γεωργά προπονητή Ξιφασκίας, εκπαιδευτή Ενοπλου Παμμάχου, Σπαθασκίας, Οπλομαχιας
Ο εξοπλισμός των στρατιωτών της ύστερης περιόδου του Βυζαντίου είχε σαφές επιρροές από τους στρατούς της Εσπερίας. Έτσι έχουμε τα ακόλουθα:
Κράνος: Το κράνος ήταν συνήθως κωνικό σε σχήμα και αρκετά ψηλό ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις είχε περιφερειακά ένα μικρό γείσο. Ο τύπος αυτός του κράνους καλείτε chapel de fer. Αυτό μπορούσε να το φοράει κανείς πάνω από αλυσιδωτή κουκούλα ή περιφερειακά στο ίδιο κράνος να είχε προστεθεί δερμάτινη ή μεταλλική προστασία. Αργότερα στη φύση κατασκευάστηκε ένα κράνος όπου μπροστά ήταν ανοιχτό και αργότερα προστέθηκε ένα προστατευτικό της μύτης από το οποίο ένα πλέγμα αλυσίδων προστάτευε το πρόσωπο. Αυτό το κράνος ονομάζονταν Bascinet. Προς το τέλος του 14ου αιώνα με αρχές 15ου δύο νέα είδη κράνους εμφανίστηκαν στη δύση , ήταν η Barbuta βασισμένο στο Κορινθιακό κράνος και οι διάφοροι τύποι Sallet. Όλα αυτά τα είδη κράνους ήταν σε χρήση από όλους τους στρατιώτες της Ρωμαϊκής ( Βυζαντινής) αυτοκράτοριας της ύστερης περιόδου. Όλα τα κράνη τα φόραγαν πάνω από μια εφαπλοματοποιημενη επένδυση για να κρατάνε τους κραδασμούς από τα χτυπήματα των όπλων. Στον λαιμό φορούσαν μεταλλικούς ή δερμάτινους προφυλακτήρες οι οποίοι κάλυπταν το λαιμό και ένα μέρος του προσώπου έως την μύτη.
Θωράκιση του σώματος: Οι Ρωμαίοι της ύστερης περιόδου φορούσαν διαφόρων ειδών πανοπλιες. Οι πιο δημοφιλείς ήταν ο αλυσιδωτος θώρακας ο οποίος ήταν σε χρήση από τον 12ο αιώνα. Υπήρχαν διάφοροι τύποι αλυσιδωτής πανοπλιας. Με κοντά μανίκια, με μακριά μανίκια,με μακριά καλύμματα που έφταναν έως τα πόδια, με κοντά κτλ , ενώ υπήρχαν θώρακες με διαφορετικά πλέγματα. Κάτω από τον θώρακα φορούσαν το καββαδιο για την προστασία των κραδασμών και από πάνω άλλο ένα εφαπλομστοποιημενο ένδυμα για την προστασία της πανοπλίας, όπως γράφει ο Ιωάννης Κατακουζηνός. Εκτός από αυτές τις πανοπλίες οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν πανοπλίες με μικρά μεταλλικά πλακίδια ή από συμμετρικά κομμάτια από πολύ σκληρό δέρμα η οποίες είχαν ανατολική επιρροή.
Στα πόδια φορούσαν μεταλλικές περικνημίδες ή περικνημίδες από σκληρό δέρμα. Στα τέλη του 13ου αιώνα με αρχές του 15ου αιώνα αρχίζει να διαδίδεται στην δύση οι πανοπλίες με σύνθετες πλάκες η οποία ήταν πολύ ισχυρή. Λόγο της επαφής που είχε η αυτοκρατορία με την Δύση και κυρίως με τις Ιταλικές πόλεις κράτη που ήταν ο βασικός τροφοδότης πολεμικού εξοπλισμού, το είδος αυτό άρχισε να το υποθέτει και η αυτοκρατορία. Φυσικά οι αλλαγή εξοπλισμού από αλυσιδωτο θώρακα στην πανοπλία πλακών των ιπποτών έγινε σταδιακά. Ο εξοπλισμός αυτός αφορά τους ιππείς της αυτοκρατορίας. Το πεζικό είχε ελαφρύτερη θωράκιση με τμήματα των άνω μερών πανοπλιων , ενώ το ελαφρύ πεζικό δεν έφερε καθόλου πανοπλία.
