Η Ιωάννα της Λωραίνης, η «παρθένος της Γαλλίας» (1412-1431)
Γεννημένη στο μικρό χωριό Ντομρεμύ στα σύνορα της Λωραίνης με την Καμπανία, η έφηβος αυτή κοπέλα διέγραψε μια συγκλονιστική πορεία στην ιστορία της Γαλλίας που την ανακήρυξε ηρωίδα, αρχιστράτηγο, υπέρμαχο του θρόνου της Γαλλίας, αγία και εθνομάρτυρα της Εκκλησίας και αιώνιο σύμβολο όχι μόνο των γυναικών αλλά και των αδυνάτων που με πίστη μπορούν να καταφέρουν το ακατόρθωτο.
Ένας ιστορικός έγραψε, πως αν υπήρχε κάτι που θα μπορούσε να αποθαρρύνει την Ιωάννα από το να διαγράψει την πορεία του πεπρωμένου της, αυτό θα ήταν η εικόνα της Γαλλίας εκείνη την περίοδο. Πράγματι, η Γαλλία αποτελούσε σκιά του άλλοτε μεγαλείου της. Το 1429, όταν η Ιωάννα της Λωραίνης εμφανίστηκε στο προσκήνιο, η χώρα βρισκόταν διηρημένη ανάμεσα στους εχθρούς της και καθημαγμένη από τις αρρώστιες και τον πόλεμο. Ο λαός δεν είχε ακόμα συνέλθει από την επιδημία της Πανώλης του προηγούμενου αιώνα, ο Εκατονταετής πόλεμος διαρκούσε ήδη 92 χρόνια, το εμπόριο ήταν αδύνατο, οι Άγγλοι κατέκαιαν και σκότωναν τα πάντα στο πέρασμά τους, θέλοντας να επιβάλουν τις απαιτήσεις του αγγλικού στέματος στα γαλλικά εδάφη και ο γαλλικός στρατός είχε να παρουσιάσει μια σημαντική νίκη στο πεδίο της μάχης για πάνω από μία γενιά. Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, η Γαλλία βρισκόταν ουσιαστικά ακέφαλη, αφού ο βασιλιάς Κάρολος ΣΤ΄ ο «αγαπητός» είχε διαγνωστεί με φρενοβλάβεια, γεγονός που άφησε τη χώρα σε δυναστικό χάος για περίπου 30 χρόνια ως το θάνατό του (1422). Οι δυναστικές έριδες άφηναν τη Γαλλία ακέφαλη στην πιο κρίσιμη φάση της ιστορίας της, μιας κι ο Δελφίνος του θρόνου, Κάρολος, αντιμετώπιζε κατηγορίες ότι ήταν νόθος. Την ίδια στιγμή, ο επόμενος διάδοχος του θρόνου, ο Δούκας της Ορλεάνης ήταν αιχμάλωτος των Άγγλων, ενώ βάσει της Συνθήκης της Τρουά που είχε υπογράψει ο παράφρων πατέρας του, ο θρόνος του βασιλείου περνούσε στον βασιλέα της Αγγλίας Ερρίκο Ε΄ και τους διαδόχους του.
Κόρη φτωχών και άσημων αγροτοποιμένων, η Ιωάννα έλαβε τα απαραίτητα εφόδια μιας μικρής χωριατοπούλας της γαλλικής επαρχίας. Έμαθε να φροντίζει το σπίτι και την οικογένειά της, να δουλεύει στα χωράφια, να ασχολείται με τα ζώα αλλά όχι να διαβάζει και να γράφει. Η μητέρα της ήταν βαθιά θρησκευόμενη και πέρασε αυτή την αξία και στην κόρη της. Η ίδια είπε ότι καθώς περπατούσε μια μέρα στο δάσος κοντά στο σπίτι της όταν ήταν 12 χρονών άρχισε να ακούει φωνές και να παρατηρεί πολύχρωμες φιγούρες, τις οποίες η ίδια ταύτισε με τους Αρχάγγελο Μιχαήλ και τις Αγίες Αικατερίνη και Μαργαρίτα, που της είπαν να διώξει τους Άγγλους από τη χώρα και να φέρει τον Δελφίνο στην Ρεμς για τη στέψη του.
