Ίων Δραγούμης, Προγραμματικοί πολιτικοί στοχασμοί, Εν Αθήναις: Τυπογραφείο Π.Α. Πετράκου, 1916, σ. 6.
[…]Ὡς πρὸς τοὺς συνδυασμοὺς μὲ ἄλλα κράτη, ἔχοντες πάντοτε ὑπ’ ὄψει ὅτι δὲν εἶναι μόνιμοι, σταθεροὶ καὶ ἀναλλοίωτοι εἰς αἰῶνα τὸν ἅπαντα, πιστεύομεν ὅτι, ἐφ’ ὅσον διαρκεῖ ὁ εὐρωπαϊκὸς πόλεμος καὶ διὰ πολὺν ἀκόμα χρόνο κατόπιν, χωρὶς νὰ εἴμεθα προκλητικοὶ πρὸς καμμίαν Μεγάλην Δύναμην, τουναντίον ἔχοντας σχέσεις ἀγαθὰς μὲ ὅλας, συμφέρει νὰ εὑρισκόμεθα ἐγγύτερον πρὸς τὴν ὁμάδα τῶν Δυνάμεων εἰς ἥν ἀνήκουν ἡ Ἀγγλία καὶ ἡ Γαλλία, ὅτι ἐν τούτοις δὲν πρέπει νὰ ἐπιδιώξωμεν μετ’ αὐτῶν τὴν καταστροφὴν τῆς Τουρκίας, ἐκτὸς ἐάν τὴν βλέπωμεν συντελουμένην καὶ ἄνευ ἡμῶν, ὅτι συντρεχουσῶν καὶ τῶν καταλλήλων στρατιωτικῶν καὶ πολιτικῶν συνθηκῶν, δὲν ἀποκλείεται εἴς τινα στάσιν τοῦ εὐρωπαϊκοῦ ἀγῶνος νὰ μετάσχωμεν αὐτοῦ ἵνα κτυπηθεῖ ἡ Βουλγαρία καὶ λάβωμεν μέρος εἰς τὸ συνέδριον εἰρήνης, ὅτι ἐπειδὴ ἡ εἰρημένη ὁμὰς τῶν Δυνάμεων περιλαμβάνει καὶ κράτη ὧν τὰ συμφέροντα συγκρούονται μὲ τὰ ἰδικά μας, ἐπιβάλλεται νὰ ἐπωφεληθῶμεν τῆς περιστάσεως τῆς συμπράξεώς μας μὲ τὴν ὁμάδα ταύτην, ἵνα κανονίσωμεν τὰς σχέσεις μας καὶ πρὸς αὐτὰ τὰ κράτη. Βραδύτερον δυνάμεθα νὰ ἐπιδιώξωμεν σύμπραξιν μετὰ τῆς Ρουμανίας καὶ Τουρκίας, διατηροῦντες καὶ τὴν μετὰ τῆς Σερβίας βαλκανικήν μας συμμαχίαν.
Ἀπώτερος σκοπός μας πάντοτε θὰ εἶναι ἡ σύμπηξις Ἀνατολικῆς ὁμοσπονδίας. Τῆς πρὸς τὴν Τουρκίαν προσεγγίσεως θὰ τεθῇ ὡς προϋπόθεσις ἀναγκαία, ἡ ἀποκατάστασις τῶν ἐκδιωχθέντων Ἑλληνικῶν πληθυσμῶν καὶ ἡ παῦσις τῶν διωγμῶν (θἐματα καὶ ἀπὸ τοῦδε διαπραγματεύσιμα). Δὲν θὰ κωλύσωμεν τὴν σύστασιν ἀλβανικοῦ κράτους βορείως τῶν συνόρων τῆς βορείου Ἠπείρου, τοὺναντίον θὰ βοηθήσωμεν εἰς τοῦτο, ἐργαζόμενοι διηνεκῶς διὰ τὴν ἑλληνοαλβανικὴν προσέγγισιν καὶ σύμπραξιν ὑπὸ οἱονδήποτε τύπον. Θὰ συνηγορήσωμεν ὑπὲρ τῆς αὐτονομίας τῆς Ἀρμενίας.
Ὡς γνώμονα εἰς τὴν διαχείρισιν τῆς ἐξωτερικῆς πολιτικῆς, πρέπει νὰ ἔχῃ τὸ Ἑλληνικὸν κράτος τὰ συμφέροντα τοῦ ἔθνους εἰς τὴν Ἀνατολὴν καὶ προπάντων εἰς τὴν τώρα βουλγαρικὴν Θρᾲκην καὶ τὴν Τουρκίαν, διότι ἐκεῖ ἀπομένει τὸ μεγαλήτερον μέρος τοῦ ἀλύτρωτου Ἑλληνισμοῦ. Πρέπει νὰ ἐπιδιώκωμεν, τὸ ὀλιγώτερον, τὴν ἐξασφάλισιν εἰς αὐτὸν ζωῆς ἀνέτου ἐν συνδυασμῷ καὶ πρὸς τὴν διατήρησιν τῆς ἐθνικῆς του ὑποστάσεως […]
