Ιστορία της Αρχαίας Αιγύπτου (Γ’ μέρος) – Δεύτερη δυναστεία

του Νικολάου Π. Παππά, Πολιτικού Επιστήμονος

Στο β’ μέρος για την ιστορία της Αρχαίας Αιγύπτου αναφερθήκαμε στα βασικά γεγονότα και στους βασιλείς της 1ης δυναστείας. Όπως είχαμε αναφέρει, ο πρώτος βασιλιάς της 2ης δυναστείας ήταν ο Βώχος (περίπου το 2.890 π.Χ.), πιθανότατα γιος ή γαμπρός του Κα’α.

Λίθινο βάζο που απεικονίζει τον Βώχο,
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Παρισιού

Η 2η δυναστεία ξεκινάει λίγο μετά τα μέσα της Αρχαϊκής εποχής της Αιγύπτου (3.100 με 2.500 π.Χ. περίπου η αρχαϊκή Αίγυπτος), περίοδο κατά την οποία η Αίγυπτος γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη, παρά τις κρίσεις, τόσο στο εμπόριο όσο και στην τέχνη και την αρχιτεκτονική. Οι τύμβοι-ταφές των βασιλέων ξεκίνησαν να κατασκευάζονται τότε.

Ιστορία της Αρχαίας Αιγύπτου (Β’ μέρος) – Πρώτη δυναστεία

Ας ξεκινήσουμε, λοιπόν, με τον Βώχο ο οποίος πιθανότατα πήρε την εξουσία με βίαιο τρόπο (βλ. β’ μέρος για το τέλος της 1ης δυναστείας). Φαίνεται ότι οδήγησε το βασίλειο σε μια ειρηνική περίοδο και παρότι ο ιστορικός Μανέθων υποστήριζε ότι βασίλευσε για 38 χρόνια, οι αρχαιολόγοι θεωρούν ότι ήταν περίπου 25 με 29. Όταν πέθανε θάφτηκε στη Σακκάρα (αν και ο τάφος του δεν έχει αναγνωριστεί ακόμη), και ο Κεχώης τον διαδέχθηκε. Αυτός βασίλευσε για περίπου 15 χρόνια (αν και ο Μανέθων αναφέρει 39) και δεν γνωρίζουμε κατά πόσο είχε κάποια συγγένεια με τον Βώχο. Ετάφη στην Σακκάρα, όπως και ο προκάτοχός του στο θρόνο.

Μετά το θάνατό του (γύρω στο 2.850 π.Χ.) βασίλευσε ο Βίνωθρις, ο οποίος είναι ο γνωστότερος της δυναστείας, λόγω των πολλών επιγραφών και αγαλμάτων που έχουν βρεθεί με το όνομά του. Κυβέρνησε για 40 ολόκληρα χρόνια και πιθανότατα είχε εκστρατεύσει κατά τα χρόνια αυτά εναντίον των Νουβίων, οι οποίοι την περίοδο εκείνη προκαλούσαν προβλήματα στην Άνω Αίγυπτο.

Ο Μανέθων αναφέρει ότι κατά τη βασιλεία του οι γυναίκες έλαβαν το δικαίωμα να αποκτούν το βασιλικό αξίωμα, αν τα στοιχεία μας δείχνουν ότι υπήρξαν και τα παλαιότερα χρόνια γυναίκες που είχαν αναλάβει την εξουσία, όταν οι υιοί τους λόγω ηλικίας αδυνατούσαν να κυβερνήσουν. Τέλος, ο Βίνωθρις προχώρησε σε μια φορολογική μεταρρύθμιση σχετικά με τα βοοειδή και εισέφερε σημαντικά έσοδα για το βασίλειο. Αυτή η μεταρρύθμιση έπαυσε να ισχύει από τους πρώτους βασιλείς της 3ης δυναστείας.

Με τον επόμενο βασιλιά υπάρχει το εξής πρόβλημα. Σύμφωνα με τους Αιγυπτιολόγους, πιθανότατα το βασίλειο είχε διαιρεθεί ξανά λόγω κάποιας κρίσης. Το σενάριο να ήταν η κρίση αποτέλεσμα κάποιας αρρώστιας, φυσικής καταστροφής ή λιμού απορρίπτεται με πιθανότερη αιτία να θεωρείται η δυσκολία στη διοίκηση. Ο Βίνωθρις πιθανότατα αποφάσισε να αφήσει δύο διαδόχους με την ελπίδα αυτοί να μπορέσουν να διαχειριστούν καλύτερα τα προβλήματα της Άνω και της Κάτω Αιγύπτου αντίστοιχα. Ταυτόχρονα δεν αποκλείεται το βασίλειο να διχοτομήθηκε ακόμη όσο ο Βίνωθρις ήταν στην εξουσία.

Μετά από μια περίοδο ανωμαλίας, με τους ιστορικούς μέχρι και σήμερα να μην είναι σίγουρα για τα ονόματα των βασιλέων που εξουσίασαν τη βόρεια και τη νότια Αίγυπτο, θα φτάσουμε στη βασιλεία του Χενέρη, ο οποίος είναι και ο τελευταίος της δυναστείας. Ο Χενέρης, ως βασιλιάς της Κάτω Αιγύπτου, θα ξεκινήσει στρατιωτική εκστρατεία εναντίον του Βορρά και μετά τη μεγάλη του νίκη θα παντρευτεί την πριγκίπισσα της Άνω Αιγύπτου, τη Νιμααθάπ, για να νομιμοποιήσει εξουσία του. Ο Χενέρης έκανε σημαντικά κατασκευαστικά έργα κατά τη βασιλεία του.

Ένα εύλογο ερώτημα είναι τί συνέβη μεταξύ Βορρά και Νότου και υπήρξε αυτή η διάσπαση. Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι αφορμή, πίσω από τα παιχνίδια εξουσίας, ήταν μια θρησκευτική έριδα. Μήπως επρόκειτο για εμφύλιο πόλεμο μεταξύ των οπαδών των θεών Ώρους και Σεθ; Ο Χενέρης είναι μοναδικός στην αιγυπτιακή ιστορία ο οποίος είχε και τα σύμβολα των δύο Θεών και ορισμένοι αιγυπτιολόγοι πιστεύουν ότι αυτό έγινε σε μια προσπάθεια ενοποίησης των δύο φατριών. Όταν ο Χενέρης πέθανε, περίπου το 2.686 π.Χ. ετάφη στην Άβυδο και το τεράστιο αυτό ταφικό μνημείο αποτέλεσε μεγάλη πηγή πληροφοριών για τους ιστορικούς και τους αρχαιολόγους.

Ιστορία της Αρχαίας Αιγύπτου (Α’ μέρος) – Πρωτοδυναστική περίοδος

Με τον θάνατο του Χενέρη και την αυγή της 3ης δυναστείας με τη βασιλεία του Ζοζέρ, η Αίγυπτος θα οδηγηθεί σιγά σιγά στο τέλος της αρχαϊκής εποχής και θα εισέλθει στην εποχή του Παλαιού Βασιλείου η οποία θα κρατήσει για τέσσερις ολόκληρες δυναστείες ενώ η πρωτεύουσα κατά την περίοδο αυτή θα μεταφερθεί από τη Θίνη προς τη Μέμφιδα.