Παρά τα προσκόμματα που συνάντησε, οφειλόμενα στο ότι ήταν μια φτωχή και άσημη χωριατοπούλα που ζητούσε ακρόαση από τον διάδοχο του θρόνου της Γαλλίας, η επιμονή της, οι αγνές τις προθέσεις και η πηγαία ικανότητά της να πείθει τον συνομιλητή της για την πίστη της στον σκοπό της, άνοιξαν τον δρόμο για ακρόαση από τον Κάρολο. Η ιστορία που παραδίδεται, λέει ότι ο Κάρολος, περισσότερο από περιέργεια να γνωρίσει το κορίτσι που ντυνόταν με αντρικά ρούχα, εμφανιζόταν ως υποστηρίκτριά του και είχε την ικανότητα να προλέγει το μέλλον, αποφάσισε να δεχθεί την Ιωάννα υποβάλοντάς την σε μια δοκιμασία. Ντύθηκε σαν ακόλουθος και έντυσε με τα ρούχα του έναν άνδρα της ακολουθίας του. Η Ιωάννα, παρά το γεγονός ότι δεν τον είχε ξανασυναντήσει ποτέ, τον αναγνώρισε αμέσως μέσα στο πλήθος.
Η συνέχεια λικνίζεται επιδέξια ανάμεσα στο μύθο και την πραγματικότητα. Η Ιωάννα, ντυμένη με πανοπλία πηγαίνει στο στρατόπεδο του γαλλικού στρατού, που πολιορκεί την Ορλεάνη. Παρά το ότι αντιμετωπίζεται σκωπτικά και αδιάφορα από τους στρατηγούς, η Ιωάννα με την ενεργητικότητα, την παιδική σχεδόν απλότητα και την πίστη στη νίκη κερδίζει την καρδιά του απλού στρατιώτη και πετυχαίνει το ανέλπιστο! Οι Γάλλοι στρατιώτες εφορμούν και κερδίζουν τη μία νίκη μετά την άλλη! Τα προπύργια των Άγγλων πέφτουν, το ηθικό κορυφώνεται και ο ενθουσιασμός για την μικρή θεόσταλτη στρατηλάτη γίνεται λατρεία για το πρόσωπό της. Πλέον οι στρατηγοί είναι αυτοί που ακολουθούν το στράτευμα σε μια εμφάνιση που θα έδειχνε ιλαροτραγική αν δεν ήταν πραγματικά σωτήρια για τη Γαλλία. Η πορεία από την απελπισία, που είχε ενσκύψει στον γαλλικό στρατό, στην νίκη και το παραλήρημα έγινε αστραπιαία ακόμα και για τα σημερινά δεδομένα. Από τις 29 Απριλίου, που η Ιωάννα έφτασε στην πολιορκία της Ορλεάνης, ο Γαλλικός στρατός έφτασε νικητής στις 17 Ιουλίου στη Ρεμς, χώρο στέψης όλων των Γάλλων βασιλέων. Την επομένη ο Κάρολος στέφθηκε βασιλεύς της Γαλλίας και ο Γαλλικός στρατός προήλαυνε χτυπώντας τις πόρτες του Παρισιού. Σαν στρατηγικός νούς η 17χρονη Ιωάννα δεν είχε να επιδείξει τίποτα. Διαπνεόμενη από ακλόνητη πίστη στη νίκη, έσπερνε δια του παραδείγματος τον ενθουσιασμό στον Γάλλο στρατιώτη, που είχε κουραστεί από τις ήττες, την υποχώρηση και την ταπείνωση. Η Ιωάννα έδειχνε πάντα τον δρόμο προς τη νίκη, την περηφάνεια και –γιατί όχι- το τέλος του πολέμου, ορμώντας πάντα πρώτη στη φωτιά και ο κοινός πολεμιστής θα την ακολουθούσε παντού. Άλλωστε το γαλλικό πεζικό διακρινόταν ανέκαθεν για τις θυελλώδεις επιθέσεις του και την έλλειψη ψυχραιμίας.
