Κείμενο: Σπυρίδων Τρικούπης
Ό Αλής ήτο και δυνατός και πλούσιος· πλήρης δε και τόλμης, ην εμπνέει η ευτυχία, και σύστημα έχων ν’ απαλλάττεται εχθρών και αντιζήλων διά παντός θεμιτού ή αθεμίτου τρόπου, δεν εβράδυνε να δώση τω καιροφυλακτούντι κυριάρχη του δικαίαν αφορμήν της μέχρι θανάτου καταδρομής του διά του εξής τολμήματος.
Έπεσεν εις την οργήν του σατράπου τούτου και κατεδιώκετο μέχρι θανάτου ο συγγενής του και άλλοτε επιστήθιος φίλος του και συνεργός των σκοπών του Ισμαήλμπεης, ο και Πασόμπεης. Κατέφυγεν ο μπέης ούτος προς αποφυγήν των δεινών του εις πολλά μέρη, αλλά παντού εκινδύνευσε· μετέβη επί τέλους εις Κωνσταντινούπολιν διψών εκδίκησιν κατά του θανασίμου εχθρού του, και ευτύχησε να εισχωρήση εις τα συμβούλια της Πύλης ως καπουτσήμπασης, να κερδίση την εύνοιαν και να κινήση κατά του Αλή την οργήν του τότε παντοδυνάμου Χαλέτ – εφέντη. Ο Αλής κατεταράχθη μαθών την ύψωσιν του εχθρού του, και έτι μάλλον αφ’ ού είδε μετ’ ολίγον, ότι ο δευτερότοκος υιός του Βελήπασας, ηγεμών της Λαρίσσης, μετετέθη εκ της λαμπράς εκείνης ηγεμονείας εις την ποταπήν της Ναυπάκτου διά της παρά τω σουλτάνω ενεργείας του Χαλέτη. Ακολουθών δε την επίβουλον και ασυνείδητον πολιτικήν του απεφάσισε να δολοφονήση τον Πασόμπεην εντός της βασιλευούσης, και εμίσθωσεν επί τούτω τρεις Αλβανούς, οίτινες καιροφυλακτήσαντες τον επιστόλισαν, αλλά δεν τον έβλαψαν, και συλληφθέντες ωμολόγησαν, ότι ήσαν όργανα της θελήσεως του Αλή. Και ούτοι μεν ως κακούργοι εκρεμάσθησαν, ο δε Αλής μετεπέμφθη εντός ρητής προθεσμίας εις Κωνσταντινούπολιν ίνα απολογηθή· παρήκουσε, και η Πύλη εκίνησεν όπλα κατ’ αυτού, ως απειθούς και αποστάτου, και ανέδειξε τον Πασόμπεην αρχιστράτητον των κατ’ αυτού δυνάμεων και ηγεμόνα Ιωαννίνων και Δελβίνου.
Κατετάραξε την Ελλάδα το κατά του Αλή κίνημα, και ώπλισε τους Έλληνας, τους μεν υπέρ αυτού, τους δε κατ’ αυτού. Οι δε διευθύνοντες τα της Εταιρίας εθεώρησαν την περίστασιν της τουρκικής ταύτης αλληλομαχίας αρμοδίαν εις έναρξιν του ελληνικού αγώνος, και δεν εσυλλογίσθησαν ότι τα πάντα ήσαν ανέτοιμα, ουδέ πόσον εναντίαι προς τον μελετώμενον σκοπόν εφαίνοντο αι εξωτερικαί περιστάσεις, καθ’ ον καιρόν η ιερά συμμαχία, καταπτοηθείσα δι’ όσα ενήργησεν ο καρβοναρισμός εν τη Ιταλία εις ανατροπήν των καθεστώτων, όχι μόνον εκινήθη ένοπλος κατ’ αυτού, αλλά εκηρύχθη και επισήμως κατά πάσης πολιτικής καινοτομίας γινομένης παρά γνώμην των κρατούντων, οιαδήποτε και αν ήσαν τα κινούντα αίτια, και προς οιονδήποτε σκοπόν και αν απέβλεπαν.
ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΤΡΙΚΟΥΠΗ. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ. ΕΚΔΟΣΙΣ ΤΡΙΤΗ. ΕΠΙΘΕΩΡΗΘΕΙΣΑ ΚΑΙ ΕΠΙΔΙΟΡΘΩΘΕΙΣΑ ΥΠ’ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΣ. ΤΟΜΟΣ Α’. ΕΚΔΟΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΣΛΑΝΗΣ. ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ. ΕΚ ΤΟΥ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΥ ΤΗΣ «ΩΡΑΣ», 1888.
