561 χρόνια από την μοιραία Άλωση του 1453, οι μεν Έλληνες επισήμως σιωπούν, αλλά στο (αποκαλυπτικό γιά το συλλογικό μας θυμικό) διαδίκτυο, οι προφητείες του Κοσμά Αιτωλού και του μοναχού Παϊσιου γιά την Πόλη διακινούνται σε χιλιάδες μεγκαμπάϊτς. Δεν πρέπει κανείς να υποτιμήσει ή να παρερμηνεύσει το γεγονός ότι η Πόλη, ψυχικά, έμεινε μία πελώρια εκρεμμότητα στην συλλογική συνείδηση του Ελληνικού έθνους.
Από την εποχή που ο Βύζας ο Μεγαρεύς ίδρυσε την αποικία Βυζάντιον το 657 π.Χ., μέχρι την Τρίτη 29 Μαϊου 1453, δηλαδή για δύο χιλιετίες, η Κωνσταντιούπολη ήταν ελληνική υπόθεση. Γιά μία ολόκληρη χιλιετία η Κωνσταντινούπολη υπήρξε η ιστορική πρωτεύουσα της μεσαιωνικής Ελληνικής Αυτοκρατορίας, και στην συνέχεια, γιά άλλα πεντακόσια χρόνια, η έδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, των Φαναριωτών και λίκνο του υπόδουλου Ελληνισμού.
Τόσο ισχυρές μνήμες, με βαθειές ρίζες στο παρελθόν, όπως έχει αποδείξει ο κορυφαίος ιστορικός Fernand Braudel, συγκροτούν την συλλογικη ταυτότητα ενός έθνους, παραμένουν ζωντανές στην μακρά ιστορική περίοδο, παράγουν συλλογικές στάσεις και συμπεριφορές, γεννούν αστείρευτες δυνάμεις αντοχής, υπομονής και επιμονής σε περιόδους δοκιμασίας, επανέρχονται μεταμφιεσμένες στο προσκήνιο, υποκινούν πολιτικά γεγονότα, εμπνέουν πολεμικές προσπάθειες, επανενεργοποιούνται σε ρευστές περιόδους, και λειτουργούν ως ισχυρά στοιχεία της συλλογικής συνείδησης. Αποδεικνύονται δε πολύ ισχυρότερες από την επίδραση του εκπαιδευτικού συστήματος και των πολιτικών ιδεολογιών. Αυτά, δηλαδή, που συνέβησαν και συμβαίνουν στην Ελλάδα με την Μεγάλη Ιδέα.
Οι Τούρκοι, από την άλλη πλευρά, πανηγυρίζουν κάθε χρόνο δημοσίως την Άλωση σε βαθμό υστερίας, κάτι που προδίδει την ανασφάλεια του εισβολέα και όχι την ήρεμη ριζωμένη σιγουριά του γηγενούς. Μακροϊστορικά, πράγματι, οι Τούρκοι είναι πρόσφατοι στον χώρο, δεν αφομοιώθηκαν ποτέ από την περιοχή, εθνολογικά αποτελούν μειοψηφία, ενώ παραμένουν προσκολλημένοι στην ταυτότητα του κατακτητή. Η δε ευρύτερη περιοχή που ελέγχουν ένθεν κακείθεν του Βοσπόρου (Ανατολική Θράκη, Μικρά Ασία, Ανατολία) κατοικείται από λαούς αλλογενείς, που βρίσκονται σε διαρκή αντίθεση ή και σύγκρουση (Κούρδοι) με την τουρκική επικυριαρχία. Οι διαρκείς διχοτομήσεις και τριχοτομήσεις της σύγχρονης Τουρκίας (κεμαλικοί-ισλαμιστές, κεμαλικοί-φιλελεύθεροι, ισλαμιστές-γκιουλενιστές, Τούρκοι-Κούρδοι-Αλεβίτες κλπ.) δείχνουν ότι η τουρκική κοινωνία είναι εθνολογικά, πολιτισμικά και οντολογικά ανομοιογενής και το τουρκικό κράτος λειτουργεί μάλλον ως πειθαναγκασμός εκ των άνω παρά ως συμπαγής πολιτική έκφραση ενός λαού με χαρακτηριστικά έθνους.
Αυτή η διαρκής ρευστότητα είναι συμφυής με την τεράστια γεωπολιτική σημασία της Κωνσταντινούπολης. Οι Τούρκοι αισθάνονται ότι η κατοχή της δεν είναι δεδομένη ούτε παγιωμένη και ότι υπό συνθήκες παγκόσμιας αστάθειας μπορεί να διακυβευθεί. Πρόσφατα, ο κορυφαίος Τούρκος ιστορικός και πανεπιστημιακός καθηγητής Χαλίλ Ίναλτζικ προειδοποίησε δημοσίως τους συμπατριώτες του από τις στήλες της εφημερίδας Μιλλέτ-Γκαζί, με αφορμή την ουκρανική κρίση, ότι η προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσσία είναι το πρώτο βήμα γιά την κάθοδο της ρωσσικής υπερδύναμης και την κατάληψη των Στενών. Μάλιστα ο Ίναλτζικ (πρόκειται γιά έναν διεθνώς αναγνωρισμένο επιστήμονα που διετέλεσε πρόεδρος της Παγκόσμιας Ένωσης Ιστορικών) προέβλεψε διάλυση της Τουρκίας και ανασύσταση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τους Ρώσσους. Οι δηλώσεις του Ίναλτζικ, ασχέτως της πιθανότητας ή όχι να επαληθευθούν, δείχνουν ότι οι Τούρκοι αντιλαμβάνονται ότι η κατοχή του σημαντικώτερου ίσως γεωπολιτικού σημείου του πλανήτη, της Κωνστανινούπολης, είναι μία διαρκής εκρεμμότητα.
Δεν πέρασαν λίγες μέρες πράγματι λίγες ημέρες από τις δηλώσεις του Ίναλτζικ και ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσσίας Λαυρώφ δήλωσε δημοσίως ότι η Τουρκία παραβιάζει τις συνθήκες που διέπουν τους κανόνες διελεύσεως πολεμικών πλοίων από τον Βόσπορο… Η Ιστορία και η Γεωγραφία ενεργοποιούν τις γεωπολιτικές ανατροπές. Και αυτό ακριβώς φοβάται η Τουρκία και εκφράζει ο Ίναλτζικ.
Όμως η Κωνσταντινούπολη δεν είναι απλά μια ιστορική εκρεμμότητα μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων. Είναι, κυρίως, ένα τεράστιο διακύβευμα στην παγκόσμια σκακιέρα. Παρακολουθώντας την ιστορία τιυ Ανατολικού Ζητήματος, διαπιστώνει κανείς ότι το μεγάλο γεωπολιτικό πρόβλημα των Δυτικών ήταν η αποτροπή της Ρωσσικής καθόδου στα Στενά. Το 1854 οι Αγγλογάλλοι, αν και στενοί σύμμαχοι των Ρώσσων, κήρυξαν αμέσως τον πόλεμο στην Ρωσσία όταν αυτή επετέθη εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το 1917 οι Ρώσσοι είχαν αποφασίσει να προωθηθούν στην Κωνσταντινούπολη, όταν μυστηριωδώς οι Γερμανοί έστειλαν με σφραγισμένο βαγόνι τον Λένιν στην Πετρούπολη, με αποτέλεσμα η Ρωσσική Επανάσταση να αναστείλει την ανεπιθύμητη εξέλιξη. Αλλά και μεταξύ τους οι δυτικές δυνάμεις δεν συμφώνησαν ποτέ. Ο Ναπολέων διαφώνησε με τον τσάρο Αλέξανδρο Α΄ γιά την διανομή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όταν ο τελευταίος ζήτησε την Κωνσταντινούπολη. «Η Κωνσταντινούπολη αξίζει από μόνη της μια αυτοκρατορία», απάντησε ο Ναπολέων.
Οι Τούρκοι γνωρίζουν ότι ο θρησκευτικός αρχηγός της Ορθοδοξίας κατοικεί από την εποχή του Μεγάλου Κωνσταντίνου αδιαλλείπτως στην Πόλη. Θυμούνται ότι, παρά την Μικρασιατική Καταστροφή, το Οικουμενικό Πατριαρχείο παρέμεινε όρθιο στην Κωνσταντινούπολη. Και ότι ο Αθηναγόρας πήγε το 1948 στην Πόλη Πατριάρχης με το Air Force One του Αμερικανού προέδρου Τρούμαν. Και ακούνε, κάθε φορά που Αμερικανός πρόεδρος επισκέπτεται την Τουρκία, την σταθερή αμερικανική υποστήριξη στο Πατριαρχείο. Διότι το Πατριαρχείο, εκτός από ζωντανό βυζαντινό κατάλοιπο, εκτός από εκπρόσωπος εκατομμυρίων Ορθοδόξων των ΗΠΑ, του Καναδά, της Αυστραλίας και της Ευρώπης, είναι εκπρόσωπος του Δυτικού Κόσμου στο σημαντικώτερο γεωπολιτικό σημείο του πλανήτη.
Το πένθιμο ράσο του Πατριάρχη είναι το ισχυρότερο συλλογικό σημείο αναφοράς του Ελληνικού Έθνους, αλλά ταυτόχρονα είναι η παρουσία της Δύσης στο κρίσιμο σημείο που ενώνει τρεις ηπείρους.
Μελέτης Μελετόπουλος, Η Νέα Πολιτική
