Αναστασίου Ιωάννης, Οι Παυλικιανοί εις την Βαλκανικήν κατά την περίοδον της Τουρκοκρατίας, Επιστημονική Επετηρίς Θεολογικής Σχολής Αριστοτελείου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, τόμος 4ος (1959).
Προς τους Παυλικιανούς των περιοχών Νικοπόλεως και Φιλιππουπόλεως στρέφεται η προσοχή των Ρωμαιοκαθολικών περί τα τέλη του 16ου αιώνος. Αφορμήν εις την διέγερσιν του ενδιαφέροντος αυτών δια τους Παυλικιανούς έδωσεν η αποστολή παπικού απεσταλμένου προς επίσκεψιν της Τουρκίας.
Ο πάπας Γρηγόριος ΙΓ’ (1572-1585) έδωσεν εντολήν περί το τέλος του 1580 εις τον Πιέτρο Τσεντολίνι, επίσκοπον της πόλεως Νόνα εν Δαλματία, να επισκεφθή την Ευρωπαϊκήν Τουρκίαν ως αποστολικός απεσταλμένος και να εξετάση την κατάστασιν των εις αυτήν ρωμαιοκαθολικών. Ούτος μετέβη διἀ πλοίου εις Κωνσταντινούπολιν και ήλθεν εκεί εις επαφήν μετά των Ραγουζαίων εμπόρων, οι οποίοι καλύτερν παντός άλλου ήσαν εις θέσιν να πληροφορήσουν αυτόν περί της κατασάσεως των Ρωμαιοκαθολικών εις την Βαλκανικήν λόγω των ταξειδίων και των γνωριμιών των.
Ούτοι ωμίλησαν εις αυτόν και περί των Παυλικιανών, ειπόντες ότι υπάρχουν δώδεκα χωρία χριστιανών περί την Νικόπολην επί του Δουνάβεως, οι κάτοικοι των οποίων ομιλούν την Βουλγαρικήν και ονομάζονται Παυλικιανοί (Paulini).
