Ο όρος Οθωμανική Αυτοκρατορία αναφέρεται στο κράτος που ίδρυσαν και την επικράτεια που κατά καιρούς εξουσίασαν οι σουλτάνοι του δυναστικού οίκου των Οθωμανών. Σε πολλές ευρωπαϊκές και ελληνικές πηγές των πρώιμων νεότερων χρόνων, αλλά και σε ιστοριογραφικά έργα, χρησιμοποιούνται για το οθωμανικό κράτος οι όροι Τουρκική Αυτοκρατορία και Τουρκία.
Η χρήση αυτή, την οποία αποφεύγουν οι σύγχρονοι ιστορικοί, οφείλεται στο ότι:
-ο οίκος των Οθωμανών ήταν τουρκομανικής καταγωγής,
-τα πρώιμα οθωμανικά στρατεύματα αποτελούνταν κατά βάση από
μικρασιάτες Τουρκομάνους,
-η «επίσημη» γλώσσα στην οθωμανική επικράτεια ήταν η τουρκική
(οθωμανικά τουρκικά).
Σήμερα οι ιστορικοί χρησιμοποιούν σχεδόν πάντοτε τους όρους Οθωμανική
Αυτοκρατορία και Οθωμανοί για να μη συγχέεται η πολυεθνική και εκτεταμένη μουσουλμανική αυτοκρατορία που κυβέρνησαν οι σουλτάνοι με το σύγχρονο εθνικό κράτος της Τουρκικής Δημοκρατίας, αλλά και επειδή στην οθωμανική περίοδο οι όροι «Τούρκοι» και «Οθωμανοί» χρησιμοποιούνταν με διαφορετικό τρόπο απ’ ό,τι σήμερα.
Χρήση των όρων στις πηγές
-Αρχικά ο όρος Οθωμανοί προσδιόριζε τους συμμάχους και οπαδούς του
Οσμάν, γενάρχη της δυναστείας († 1324), και των απογόνων του.
-Στις πηγές του 15ου-18ου αι. ο όρος Οθωμανοί αναφέρεται στη δυναστεία ή
το κράτος, ή στους κρατικούς αξιωματούχους, ενώ
-ο όρος Τούρκοι αναφέρεται γενικά στους μουσουλμάνους, ιδίως των
βαλκανικών περιοχών, (ευρωπαϊκές, ελληνικές πηγές), ή στους
τουρκόφωνους χωρικούς της Μικράς Ασίας (οθωμανικές πηγές).
ΠΡΟΣΟΧΗ: Για τους τουρκόφωνους μουσουλμάνους κατοίκους των πόλεων, ο όρος «Τούρκος» σήμαινε τον ακαλλιέργητο, άξεστο χωριάτη της Μικράς Ασίας και χρησιμοποιούνταν υποτιμητικά. Οι κάτοικοι των πόλεων αυτοαποκαλούνταν απλώς μουσουλμάνοι.
«Η ονομασία Τουρκία δόθηκε στην τουρκόφωνη Ανατολία σχεδόν από την
πρώτη κατάκτησή της από τους Τούρκους τον ενδέκατο αιώνα –δηλαδή
δόθηκε από τους Ευρωπαίους. Ωστόσο οι ίδιοι οι Τούρκοι την υιοθέτησαν ως
επίσημη ονομασία της χώρας τους μόλις το 1923 και όταν την υιοθέτησαν,
χρησιμοποίησαν έναν τύπο, Türkiye, που αποκάλυπτε ολοφάνερα την
ευρωπαϊκή του προέλευση. Οι κάτοικοι αποκαλούσαν κάποτε τους εαυτούς
τους Τούρκους και η γλώσσα που μιλούσαν εξακολουθούσε να αποκαλείται
τουρκική, αλλά στην αυτοκρατορική κοινωνία των Οθωμανών ο εθνοτικός
όρος Τούρκος χρησιμοποιείτο σπανίως και μάλλον υποτιμητικά για να
χαρακτηρίσει τους τουρκμένους νομάδες ή, αργότερα, τους αμόρφωτους και
ακαλλιέργητους τουρκόφωνους κατοίκους των χωριών της Ανατολίας. Και
θα ήταν ύβρις να απευθύνει κάποιος αυτόν τον χαρακτηρισμό σε έναν
οθωμανό άρχοντα της Κωνσταντινούπολης.» (Lewis, 2001: 28-29)
Χρήση των όρων στη σύγχρονη ιστοριογραφία
Οι όροι Οθωμανοί, οθωμανικός κτλ., όπως χρησιμοποιούνται σήμερα από τους ιστορικούς διεθνώς, μπορεί να αναφέρονται ανάλογα με τα συμφραζόμενα:
-στην κυβέρνηση και τους κρατικούς θεσμούς,
-στις μουσουλμανικές ανώτερες τάξεις της Κωνσταντινούπολης και των
άλλων πόλεων,
-στους υπηκόους, κυρίως τους μουσουλμάνους,
-στον λόγιο πολιτισμό που καλλιεργήθηκε στην αυλή και τις μεγάλες πόλεις
της αυτοκρατορίας.
Στην τέχνη, την αρχιτεκτονική και τα αντικείμενα υλικού πολιτισμού της
οθωμανικής περιόδου διακρίνουμε μεταξύ έργων οθωμανικής, μεταβυζαντινής και λαϊκής τέχνης.
-Τα έργα οθωμανικής τέχνης και αρχιτεκτονικής εμπνέονται από την ισλαμική
αραβοπερσική παράδοση και ακολουθούν τις τεχνοτροπικές της φόρμες.
-Τα έργα μεταβυζαντινής τέχνης και αρχιτεκτονικής εμπνέονται από τη
χριστιανική βυζαντινή παράδοση και ακολουθούν τις τεχνοτροπικές της
φόρμες.
-Τα έργα λαϊκής τέχνης και αρχιτεκτονικής ακολουθούν τοπικές παραδόσεις,
υπάρχουν όμως και πολλές αλληλεπιδράσεις, καθώς τα καθημερινά
αντικείμενα υλικού πολιτισμού (κεραμικά, μεταλλικά αντικείμενα και σκεύη, υφάσματα, κοσμήματα, ενδύματα κλπ.) μεταφέρονταν μέσω εμπορίου σε όλη την οθωμανική επικράτεια.
Πηγή: eclass.aegean.gr
