Έρευνα – Κείμενα – Επιμέλεια: Γιώτα Χρ. Αθανασούλη
Από τα μέσα του Ιουνίου του 1822 οι Τούρκοι αποφάσισαν να πάρουν σοβαρά πλέον την επανάσταση των Ραγιάδων και ο αρχιστράτηγος Χουρσίτ πασάς έδωσε εντολή τον Μαχμούτ Δράμαλη Πασά να αναλάβει δράση οδηγώντας στο νότο έναν τεράστιο στρατό 30.000 ανδρών που θα έπνιγε στο αίμα την εξέγερση.
Ο περήφανος πασάς της Δράμας επικεφαλής 10 χιλιάδων ιππέων, 20 χιλιάδων πεζικάριων, με 30 χιλιάδες μουλάρια, 500 καμήλες, έξι κανόνια, επτά πασάδες, δεκάδες μπέηδες και σπάχηδες της Μακεδονίας και της Θράκης αρχίζει να κατηφορίζει έμπλεος του αισθήματος υπεροχής και κυριαρχίας που του έδινε ο πολυάριθμος στρατός του.
Πέρασε τη Λαμία, τη Στυλίδα, τη Λιβαδειά και τη Θήβα και έφτασε ατουφέκιστος στα Μεγάλα Δερβένια του Ισθμού, στις 6 Ιουλίου 1822. Ο Ανδρούτσος αντιλαμβανόμενος ότι ήταν αδύνατον να αντιμετωπίσει ένα τέτοιο πολυάριθμο και ισχυρό στράτευμα, στέλνει μια λακωνική επιστολή στον Αθανάσιο Κανακάρη στην οποία γράφει: «Σας στέλνω 30.000 Τούρκους για να μονοιάσετε. Κάμετέ τους ότι θέλετε. Εγώ υπόσχομαι να μην αφήσω άλλους να περάσουν και αναλαμβάνω τον Σερασκέρ Χουρσίτ πασά».
Οι εμφύλιες διαμάχες
Γιατί όμως ο Ανδρούτσος γράφει «για να μονιάσετε»; Τι συνέβαινε στις τάξεις των Ελλήνων τότε; Τα ελληνικά στρατεύματα αφού είχαν επιτύχει σημαντικές νίκες τον πρώτο χρόνο της Επανάστασης και είχαν εγκαταστήσει μέσα τους το αίσθημα της ελευθερίας, στράφηκαν ο ένας εναντίον του άλλου για να μοιράσουν τις εξουσίες. Κυρίως χώρα λάμβαναν οι μηχανορραφίες των πολιτικών κατά του Κολοκοτρώνη και όσων στρατιωτικών τον υποστήριζαν.
Ο Κωλέττης ραδιουργώντας εναντίον του Γέρου του Μοριά από καιρό, έθετε σε βέβαιο κίνδυνο την πολιορκία της Πάτρας ενώ στον Ακροκόρινθο ορίστηκε από την Κυβέρνηση φρούραρχος, ένας παπαδο-δάσκαλος, ο Θεοδωρίδης – που αυτοαποκαλούταν Αχιλλέας– μόνο και μόνο για να μην πέσει στα χέρια των στρατιωτικών.
Εν τω μεταξύ στον Κολοκοτρώνη έφταναν πληροφορίες ότι ο Δράμαλης κατηφορίζει προς τον Μοριά, αλλά στους κυβερνητικούς δεν καιγόταν καρφάκι! Ο Γέρος του Μοριά όμως που καιγόταν για τον υπέρτατο σκοπό και τον όρκο του να λευτερωθεί η πατρίδα, έλυσε την πολιορκία της Πάτρας και καλούσε όλους, φίλους και αντιπάλους, να πάνε να πιάσουν το κάστρο της Κορίνθου και τα Μεγάλα Δερβένια του Ισθμού για να μην περάσει ο Δράμαλης. Αλλά τότε, ο Κωλέττης – ω! του θαύματος– διέταξε τον αρχιστράτηγο να επιστρέψει στην Πάτρα και να συνεχίσει την πολιορκία! Όσο για τον Ισθμό, είχε πάρει έλεγε τα απαραίτητα μέτρα! Ευτυχώς, που ο Κολοκοτρώνης δεν έδωσε σημασία στα λεγόμενα του Κωλέττη και συνέχισε να προσπαθεί να ετοιμάσει στρατεύματα για την επερχόμενη στρατιά του Δράμαλη. Εν τω μεταξύ η κυβέρνηση τον αγνοούσε επιδεικτικά και ο Γέρος του Μοριά έσκαγε από τη στεναχώρια του.
