Γράφει ο Μανώλης Χατζημανώλης
Μέχρι την εκδίωξή τους προς τα τέλη του 8ου αιώνα π.Χ από τους βόρειους γείτονες και συγγενείς τους Σκύθες, ο νομαδικός λαός των Κιμμερίων ζούσε στην περιοχή μεταξύ των ποταμών Τύρη (Δνείστερος) και Τάναι (Ντον), πέριξ της σημερινής θάλασσας του Αζόφ. Όντας ημιμυθικοί για τους σύγχρονούς τους Έλληνες, ο Όμηρος αναφέρει την χώρα τους ως “μια χώρα ομίχλης και ερέβους στην άκρη του κόσμου πέρα από τον Ωκεανό”, όπου βρισκόταν η είσοδος του Κάτω Κόσμου. Ανάμεσα σε άλλες παραδόσεις για τον λόγο της μετακίνησης από τις πατρογονικές τους εστίες, ο ιστορικός Ηρόδοτος μας διηγείται πως:
“…οι νομάδες Σκύθες που κατοικούσαν στην Ασία, στενεμένοι από τον πόλεμο που τους έκαναν οι Μασσαγέτες, διάβηκαν βιαστικά τον ποταμό Αράξη και πέρασαν στη χώρα των Κιμμερίων (γιατί η χώρα που τώρα κατοικούν οι Σκύθες λένε πως παλιότερα ήταν των Κιμμερίων)· και πως με την εισβολή των Σκυθών οι Κιμμέριοι έκαναν συμβούλιο, αφού στρατός μεγάλος βάδιζε εναντίον τους, και κει υποστηρίχτηκαν δυο γνώμες αντίθετες μεταξύ τους, με πείσμα η καθεμιά τους, η πιο γενναία όμως ήταν των βασιλιάδων· γιατί η γνώμη του λαού εκεί το πήγαινε, πως θα ᾽χαν όφελος μόνο αν σηκωθούν να φύγουν, και να μη βάλουν σε κίνδυνο τη ζωή τους αντιμετωπίζοντας πολλούς εχθρούς, ενώ των βασιλιάδων η γνώμη ήταν να δώσουν μάχη με τους εισβολείς για τη γη τους. Πως οι πρώτοι αποφάσισαν να σηκωθούν και να φύγουν παραδίνοντας χωρίς αντίσταση τη χώρα στους επιδρομείς, ενώ οι βασιλιάδες αποφάσισαν να πεθάνουν και να κείτονται στη χώρα τους, και να μη φύγουν μαζί με το λαό, λογαριάζοντας και πόση ευτυχία τούς χάρισε αυτή και πόσα βάσανα ήταν σίγουρο ότι θα τους περιμένουν αν φύγουν από την πατρίδα. Και πως, καθώς πήραν αυτή την απόφαση, χωρίστηκαν σε δυο σχηματισμούς με ίσο αριθμό αντρών στον καθένα κι έδωσαν μάχη μεταξύ τους· και λένε πως τους βασιλιάδες, που μ᾽ αυτόν τον τρόπο αλληλοσκοτώθηκαν όλοι τους, τους έθαψε ο λαός των Κιμμερίων στις όχθες του ποταμού Τύρη (ο τάφος τους ακόμα φαίνεται), κι αφού τους έθαψαν έτσι, εγκατέλειψαν τη χώρα τους, κι οι Σκύθες, όταν μπήκαν σ᾽ αυτήν, κυρίεψαν μια έρημη χώρα.”