Οι πανοπλίες των αλόγων σύμφωνα με τον Νικήτα Χωνιάτη και τον Ιωάννη Κατακουζηνο ήταν ολόσωμες και ήταν ή από αλυσιδωτο θώρακα ή από σκληρό δέρμα.
Οι κλασικές φολιδωτες πανοπλίες των Ρωμαίων ήταν σε χρήση έως τον 13ο αιώνα και σταδιακά σταμάτησαν και πιθανών χρησιμοποιούνταν μόνο για την αυτοκρατορική φρουρά έως ένδειξη μεγαλοπρέπειας στο Ιερό Παλατιο και στις επίσημες τελετές.
Ότι θωράκιση και αν είχαν, ηταν εξαιρετικά ισχυρή. Ο Ιωάννης Κατακουζηνός στο βιβλίο του Ιστορίαι ΙΙ , γράφει ότι στη Θεσσαλονίκη μια ομάδα Ζηλωτών επιτέθηκε εναντίων στον πρέσβη του ο οποίος ήταν θωρακισμένος κάτω από τα ρούχα που φορούσε. Οι Ζηλωτές του επιτέθηκαν με δόρατα και σπαθιά, όμως η θωράκιση του ήταν τόσο ισχυρή που δεν επαθε τίποτα εκτός ένα μικρό τραύμα στον καρπό του που ήταν εκτεθειμένο. Από την περιγραφή υποθέτουμε ότι θα πρέπει να ήταν είδος αλυσιδωτου θώρακα.
Σύμφωνα με σύγχρονες μελέτες που αφορούν την θνησιμότητα και τους τραυματισμούς των Βυζαντινών ιππέων, υπήρχαν περισσότεροι τραυματισμοί παρά θάνατοι, ενώ οι τραυματισμοί που αναφέρονται είναι στα χέρια και στο κεφάλι.
Οι δε πρωτογενείς πηγές της ύστερης περιόδου αναφέρουν ελάχιστους θανάτους σε μάχες προφανώς λόγο της ισχυρής θωράκισης των Ρωμαίων στρατιωτών.
Ασπίδες : Οι ασπίδες του ιππικού ήταν οι τριγωνικές και οι αμυγδαλοσχιμες ασπίδες φτιαγμένες από ξύλο, ενώ το πεζικό είχε μικρότερες στρογγυλές με ομφαλό ή χωρίς. Ενώ οι τοξότες έφεραν μεταλλικό ασπιδιο. Τα σώματα των τζαγραδορων είχαν ανά δύο άντρες μια μεγάλη ορθογώνια ασπίδα.
Στις Φωτογραφίες αναβιωτες της Ακαδημίας Ιστορικών Ευρωπαϊκών Πολεμικών Τεχνών “Λέοντες”:
1. Αλυσιδωτος θώρακας με κράνος τύπου Bascinet με ασπιδιο μεταλλικό και ξίφος. Ο πολεμιστής βρίσκεται στην θέση φυλαξης με αναστρεμενη ασπίδα.
2. Πανοπλία σύνθετων πλακών με κράνος τύπου sallet , προστατευτικό λαιμού και επομιδες πεζού. Ο πολεμιστής είναι οπλισμένος με μακρύ σπαθί στην υψηλή θέση φυλαξης.
3. Πολεμιστής με σύνθετη πανοπλία πλακών στη θέση φύλαξης της οργής.
4. Στρατιώτης της αυτοκρατορικής φρουράς με φολιδωτό θώρακα.