Ο Μακρυγιάννης περιγράφει σε λίγες αδρές γραμμές την κατάσταση στην Ακροκόρινθο όταν φάνηκε στα Μεγάλα Δερβένια ο Δράμαλης: «Μάθαμε ότι μπήκε ο Δράμαλης εις Κόρθο αντουφέκηγος (…) κι αφού τους είδε τους Τούρκους από μακρυά ο Αχιλλέας, ο νέος αξιωματικός της κυβερνήσεώς μας, άφησε ‘φοδιασμένο το κάστρο και πήρε τόσο ασκέρι κ’ έπιασε τα βουνά. Κι ύστερα σκοτώθηκε». Και παρακάτω ο Μακρυγιάννης γίνεται ειρωνικός απέναντι στην απόφαση των πολιτικών να αναθέσουν στον Θεοδωρίδη την φύλαξη της Ακροκορίνθου: «Μπεζέρισαν ν’ ακούνε Γώγο* μέ ογδοήντα ένα άνθρωπον νά βαστήξη έξι χιλιάδες καί νά γιομίση ο τόπος σκοτωμένους. Ν’ ακούνε εφτακόσους ανθρώπους νά χαλάσουν τόσες χιλιάδες. Ν’ ακούνε Δυσσέα** μ’ εκατό ανθρώπους σέ μίαν μάντρα (Χάνι Γραβιάς) νά κόψουνε τήν πρώτη ορμή τών Τούρκων. Θέλουν Αχιλλέα οι Κυβερνήται ν’ αφίνη αντουφέκηγον κάστρο, οπού ‘ναι πλησίον τού ουρανού εις τό ψήλωμα κ’ είχε κι’ όλα του τ’ αναγκαία. Η μαγαρισιά τό φκυάρι της θέλει».
Ο Κολοκοτρώνης στα δικά του απομνημονεύματα δεν παραλείπει να αναφερθεί και αυτός στην άνευ μάχης παράδοση του Ακροκορίνθου από τον τρομοκρατημένο «Αχιλλέα»:
«Η κυβέρνησις είχε φρούραρχον εις την Κόρινθον ένα καλόγηρον λεγόμενον Αχιλλέα, διδάσκαλον της αλληλοδιδακτικής και βλέποντας τους Τούρκους έφυγε με τους στρατιώτας, αφού εσκότωσε τον Κιαμήλμπεη.»
Ο φόνος του Κιαμήλ Μπεη
Ο φιλέλληνας Αμερικανός Σάμ. Χάου περιγράφει με τα μελανότερα χρώματα τις στιγμές εκείνες του 1822 όταν ο Δράμαλης, σαν σήμερα, 7 Ιουλίου 1822, πήρε χωρίς μάχη το κάστρο της Ακροκορίνθου. «Οι διαφωνίες και η ανοησία της κυβέρνησης» γράφει ο Χάου «που άφησε το φρούριο στα χέρια μερικών στρατιωτών που διοικούταν από έναν Υδραίο ιερέα, εντελώς ακατάλληλο γι’ αυτό».