Aν και γενικά οι σύγχρονοι ερευνητές δυσπιστούν ως προς την εγκυρότητα του Ηρόδοτου, η αρχαιολογία φαίνεται να τον επιβεβαιώνει εν μέρει, καθώς στην σχολαστική ENCYCLOPAEDIA IRANICA αναφέρεται ότι:
“Κατά το δεύτερο μισό του 8ου αιώνα οι φορείς αυτού του πολιτισμού (σημ: πρώιμου “σκυθικού” που φορείς τους θα μπορούσαν να είναι οι Κιμμέριοι των πηγών) κατευθύνθηκαν προς δυσμάς. Μια ομάδα έφτασε στην χώρα που είναι τώρα η Βουλγαρία. Μια άλλη εγκαταστάθηκε βορείως του Καυκάσου και ταυτόχρονα μέρος της εισέβαλλε στην Υπερκαυκασία και, τον 7ο αιώνα, έφτασε μέχρι την Ανατολία. Αυτή η τελευταία ομάδα ταυτίζεται με τους Κιμμερίους των γραπτών πηγών”.
Η πρώτη ομάδα συγχωνεύτηκε με τους ντόπιους Θράκες, δημιουργώντας τον θρακοσκυθικό λαό των Τρήρων, στους οποίους θα γίνει αναφορά παρακάτω, ενώ η δεύτερη αποτέλεσε μέρος του σκυθικού βασιλείου και χάνεται από τα χρονικά. Τέλος, όσον αφορά την τελευταία, τα ασσυριακά αρχεία φαίνεται να επιβεβαιώνουν την αρχαιολογία. Αφού διέσχισαν προς ανατολάς την βόρεια ακτή της Μαύρης Θάλασσας και πέρασαν τον Καύκασο διαμέσου της κεντρικής Γεωργίας υπό τον βασιλιά τους Teuspa οι Κιμμέριοι συγκρούστηκαν περί το 720-714 π.Χ με τους βασιλείς Ρουσά Α’ του Ουραρτού και Σαργών Β’ της Ασσυρίας στο βορειοδυτικό Ιράν και στην Καππαδοκία.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ: Η τρομακτική εισβολή των Σκυθών στη Μέση Ανατολή: Από τη Μηδία στην Αίγυπτο
Αφού εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Μαννέας, στο σημερινό Αζερμπαϊτζάν και ταλαιπώρησαν για αρκετά χρόνια με τις επιδρομές τους τους λαούς της περιοχής, ηττήθηκαν τελικά το 679, κατά την εποχή της βασιλείας του Εσαρχαδόν (680-669 π.Χ), από μια συμμαχία των Ασσυρίων με τους “Ισκούζα” (Σκύθες) που εκείνη την εποχή είχαν επίσης διαβεί τον Καύκασο. Τότε φαίνεται πως οι Κιμμέριοι (Gamir στις ασσυριακές πηγές) διασπάστηκαν περαιτέρω: Κάποιοι παρέμειναν στην περιοχή ως υποτελείς σύμμαχοι των Ασσυρίων, όπου και αναφέρονται να δραστηριοποιούνται ως επιδρομείς ή μισθοφόροι μέχρι και την εποχή του Ασσουρμπανιπάλ Β’ (668-625 π.Χ), ενώ οι υπόλοιποι στράφηκαν δυτικά προς την Καππαδοκία ακολουθώντας την βόρεια οδό διαμέσου της σημερινής Θεοδοσιούπολης . Αφού κατά τον Ηρόδοτο οχύρωσαν την χερσόννησο όπου αργότερα θα χτιζόταν η ελληνική αποικία Σινώπη, στράφηκαν εναντίον του βασιλείου της Φρυγίας. Σύμφωνα με τον γεωγράφο Στράβωνα, οι Φρύγες (οι Mushki/Mόσχοι των ασσυριακών πηγών) ηττήθηκαν από τους Κιμμέριους, η πρωτεύουσά τους Γόρδιον αλώθηκε και ο βασιλιάς τους Μίδας (πιθανότατα ο Mita των ασσυριακών πηγών) αυτοκτόνησε πίνοντας αίμα ταύρου. Πράγματι η αρχαιολογική σκαπάνη έδειξε πως το Γόρδιον καταστράφηκε όντως από εισβολείς περί το 675 π.Χ επιβεβαιώνοντας τους αρχαίους ιστορικούς.
