Σας έχω ένα δώρο. Μια μοναδική, συγκλονιστική για την ακρίβεια συνομιλία μεταξύ του γηραιού Έζρα Πάουντ (του γερο Εζ) και του Παζολίνι, ο οποίος είχε ταξιδέψει το 1967 στη Βενετία, γι αυτό το σκοπό. Το φιλμ της συνέντευξης (αποσπάσματά της) πότε εμφανίζεται και πότε χάνεται από το Youtube, για ένα φεγγάρι ήταν στο Mubi, αλλά ως κείμενο, αγγλικό (πόσω μαλλον ελληνικό) δεν υπάρχει πουθενά ψηφιοποιημένο στο ίντερνετ (εξ όσων ξέρω ή έψαξα). Το πήρα από το λογοτεχνικό περιοδικό Paideuma και το μετέφρασα με ευχαρίστηση, γιατί μ΄άρεσε ως παιχνίδι να ψάχνω τις πυκνές αναφορές του (σε μερικές περιπτωσεις βρήκα τοίχο- π.χ. για τον συνθέτη Fransesco da Pisa). Ενδέχεται να υπάρχουν λάθη, βρίσκομαι στο νησί και δεν έχω τα Cantos σε καμμία ελληνική μετάφραση, που πιθανόν θα μού έλυνε ορισμένες απορίες. Εκτός από τον Παζολίνι, κάνουν ερωτήσεις στον ποιητή και άλλα πρόσωπα που τον συνόδευσαν στο ταξίδι ή πήραν μέρος στην εκπομπή- μέχρι κι ο πολύς Εουτζένιο Μοντάλε. Περιττεύει να πω ότι στην εποχή μας, που έχει σπασμένα νεύρα, κομμένα νεύρα, για να κυριολεκτήσουμε, αυτή η συζήτηση μοιάζει από άλλο πλανήτη. Κι όμως κάποτε, αυτά ακούγαμε και διαβάζαμε, φοιτητές…
Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Παζολίνι: “Αφήστε έναν γέρο να ξεκουραστεί”. Έτσι τελειώνει το 82ο (στην πραγματικότητα 83/536) άσμα σας. Και ξέρω πολύ καλά ότι είμαι εδώ για να διαταράξω την ησυχία σας, Πάουντ. Αλλά πρώτα απ’ όλα θα ήθελα να σας εξωτερικεύσω τα συναισθήματά μου που κάθομαι εδώ μπροστά σας. Θα διαβάσω ένα από τα κείμενά σας. Αν θυμάστε, το ποίημα από το Lustra στο οποίο απευθύνεστε στον Γουόλτ Γουίτμαν λέει:
Κάνω μια συμφωνία μαζί σου, Γουόλτ Γουίτμαν-
σε απεχθάνομαι αρκετά.
Έρχομαι σε σένα σαν ένα μεγάλο παιδί που είχε έναν ξεροκέφαλο πατέρα,
Είμαι αρκετά μεγάλος τώρα για να μπορώ να κάνω φίλους…
Τώρα θα μπορούσα να διαβάσω αυτό το ποίημα, αλλάζοντας μόνο δύο μικρές λεπτομέρειες, δηλαδή το όνομά σας και ένα άλλο πράγμα που θα ακούσετε. Θα μπορούσα να σας το διαβάσω ως εξής:
Κάνω μια συμφωνία μαζί σου, Έζρα Πάουντ,
σε απεχθάνομαι αρκετά.
Έρχομαι σε σένα σαν ένα μεγάλο παιδί που είχε έναν ξεροκέφαλο πατέρα,
Είμαι αρκετά μεγάλος τώρα για να μπορώ να κάνω φίλους…
Πάουντ: Ωραία. Φίλοι, λοιπόν. Pax tibi, pax mundi.
Παζολίνι: Θα ήθελα να κάνω κι άλλη μία παρατήρηση: Θα ήθελα να σας ρωτήσω ξεκινώντας εάν αισθάνεστε ότι είστε λίγο – σε σχέση με την ευρωπαϊκή κουλτούρα – ένας από τους αποκαλούμενους βαρβάρους [σημ.μτφρ: Ελληνικά στο πρωτότυπο]. Όταν αποβιβαστήκατε στο Γιβραλτάρ από την Αμερική, αισθανθήκατε ότι ήσασταν ένας από αυτούς τους βαρβάρους, κατά κάποιον τρόπο;
Πάουντ: Δεν νομίζω ότι είχα σύμπλεγμα κατωτερότητας στα νιάτα μου, και δεν είχα κανένα στο Γιβραλτάρ το 1908. Δεν ήταν μια πρώτη απόβαση, αλλά μια επιστροφή. Στην ηλικία των δώδεκα ετών είχα επισκεφθεί την Ευρώπη, όπως έγραψα αργότερα στο Indiscretions, ένα αυτοβιογραφικό κομμάτι για τα πρώτα μου χρόνια.
Παζολίνι: Ξέρετε γιατί το λέω αυτό; Το λέω γιατί, αφότου διάβασα τα δοκίμιά σας -τα όμορφα λογοτεχνικά δοκίμιά σας- παρά την τεράστια πολυμάθεια, την τεράστια κριτική τους οξυδέρκεια, υπάρχει κάτι βάρβαρο μπολιασμένο μέσα τους.
Πάουντ: Κατά τη διάρκεια μιας ορισμένης περιόδου το γράψιμό μου μου έγινε τραχύ – μια αντίδραση, ίσως, σε μια συντροφιά που παραήταν κόσμια.
Foà: Ο Eliot αφιέρωσε την Έρημη Χώρα στον Pound, αποκαλώντας τον “il miglior fabbro” . . . Ο Pound διαμόρφωσε τον Eliot, όχι μόνο εκπαιδεύοντάς τον στη διαδικασία της περικοπής, στο ψαλίδι, αλλά και στη χρήση του προφορικού ύφους.
Πάουντ: Ο Eliot δεν χρειαζόταν υποδείξεις. Η μόρφωσή του είχε πολλές πηγές- είναι φανερό ότι το προφορικό ύφος δεν αποτελούσε καινοτομία γι’ αυτόν.
Ο Ronsisvalle, από την ομάδα του Παζολίνι θέτει κατόπιν μια σειρά ερωτήσεων για το Λονδίνο και το Παρίσι- μόνο οι απαντήσεις του Pound ενσωματώθηκαν στο τηλεοπτικό πρόγραμμα-και είναι οι εξής:
Πάουντ: Δεν απέκτησα τίποτα χωρίς αγώνα. Εκείνη την εποχή, το Λονδίνο ήταν το κέντρο των πραγμάτων για τους συγγραφείς που χρησιμοποιούσαν την αγγλική γλώσσα. Έτυχε να πάω εκεί από τη Βενετία, όπου είχα τυπώσει, με δικά μου έξοδα, το πρώτο μου βιβλίο, το A Lume Spento. Αυτή ήταν η επισκεπτήρια κάρτα μου για τον εκδοτικό οίκο του Elkin Mathews στο Λονδίνο, ο οποίος τύπωσε, με δικά του έξοδα, το δεύτερο βιβλίο μου. Στη συνέχεια έδωσα μια σειρά διαλέξεων στο Πολυτεχνείο για τους τροβαδούρους ποιητές. Στο ακροατήριο βρισκόταν μια φίλη του Γέιτς που, χρόνια αργότερα, έγινε πεθερά μου. Αυτή η κυρία με σύστησε στον Γέιτς.
Πάουντ: Είχα πάντα μεγάλη εκτίμηση για τον Χένρι Τζέιμς, αλλά ποτέ δεν προσπάθησα να τον μιμηθώ. Σε κάποια από τα πρώιμα γραπτά μου, ωστόσο, υπάρχει ένα ίχνος του Τζέιμς, υφολογικά μιλώντας … αλλά μόνο κάτι αθέλητο, ένα φευγαλέο….
Πάουντ: Ρωτάτε για τους φίλους μου στο Παρίσι τη δεκαετία του 1920: Brancusi, Joyce, Hemingway. Την Στάιν που αναφέρετε, την γνώριζα ελάχιστα. Ο Χέμινγουεϊ είναι ένας συγγραφέας που δεν με απογοήτευσε. Ο Κοκτώ με αποκαλούσε κωπηλάτη στο ποτάμι των νεκρών: “le rameur sur la fleuve des morts”. Για μένα, είναι λυπηρό να κοιτάζω πίσω.
Πάουντ: Επισκέφθηκα τον τάφο του Joyce στη Ζυρίχη τον περασμένο χειμώνα [1967]: Ένας τάφος χωρίς λουλούδια, ανάμεσα σε άλλους διακοσμημένους με χριστουγεννιάτικα δέντρα και στεφάνια με μικρά κεριά, όπως συνηθίζεται εκεί- τα ονόματα του Τζόις και της Νόρα σχεδόν δυσανάγνωστα σε μια πέτρα κρυμμένη στο γρασίδι.
Foà: Υπάρχει ακόμα μια αίσθηση στον κοινό αναγνώστη -πείτε τον παλιομοδίτη- ότι η λογοτεχνία ή η ποίηση πρέπει να εμπνέονται από την αγάπη, το πάθος, τα συναισθήματα και όχι από τη βία. Μπορεί να υπάρξει μια τέχνη που να εμπνέεται από το μίσος;
Πάουντ: Μεγάλο μέρος της λογοτεχνίας γεννιέται από το μίσος και … και ό,τι υγιές υπάρχει σε αυτήν αναδύεται από τα ερείπια.
Παζολίνι: Θα σας διαβάσω αυτούς τους στίχους:
Κάτω από λευκά σύννεφα, cielo di Pisa
από όλη αυτή την ομορφιά κάτι πρέπει να βγει.
Πάουντ: Αυτοί είναι καλοί στίχοι.
Παζολίνι: Πολύ καλοί. Είναι όμορφο γράψιμο.
Πάουντ: Κι όσο για τoυς άλλους καλούς στο έργο μου… Είναι βότσαλα. Δεν μπόρεσα να φτιάξω από αυτούς έναν κόσμο (cosmos)
Παζολίνι: Όχι, όχι. Δεν νομίζω ότι αυτό είναι σωστό. Θέλω να πω, βρίσκω ότι αυτή η ποίηση… μοιάζει πολύ με τη ζωή. Λέτε ότι η ποίησή σας είναι φτιαγμένη από πράγματα που οι ευφυείς άνθρωποι λένε ο ένας στον άλλον. Σίγουρα τα πράγματα που λέγονται μεταξύ ευφυών ανθρώπων ακολουθούν μια μάλλον περιστασιακή καμπύλη. Στην πραγματικότητα, έρχονται τυχαία, με κάποιες πολύ υψηλές στιγμές και κάποιες άλλες στιγμές που είναι γκρίζες. Μου φαίνεται ότι η ποίησή σας ακολουθεί κατά κάποιον τρόπο αυτή την καμπύλη, και επομένως…
Πάουντ: Προσπαθεί κανείς να τους δώσει συνοχή, και … Δεν το έχω καταφέρει.
Παζολίνι: Λοιπόν, επιτρέψτε στον αναγνώστη να πει ότι, στην πραγματικότητα, το έχετε καταφέρει. . . . Αλλά ήθελα να πω..: Πιστεύετε ότι αυτή η τυχαιότητα επιτρέπει στην ομορφιά να γεννιέται από άλλη ομορφιά, σχεδόν αυθόρμητα;
Πάουντ: Πρέπει να με πιστέψετε.
Παζολίνι: Όταν γράφετε, αφήνετε την έμπνευση, τις λέξεις, τη γλώσσα να βγαίνουν σχεδόν αυτόματα, ή συνθέτετε πολύ αργά, εξετάζοντας κάθε λέξη με τη σειρά;
Πάουντ: Μου έχει λείψει αυτό.
Παζολίνι: Όλοι οι κριτικοί λογοτεχνίας συμφωνούν ότι η ποίησή σας είναι εξαιρετικά πλατιά. Είναι σαν η ποίησή σας να καλύπτει μια αχανή ποιητική περιοχή. Και είναι αλήθεια, γιατί η μια παράθεση μετά την άλλη …
Πάουντ: Επιλεγμένες τυχαία …
Παζολίνι: Επιλεγμένες τυχαία; Τι; Οι κριτικοί ή τα αποσπάσματα;
Πάουντ: Λένε ότι είναι παραθέσεις επιλεγμένες τυχαία, αλλά δεν είναι έτσι τα πράγματα. Είναι η μουσική. Μουσικά θέματα που συναντούν το ένα το άλλο.
Παζολίνι: Αυτή η γνώμη της κριτικής μου φαίνεται ακριβής. Η ποίησή σας είναι εξαιρετικά εκτεταμένη. Αλλά η πρώτη μου εντύπωση είναι ότι όλα τα στοιχεία που την καθιστούν αχανή, κατά μία έννοια -και για έναν αναγνώστη σαν εμένα που δεν γνωρίζει την κινεζική λογοτεχνία ή την κινεζική φιλοσοφία- συγκεντρώνονται σε ένα μόνο στοιχείο, και το κάνουν κάθε φορά που εμφανίζονται. Οι Προβηγκιανοί συγγραφείς ή οι Ιταλοί του Dolce Stil Νovo, κ.λπ. κ.λπ.: και αυτά επίσης συγκεντρώνονται σε ένα ενιαίο στοιχείο, έτσι ώστε, ενώ στην αρχή η ποίησή σας φαίνεται να είναι μια απέραντη επικράτεια, σιγά σιγά γίνεται περισσότερο βαθιά παρά απέραντη. Δεν ξέρω πώς μπορώ να το εκφράσω. Αντί να σας φαντάζομαι να απλώνεστε σε μια τεράστια γλωσσική επικράτεια, σας βλέπω σαν να κατεβαίνετε σε ένα πηγάδι, στο οποίο έχετε περιορίσει τον κόσμο σε λίγα μόνο στοιχεία, και αυτό είναι, σε μια ομάδα αποσπασμάτων που είναι πάντα τα ίδια, σε μια ομάδα φίλων που είναι πάντα οι ίδιοι, ο Χι, ο Ψι, και ούτω καθεξής. Σαν να εργάζεστε στον πυθμένα ενός πολύ στενού πηγαδιού, όπου συνεχώς ανακαλείτε και αναστοχάζεστε τη ζωή σας.
Πάουντ: Μπαίνετε σε βάθος και μου είναι δύσκολο να απαντήσω από την επιφάνεια όπου βρίσκομαι αυτή τη στιγμή.
Παζολίνι:
Στην “Άνοιξη και το Φθινόπωρο”
δεν
υπάρχουν
δίκαιοι
πόλεμοι.
Και μετά πάλι:
“Γιατί πόλεμος;” είπε ο λοχίας μαυραγορίτης-
“Πάρα πολλοί άνθρωποι! Όταν γίνονται πάρα πολλοί,
πρέπει να σκοτώνεις μερικούς από αυτούς”.
Αυτοί είναι ειρηνιστικοί στίχοι. Θα θέλατε να πάρετε μέρος σε μια από τις πορείες ειρήνης που γίνονται τώρα στην Ιταλία και στην Αμερική;
Πάουντ: Πιστεύω στις καλές προθέσεις, αλλά όχι στην αποτελεσματικότητα αυτών των διαδηλώσεων. Ωστόσο, από μια άλλη σκοπιά (όπως έγραψα σε ένα ημιτελές άσμα):
Πώς μπορεί να υπάρξει ειρήνη στον κόσμο
όταν οι φίλοι μισούν ο ένας τον άλλον;
Παζολίνι: Δεν καταλαβαίνω τι σημαίνει “την άνοιξη και το φθινόπωρο δεν υπάρχουν δίκαιοι πόλεμοι”, στο απόσπασμα που μόλις διάβασα. Τι σημαίνει “την άνοιξη και το φθινόπωρο”;
Πάουντ: Είναι τα Ανάλεκτα [του Κομφούκιου], είναι τα απομνημονεύματα― προφορική ιστορία.
Παζολίνι: “Την άνοιξη και το φθινόπωρο”. Τι είναι αυτό; Ο τίτλος ενός βιβλίου στα κινέζικα, ίσως;
Πάουντ: Ναι.
Παζολίνι: Μετάφραση από τα κινέζικα.
Πάουντ: Η Άνοιξη και το Φθινόπωρο είναι ένα βιβλίο που αποδίδεται από ορισμένους στον Κομφούκιο, ο οποίος σίγουρα κάθε άλλο παρά πολεμοκάπηλος ήταν.
Παζολίνι: Θέλω να σας ρωτήσω, Πάουντ: Δεν έχετε πάει ποτέ στην Κίνα σε κανένα από τα ταξίδια σας;
Πάουντ: Όχι.
Παζολίνι: Δεν έχετε πάει ποτέ εκεί. Είναι αυτό μια απογοήτευση για σας, να μην έχετε δει την Κίνα, η οποία σας ενέπνευσε τόσο πολύ;
Πάουντ: Ναι, πάντα ήθελα να δω την Κίνα. Είναι πολύ αργά τώρα, αλλά ποιος ξέρει;
Παζολίνι: Κομφούκιος. Ένα από τα ονόματα που εμφανίζονται πιο συχνά στην ποίησή σας είναι ο Κομφούκιος. Θα ήθελα να σας κάνω αυτή την ερώτηση που συνιστά πρόβλημα για μένα: Ο Κομφούκιος είναι ο μόνος μεγάλος θρησκευτικός μεταρρυθμιστής που δεν ήταν θρησκευόμενος, του οποίου η φιλοσοφία ήταν κυρίως μια πρακτική φιλοσοφία, και θα μπορούσα να πω ακόμη και κοσμική. Θα ήθελα να μάθω πώς συμπεριλαμβάνετε τον Κομφούκιο στην ποίησή σας, η οποία, αντίθετα -αν και είναι πολύ κοσμική στο ρυθμό της- είναι εξαιρετικά θρησκευτική στη λογική της….
Πάουντ: Ίσως βρήκα την ευκαιρία να περιγράψω το κομφουκιανό σύμπαν ως μια “σειρά από εντάσεις”.
Παζολίνι: Ένα από τα στοιχεία που συνθέτουν τα Cantos, τα οποία είναι αναρίθμητα, αλλά τα οποία στην πραγματικότητα μπορούν να περιοριστούν σε έναν μικρό χώρο στον πυθμένα ενός πηγαδιού όπου δουλεύεις πάνω στη ζωή σου -ένα από αυτά τα στοιχεία είναι η Ιταλία. Τι είναι αυτό που σας άρεσε όταν φτάσατε; Ήταν το ιταλικό τοπίο που σας άρεσε ή η ιταλική γλώσσα;
Πάουντ: Η παλιά ύπαιθρος είναι τόσο κατεστραμμένη από όλους αυτούς τους δρόμους … όπου η γη αντικαθίσταται με άσφαλτο.
Παζολίνι: Η Ιταλία που βρήκατε όταν πρωτοήρθατε ήταν μια χώρα σε προβιομηχανική κατάσταση, αγροτική, μια χώρα τεχνιτών. Τώρα, με την Ιταλία εκβιομηχανισμένη ως επί το πλείστον, παράγονται λογοτεχνικά φαινόμενα ανάλογα με εκείνα που παρήγαγε η Αμερική, ίσως, ή η Αγγλία εκείνη την εποχή. Αυτή τη στιγμή, η Ιταλία είναι μία από τις περιοχές που είναι εκβιομηχανισμένες, και επομένως πολιτιστικά προηγμένες, και που εκφράζουν ένα νέο είδος λογοτεχνίας που είναι χαρακτηριστικό των άκρως αστικών, εκβιομηχανισμένων εθνών. Στην Ιταλία σήμερα γινόμαστε μάρτυρες μιας νεοαβανγκάρντ, όπου το όνομά σας αναφέρεται συχνά. Αναγνωρίζετε κάποια συγγένεια με ορισμένα μέλη της νεοαβαντγκάρντ που εργάζονται τώρα στην Ιταλία;
Πάουντ: Λέτε “έθνη που είναι εκβιομηχανισμένα και επομένως πολιτισμικά προηγμένα”. Είναι το “επομένως” σας με το οποίο δεν μπορώ να συμφωνήσω. Μου είναι δύσκολο να απαντήσω σε αυτού του είδους τις ερωτήσεις, διότι δεν είναι μόνο στη βιομηχανοποιημένη Ιταλία που αυτά -και το θέτετε σωστά- τα “προϊόντα της νεοαβαντγκάρντ” έχουν αυξηθεί πάρα πολύ, αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο. Και μου είναι αδύνατο να τα παρακολουθώ και να είμαι ενήμερος … Ήμουν έτοιμος να πω, να κρατήσω το κεφάλι μου πάνω από το νερό.
Παζολίνι: Είστε ωστόσο ευχαριστημένος που σας συνδέουν με αυτά τα ιταλικά νεοαβανγκάρντ προϊόντα, ή είναι κάτι που δεν σας αρέσει καθόλου;
Πάουντ: Αν η θέση σας ότι ο γέρο Εζ βρίσκεται στον πάτο ενός σκοτεινού πηγαδιού και αναπολεί τα περασμένα χρόνια του είναι σωστή -δεν το νομίζω, αλλά μπορεί να έχετε δίκιο- δεν θα ήμουν σε θέση που θα μου επέτρεπε να δω καθαρά τι συμβαίνει έξω, στο φως του κόσμου των νεο-πρωτοπόρων, οι οποίοι, ελπίζω, θα καταλάβουν και θα συγχωρήσουν τον γερο Εζ, che non li puο vedere [που δεν μπορεί να τους δει].
Pautasso: Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς γιατί ο Πάουντ έχει αυτή τη στάση, ας την ονομάσουμε αγνωστικιστική, και γιατί αρνείται την πατρότητα της νεοαβαντγκάρντ στην ιταλική ποίηση. Οι λόγοι είναι προφανείς, όπως και η απόσταση μεταξύ των δύο καταστάσεων. Ενώ ο Πάουντ στη διαδικασία της γλωσσικής του εκτροπής ανατρέχει στον κλασικό κόσμο του Καβαλκάντι, του Arnaut Daniel [σημ.μεταφρ.: του ορίτζιναλ miglior fabbro) και των ποιητών της Προβηγκίας, καθώς και στην ανατολίτικη σοφία του Κομφούκιου, οι νέοι ποιητές της ιταλικής νεοαβανγκάρντ στρέφονται αντιθέτως στις δομές του σύγχρονου κόσμου. Η κρίση της γλώσσας που βρίσκετε εμφανή στην ποίηση του Πάουντ είναι μια διαφορετική κρίση. Αυτός έχει πίσω του έναν κόσμο τον οποίο ξαναζεί, ενώ στην ποίηση της νεοαβανγκάρντ σήμερα έχουμε μόνο έναν κόσμο που πεθαίνει.
Πάουντ: Να είστε περίεργοι. Αυτή είναι η συμβουλή μου προς τους νέους. Να είστε περίεργοι.
Pautasso: Η παρουσία του Πάουντ στην ιταλική ποίηση, και ιδιαίτερα στην ποίηση των νέων Ιταλών ποιητών, προσδιορίζεται πιο ξεκάθαρα στον τομέα της ποιητικής παρά στην ίδια την ποίηση που προκύπτει. Με άλλα λόγια, πράξεις όπως αυτές που πραγματοποιούνται από τη νέα γενιά σήμερα θα ήταν εντελώς αδιανόητες αν ο Πάουντ, στην εποχή του -και με αυτό εννοώ πριν από εξήντα χρόνια- δεν είχε ήδη πραγματοποιήσει τις ίδιες ακριβώς πράξεις.
Foà: Κύριε Πάουντ, συμμερίζεστε την άποψη ότι ένας συγγραφέας σήμερα έχει στη διάθεσή του για να περιγράψει τον σύγχρονο κόσμο μόνο μια έξοχη, αλλά νεκρή γλώσσα, ή μερικά θραύσματα;
Πάουντ: Η λογοτεχνία βρίσκει πάντα κάτι νέο στα κοινά πράγματα. Έβαλα πολλά από αυτά μαζί, δοκιμάζοντας αυτόν ή εκείνον τον συνδυασμό…. Μια γλώσσα γερνάει. Ταυτόχρονα, αναζωογονείται.
Foà: Ελλείψει γλώσσας, κ. Πάουντ -και με αυτή την έννοια αναφερόμαστε στις αριστουργηματικές παουντιανές σας πράξεις και σε όλα όσα έχουν εξελιχθεί από αυτές-, οι πιθανές μορφές γραφής διαμορφώνονται υπό την πίεση της ιστορίας και της παράδοσης;
Πάουντ: Υπό την πίεση της ιστορίας και των νέων πραγμάτων που εισάγονται μαζί με την επιστήμη.
Foà: Είναι ένας συγγραφέας πάντα ελεύθερος να επιλέξει το δικό του τρόπο γραφής, έξω από το χρόνο, ως εάν να μπορούσε να τα πάρει από ένα οπλοστάσιο, ας πούμε, ή μια αποθήκη που περιέχει διάφορες λογοτεχνικές μορφές;
Πάουντ: Και ένα μουσείο δεν πρέπει να πνίγει τη ζωή.
Παζολίνι: Παρεμπιπτόντως, Pound, ποιους ζωγράφους έχετε αγαπήσει περισσότερο;
Πάουντ: Θα έλεγα εκείνους του Quattrocento.
Παζολίνι: Οι ζωγράφοι του δέκατου πέμπτου αιώνα. Και όσον αφορά τους ζωγράφους που ήταν σύγχρονοί σας; Αυτοί που εργάζονταν μεταξύ ’17 και ’30, δηλαδή κατά τη διάρκεια της νεότητάς σας;
Πάουντ: Ορίστε;
Παζολίνι: Θαυμάζετε τους ζωγράφους που η ζωγραφική τους μοιάζει με την ποίησή σας ή τους ζωγράφους που ήταν διαφορετικοί από την ποίησή σας;
Πάουντ: Έγραψα μια φορά στο περιθώριο μιας επιστολής μου στο ζωγράφο Wyndham Lewis: “Έχω πολύ μικρό ενδιαφέρον για τους ζωγράφους”. Ένας κριτικός, μάλιστα, έγραψε για μένα: “Ο Πάουντ επιλέγει να συγκρίνει την ποίησή του με τη γλυπτική και τη μουσική, και ποτέ δεν έδειξε κανένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη ζωγραφική”.
Παζολίνι: Υπάρχει ένα canto στα Pisan Cantos σας που αρχίζει κάπως έτσι:
Έξω από τον Φλεγέθωνα! Έξω από τον Φλεγέθωνα!
Gerhart
βγήκες από τον Φλεγέθωνα;
με τον Μπουξτεχούντε και τον Klages στην τσάντα σου,
με το StSndebuch του Sachs στις αποσκευές σου…
-όχι ενός πουλιού αλλά πολλών
Και εδώ η ποίηση διακόπτεται και ακολουθείται από μια μουσική παρτιτούρα.
Πάουντ: Υπήρχαν . . μόνο οι πρώτες γραμμές αυτού του μουσικού κομματιού, όχι όλες. Είναι πάρα πολλές.
Παζολίνι: Ποιο κομμάτι είναι αυτό;
Πάουντ: Το τραγούδι των πουλιών είναι του Jannequin και γράφτηκε για χορωδία. Ο Francesco da Pisano το μετέγραψε για φλάουτο και ο Gherardo Bizza το έγραψε για βιολί.
Παζολίνι: Θέλω να διαβάσω δύο στίχους για τη ζωή σας, τους οποίους γράψατε στα Κάντος της Πίζας, και μάλιστα σε μια πολύ οδυνηρή περίοδο της ζωής σας:
Ο νεαρός Δουμάς κλαίει
γιατί ο νεαρός Δουμάς έχει δάκρυα…
Σκεφτόσασταν τον εαυτό σας, σε μεγαλύτερη ηλικία, όταν γράψατε τον “νεαρό Δουμά”;
Πάουντ: Όχι, όταν ήμουν νέος, δεν σκεφτόμουν τον εαυτό μου. Σε ένα από τα Κάντος της Πίζας έγραψα επίσης:
tard, tres tard Je t’ai connue, la tristesse.
Αργά, πολύ αργά, σε γνώρισα θλίψη.