Στο κάστρο της Ακροκορίνθου από τις 19 Φεβρουαρίου 1822 είχε μεταφερθεί ένας πολύτιμος κρατούμενος: Ο Κιαμήλ Μπέης ο πάλαι ποτέ ισχυρός αφέντης της Κορίνθου. Ο μπέης είχε συλληφθεί στην Τρίπολη, με την άλωση της Τριπολιτσάς το Σεπτέμβριο του 1821, έμεινε εκεί αιχμάλωτος περίπου πέντε μήνες και στρατηγός Γιατράκος που τον είχε στην επίβλεψή του φρόντισε να του παρέχει κάθε δυνατή πολυτέλεια.
Ο σκοπός των Ελλήνων ήταν να αποσπάσουν από τον Κιαμήλ τον κρυμμένο θησαυρό του, ελπίζοντας ότι τα αμύθητα πλούτη του θα ενίσχυαν τον δίκαιο αγώνα τους για τη λευτεριά. Ο Κιαμήλ όμως αποδείχτηκε πολύ σκληρό καρύδι. Μεταφέρθηκε στο Άργος, όπου εξετάστηκε από την Κυβέρνηση, αλλά έμεινε απαθής και ανένδοτος σε ό,τι κι αν του είπαν. Στη συνέχεια μέσω Νεμέας και Εξαμιλίων κατέληξε στο κάστρο όπως είπαμε, της Ακροκορίνθου.
Την 6η Ιουλίου 1822 όταν στον Ισθμό αναφάνηκαν τα στρατεύματα του Δράμαλη, όπως είπαμε ο ανάξιος φρούραρχος Θεοδωρίδης δείλιασε και ετοιμάστηκε να αναχωρήσει. Στις 7 Ιουλίου 1822 συγκέντρωσε τους 150 στρατιώτες του, για να αναχωρήσει, αλλά πριν φύγει από το κάστρο, δίνει εντολή να εκτελεστεί ο υψηλός κρατούμενος.
Την εντολή εκτελούν οι Δημήτρης Μπενάκης πρώην υπηρέτης του Κιαμήλ, ο υποφρούραρχος Διαμαντής Λάλακας και ο ηγούμενος της μονής Φανερωμένης, Παρθένιος Βλάχος. Σκοπός της εκτέλεσης ήταν να μην ενισχυθεί η στρατιά του Δράμαλη με το κύρος και την οικονομική υποστήριξη του Κιαμήλ Μπέη.
Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι ο οθωμανός άρχοντας της Κορίνθου είχε υπάρξει από τους διαπρεπέστατους δυνάστες της αυτοκρατορίας, με διεθνή φήμη, γνωστός για την μόρφωση και την ευφυΐα του. Είχε καταφέρει να αυξήσει τη δύναμη και τα πλούτη του χάρη στη σωστή οικονομική διαχείριση και ο λαός δεν ήταν αρνητικός απέναντί του.
Ο φόνος του δεν παρήγαγε κανένα όφελος για την ελληνική επανάσταση, αντιθέτως, άνοιξε το δρόμο του Δράμαλη, ο οποίος παντρεύτηκε την Γκιούλ Χανούμ, τη γυναίκα του Κιαμήλ και έβαλε χέρι στην αμύθητη περιουσία του!
*Γώγος: Ο Μακρυγιάννης αναφέρεται στη μάχη της Λαγκάδας στην Άρτα όπου ο οπλαρχηγός Γώγος Μπακόλας κατατρόπωσε τα στρατεύματα του Ισμαήλ Πασά Πλιάσα.
**Δυσσέας: Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος. Ο Μακρυγιάννης εδώ αναφέρεται στο θρίαμβο στο Χάνι της Γραβιάς.
Πηγές:
- Απομνημονεύματα Ιωάννη Μακρυγιάννη
- Απομνημονεύματα Θεόδωρου Κολοκοτρώνη
- Η Ελληνική Επανάσταση, Σάμιουελ Χάου
- Ιστορικά της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, Μιχαήλ Οικονόμου
- Η καταστροφή του Δράμαλη, Δημητρίου Βαρδουνιώτου