Η τύχη και το πεπρωμένο δεν διαρκούν για πάντα. Τον Μάϊο του επομένου έτους, σε μια ασήμαντη αψιμαχία κοντά στην Κομπιένη, η Ιωάννα κυκλώθηκε με μερικούς πολεμιστές της και συνελήφθη από βουργουνδικά στρατεύματα που πολεμούσαν με τους Άγγλους. Παρά τις προσπάθειες να δραπετεύσει, παραδόθηκε έναντι αμοιβής στους Άγγλους, δικάστηκε με την κατηγορία της αιρετικής από εκκλησιαστικό δικαστήριο που χρηματοδοτούσαν οι Άγγλοι και κάηκε στην πυρά στις 30 Μαΐου 1431. Οι Άγγλοι τόσο φοβόντουσαν την υστεροφημία της που μόλις η φωτιά έσβησε, ανασκάλισαν τις στάχτες επιδεικνύοντας το απανθρακωμένο πτώμα σαν απόδειξη ότι δεν δραπέτευσε ή ανελήφθη στους ουρανούς. Κατόπιν το ξαναέριξαν στην πυρά και το αποτέφρωσαν τελείως σκορπίζοντας τις στάχτες στον Σηκουάνα για να αποτρέψουν εκδηλώσεις λατρείας.
22 χρόνια μετά το θάνατο της Ιωάννας, ο Εκατονταετής πόλεμος έφτασε στο τέλος του. Ταυτόχρονα η εκκλησία ξεκίνησε διαδικασίες επανεκδίκασης της περίπτωσής της που τρία χρόνια μετά έληξαν με την απαλλαγή της από τις κατηγορίες. Το 1849 η επισκοπή της Ορλεάνης άρχισε να γιορτάζει τη μνήμη της, γεγονός που οδήγησε σε καθευλόγηση της Ιωάννας το 1909 και τελικά την ανακήρυξή της σε αγία το 1920.
Η περίπτωση της Ιωάννας της Λωραίνης είναι ίσως η πιο διάσημη γυναίκας πολεμιστού στον Μεσαίωνα. Δεν είναι όμως σε καμία περίπτωση μοναδική. Η Ιωάννα της Φλάνδρας (1295-1374) που 80 χρόνια πριν την Γαλλίδα πολέμαρχο, κλήθηκε να υπερασπιστεί το δουκάτο της Βρεττάνης έναντι του γαλλικού στρατού, επειδή ο σύζυγός της Δούκας φυλακίστηκε από τον βασιλιά της Γαλλίας όταν πήγε να διαπραγματευτεί τον τίτλο του. Η Ιωάννα ντύθηκε με πανοπλία, επιστράτευσε όλον τον πληθυσμό και ετοίμασε τις οχυρώσεις του Ενεμπόν που θα σήκωνε το βάρος της άμυνας. Επέδειξε ακλόνητη αποφασιστικότητα και παράδειγμα ηγεσίας ενθαρύνοντας τους άνδρες να πολεμήσουν σκληρά και τις γυναίκες να κόψουν τις φούστες τους και να αναλάβουν οι ίδιες την ασφάλεια των ίδιων και των παιδιών τους. Οδήγησε η ίδια μια επιδρομή 300 ανδρών στο εχθρικό στρατόπεδο κατακαίοντας τις σκηνές και τα εφόδια του αντιπάλου της, χαρίζοντάς της το προσωνύμιο «Ιωάννα η Φλόγα». Η στάση και το παράδειγμά της θεωρείται ότι αποτέλεσαν πρότυπο για την Ιωάννα της Λωραίνης.
• Saint Joan of Arc, http://www.all-art.org/Visual_History/160-1.html
• Wikipedia, the free encyclopedia, http://en.wikipedia.org/wiki/Joan_of_Arc
• Joan of Arc, http://www.middle-ages.org.uk/joan-of-arc.html
• Famous People-Joan of Arc, http://www.medieval.net/joanofarc.html
• Young Heroes-Joan of Arc, http://library.thinkquest.org/06aug/00433/medieval-joandearc.html