Έχοντας κυριαρχήσει στο μικρασιατικό οροπέδιο, οι άγριοι νομάδες χτύπησαν μια δεκαετία αργότερα και το βασίλειο της Λυδίας στα δυτικά: αν και το 665 π.Χ ο Λυδός βασιλιάς Γύγης τους απώθησε με την υποστήριξη των Ασσυρίων και των Αιγυπτίων, το 644 οι Κιμμέριοι υπό την ηγεσία του βασιλιά τους Λύγδαμι, άλωσαν την λυδική πρωτεύουσα Σάρδεις εκτός από την ισχυρή της ακρόπολη και φόνευσαν τον βασιλιά Γύγη προκαλώντας βαθιά εντύπωση στους Έλληνες της εποχής.
Ακολούθησε μια δεκαετία τρόμου για τις αποικίες των μικρασιατικών παραλίων, καθώς οι Κιμμέριοι του Λύγδαμι, επιχειρώντας από κοινού με τους συγγενείς τους Τρήρες που κατήλθαν από την Θράκη υπό τον βασιλιά τους Κόβο, επέδραμαν ανηλεώς στις ελληνικές πόλεις της Ιωνίας, της Αιολίδος και στην Τρωάδα (Ηρόδοτος 1.6, Καλλίμαχος, Ύμνος στην Άρτεμι, Στραβων 1.3.21, 3.2.12, 11.2.5, Αριστοτέλης). Τότε καταστράφηκε και ο ναός της Αρτέμιδος στην Έφεσο. Περί το 640 σύναψαν σχέσεις με το νεοχεττιτικό βασίλειο του Ταμπάλ, ενώ συγκρούστηκαν επανειλλημένα με τους Ασσύριους στην ανατολική Μικρά Ασία. Σύμφωνα με τον Στράβωνα, ο Λύγδαμις πέθανε τελικά στην Κιλικία (ίσως από ασθένεια) ενώ οι Τρήρες εκδιώχθηκαν περί το 630 π.Χ από την Μικρά Ασία από τον Σκύθη βασιλιά Μαδύη, όχι όμως πριν από κοινού με τους Κιμμέριους και τους Λύκιους αλώσουν για δεύτερη φορά τις Σάρδεις το 637 π.Χ (Στράβων 1.3.21)
Το τέλος για τους Κιμμέριους θα ερχόταν τελικά στα τέλη του 7ου αιώνα, όταν ο βασιλιάς της Λυδίας Αλυάττης σε συμμαχία με τον νεό ισχυρό άνδρα της εποχής, τον Μήδο βασιλιά Κυαξάρη “εκδίωξε” κατά τον Ηρόδοτο τους Κιμμέριους από την Ασία. Έκτοτε δεν ακούγεται ξανά τίποτα γι’αυτούς, καθώς πιθανότατα απορροφήθηκαν μεταξύ των ισχυροποιημένων Λυδών και των Μήδων, που μετά την κατάρρευση της Ασσυρίας το 612 και την απώθηση των Σκυθών πέραν του Καυκάσου είχαν επεκταθεί στην ανατολική Μικρά Ασία μέχρι την ανατολική όχθη του ποταμού Άλυ. Το όνομά τους όμως δεν χάθηκε από την ιστορία, καθώς όπως μας λέει ο Ηρόδοτος:
“Και σήμερα (μέσα του 5ου αιώνα π.Χ) υπάρχουν στη Σκυθία τείχη Κιμμερικά, υπάρχει πορθμός Κιμμερικός, υπάρχει και περιοχή που λέγεται Κιμμερία· υπάρχει κι ο Βόσπορος που ονομάζεται Κιμμερικός (σημερινά στενά του Κερτς)“.
1 thought on “Ποιοί ήταν οι Κιμμέριοι;”