της Μαρίας Σκαμπαρδώνη,
Εάν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις”.
Ο μεγάλος Οδυσσέας Ελύτης αυτό το περιέγραψε μοναδικά. Αυτό το γεγονός του να μπορείς να χτίζεις με ένα απλό υλικό τα πάντα από το μηδέν.
Αυτή η ευλογία της φύσης, αυτό το αγνό προϊόν που στη χώρα μας χρησιμοποιείται σε σαλάτες και αποτελεί αναπόσταστο συνοδευτικό κάθε φαγητού ή εδέσματος.
Η φύση στην πιο αγνή της στιγμή, η οποία από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, συμβολίζει την αφθονία, την ομορφιά, τη σοφία, τα οποία διαχρονικά προσφέρονται από τα γηραιά δέντρα που μπορούν και τα ίδια να συμπληρώσουν χίλια χρόνια ζωής.
Η Ελληνική κουλτούρα, διατροφή, μυθολογία και ιστορία είναι αλληλένδετη με την ελιά, κυριαρχεί από τους πόρους μέχρι και ιστορική της πορεία μέσα στα χρόνια.
Ιστορικές πληροφορίες
Η έλια δίνει σπέρματα ζωής ήδη από την παλαιολιθική εποχή, από τη Μεσόγειο, μέχρι και σε νησιά όπως η Νίσυρος και η Σαντορίνη.
Στη Μινωική εποχή παρατηρούμε όχι μόνο τη χρήση αλλά και τη μεγάλη εξαγωγή του προϊόντος από τους Μινωίτες, γεγονός που συνέβαλλε στην ολένα και μεγαλύτερη οικονομική τους άνθηση.
Η οικονομική ανάπτυξη, όπως ήταν αναμενόμενο, επέφερε και τη μεγαλύτερη πρόδο του Μινωικού πολιτισμού
Η ελιά διαδραμάτισε μεγάλο ρόλο στην καθημερινή ζωή των Μινωιτών, γεγονός που αναδεικνύεται από την τέχνη που την αναπαριστά και σε αγγεία που αναπαριστούσαν τη συγκομιδή και το ράβδισμά της. Ο Μίνωας θεωρείται για την ιστορία, ο πρώτος βασιλιάς που κύρηξε την ελιά ιερό δέντρο.
Στην Αθήνα, σύμφωνα με την παράδοση, την ελιά την έφερε η θεά Αθηνά. Η ελιά θεωρήθηκε ιερό δέντρο και για τους Αθηναίους, οι οποίοι τη χρησιμοποίησαν ως σύμβολο της νίκης, ως την καταξίωση του Ολυμπιονίκη που καταφέρνει να νικήσει έναν αντίπαλο που φαινοταν άτρωτος.
Η ελιά πολύ πριν ξεκινήσει να αποτελεί σημαντικό μέρος της διατροφής των Αθηναίων, χρησιμοποιούταν κυρίως για καλλωπιστικούς λόγους. Οι γυναίκες το χρησιμοποιούσαν για τη φροντίδα των μαλλιών τους και μέσα στον 6ο αιώνα προ Χριστού εισάχθηκε και στη διατροφή. Χωρίς όμως να σταματήσει να θεωρείται σημαντικό μέσο περιποίησης της εμφάνισης και καλλωπισμού.
Το λάδι είναι ιερό, με αυτό άλειφαν τα σώματα των νεκρών, ενώ πρωταγωνιστούσε σε θρησκευτικές τελετουργίες.
Η ελιά στο Χριστιανισμό
Η ελιά διαδραματίζει σημαντικό ρόλο και στη θρησκεία μας, αφού υπάρχει ολόκληρο μυστήριο της Εκκλησίας το οποίο ονομάζεται ευχέλαιο. Η ελιά είναι το σύμβολο και της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, ενώ στο όρος των Ελαιών ο Ιησούς Χριστός πέρασε τις πιο σημαντικές στιγμές της ζωής, ο τόπος που προσευχήθηκε πριν συλληφθεί και ο τόπος στον οποίο επίσης αναλήφθηκε.
Στην παραβολή του καλού Σαμαρείτη, ο ίδιος δένει τις πληγές του ανθρώπου που κακοποίησαν οι ληστές και τις αλοίφει με κρασί και λάδι, γεγονός που αναδεικνύει τις θεραπευτικές του ιδιότητες.
Το λάδι κυριαρχεί και σε ταφικά έθιμα της Ορθόδοξης παράδοσης, όπου ο νεκρός σταυρώνεται με λάδι, ενώ οι ελιές καταναλώνται σε περιόδους πένθους, εξαιτίας του μαύρου χρώματός τους.
Ελιά και Ελληνισμός
Ο Ελληνισμός ταυτίζεται με το λάδι, είναι ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα προϊόντα, βοήθησε η εξαγωγή του ίδιου στο να ορθοποδήσει οικονομικά το νεοσύστατο Ελληνικό Κράτος.
Ακόμα και στις πιο φτωχικές της ιστορικές στιγμές, ψωμί με λάδι αποτελούσε την πιο γνωστή τροφή με την οποία τρεφόταν ο φτωχός Έλληνας και κατάφερνε να καλύψει το έντονο και αδυσώπητο ένστικτο της πείνας.
Η ελιά κυριαρχεί σε λαϊκές φράσεις, σε παροιμίες και στην καθημερινή μας λεκτική επικοινωνία.
Μερικές από τις γνωστότερες φράσεις που λέμε:
Την έβγαλε λάδι
Να σε κάψω, Γιάννη, να σ’ αλείψω λάδι
Η αλήθεια και το λάδι βγαίνουν πάντα πάνω
Δεν τρώγεσαι ούτε με λάδι ούτε με ξίδι
Λάδωσε για να περάσει
Ρίχνει λάδι στη φωτιά
Ναι, η ελιά είναι ιερή, είναι αγαπημένη, είναι σύμμαχος της καλής υγείας. Και πάνω από όλα, είναι Ελλάδα!
