Μια ποιητική ανταλλαγή ύβρεων από τον Δέκατο Aιώνα

Εισαγωγικά-Μετάφραση
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΡΥΣΟΓΕΛΟΣ από neoplanodion.gr

Οι λόγιοι Βυζαντινοί αρέσκονταν και στις λόγιες ανταλλαγές ύβρεων. Τον 10ο αιώνα έχουμε μία τέτοια, έμμετρη μάλιστα, μεταξύ του κορυφαίου ποιητή της εποχής Ιωάννη Γεωμέτρη και κάποιου Στυλιανού. Η πρόσθετη στρατιωτική ιδιότητα του Γεωμέτρη δίνει την ευκαιρία στον αντίπαλό του να κάνει χρήση πολεμικής ορολογίας στις δικές του προσβολές (στ. 6-10, 29-33). Όσον αφορά στην απόδοση, προτίμησα την ισορροπία μεταξύ της ήπια λόγιας και της ξεκάθαρα καθημερινής φρασεολογίας. Τον κίνδυνο της υπερβολικής «απολογιοποίησης» του πρωτοτύπου τον περιορίζει αυτομάτως ο ίδιος ο έμμετρος στίχος. Επιπλέον, τι νόημα θα είχε για τον σύγχρονο αναγνώστη η προσβολή που βγήκε απευθείας από το σκονισμένο ερμάρι; Άλλωστε, μπορούμε εύκολα να φανταστούμε έναν λόγιο που χάνει την υπομονή του να ξεπέφτει στιγμιαία στο επίπεδο του απλού ανθρώπου. Χρησιμοποίησα την έκδοση: E. Van Opstall, «The pleasure of mud-slinging: An invective dialogue in verse from 10th century Byzantium», Byzantinische Zeitschrift 108 (2015), 771-796.

*
Γεωμέτρης
Πονάει το σώμα σαν φουσκώσει η κήλη,
μα αν τα μυαλά φουσκώσουν, ξεμωραίνεις.
Κι ο φθόνος πάντα τα αίματα τ’ ανάβει.
Έτσι λοιπόν, με φθόνο και μωρία
ο Στυλιανός ξερνάει μοχθηρία.

Στυλιανός
Φυσάς και το μυαλό σου ξεφουσκώνει·
τσαντίζεσαι μα οι εχθροί σου σε στραβώνουν.
Με τέτοια χάλια θα λογομαχήσεις;
Την έχεις δει, μπροστά σου όμως δεν βλέπεις
και λες τη μια βλακεία μετά την άλλη.

Γεωμέτρης
Και τα σκαθάρια πλάθουνε μπαλίτσες
γεμάτες κοπριά κι ακαθαρσίες.
Πλάθει, λέει, κι ο Στυλιανός λογάκια
κι είναι γεμάτα μπούρδες κι αηδίες.
Και χάνονται σαν σκαθαρομπαλίτσες.

Στυλιανός
Ο πάρλας πού και πού θα πει βλακείες,
μα τελικά δεν λέει και τίποτ’ ἀλλο.
Νομίζεις πώς τα λες καλά; Φαντάζουν
τόσο σαχλά που μ’ έπιασαν τα γέλια.
Και χάνονται σαν το αφρισμένο κύμα.

Γεωμέτρης
Τα λόγια σου: Του σκαθαριού η μπαλίτσα.

Στυλιανός
Μου φαίνεται μιλάς για τα δικά σου·
εμπρός, πες ό,τι είναι να πεις και κλείσ’ το.
Βρωμάν τα χείλη σου μ’ αυτά που βγάζεις.

Γεωμέτρης
Είδα, που λες, τη Δίκη χθες στην πόλη,
ξεμάλλιαρη, ντυμένη σαν κοράκι.
«Τι σου συνέβη;», ρώτησα. «Με στείλαν
αυτά που ο Στυλιανός σου τσαμπουνάει».

Στυλιανός
Καθόταν χθες σε μια παρέα κι ο Θερσίτης·
φλυαρούσε με τα μάτια του βγαλμένα
και βλέποντάς τον όλοι του φωνάζαν:
«Όποιος μπροστά στις λέξεις βάζει το όπλο
τέτοιο κακό τον βρίσκει, και δικαίως».

Γεωμέτρης
«Φιρί φιρί το πας» λεν στο χωριό μου.
Το ξέρεις; Άντε, κόψε τα αστειάκια.

~.~

Σημείωση

Ο Θερσίτης (στ. 29) εμφανίζεται στην ραψωδία Β της Ιλιάδας (στ. 212 κ.ε.). Είναι ένας κακοσχηματισμένος και αμετροεπής Αχαιός, που ραπίζεται από τον Οδυσσέα επειδή χλευάζει τον Αγαμέμνονα. Ο Όμηρος τον χαρακτηρίζει, μεταξύ άλλων, ως «φολκόν», επίθετο που ερμηνεύτηκε εσφαλμένα από τους αρχαίους και μεσαιωνικούς σχολιαστές ως «αλλήθωρος» (στην πραγματικότητα σημαίνει «στραβοπόδαρος»). Στο ποίημά μας ο Στυλιανός παρομοιάζει τον Γεωμέτρη με τον Θερσίτη, ο στ. 33 όμως μιλάει για «ποινὴν» που επιβλήθηκε στα μάτια του, ενώ στην ενότητα των στ. 6-10 αναφέρεται ότι από τον Γεωμέτρη «αφαιρέθηκαν οι κόρες των ματιών του» («ἐξαφῃρέθη κόρας»). Μου φαίνεται πως όλα αυτά δεν υποδηλώνουν φυσικό αλληθώρισμα, αλλά ένα εξωτερικό και βίαιο βλάψιμο των ματιών – φυσικά, ο Στυλιανός μιλά μεταφορικά, μέσα στο πλαίσιο της «λογομαχίας». Γι’ αυτό το «κόρας βεβλαμμένον» του στ. 30 προτίμησα να το αποδώσω ως «με τα μάτια του βγαλμένα».

, , , , ,

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *