Η διάσημη εξάδα «διαστάσεων» (dimensions) με την οποία ο Anthony D. Smith ορίζει την εθνότητα ή εθνοτική ομάδα (ethnie, ethnic group) περιέχει και την έννοια της εθνοτικής αλληλεγγύης (ethnic solidarity). Σύμφωνα με τον Smith αυτό το «αίσθημα αλληλεγγύης» (a sense of solidarity) μεταξύ των μελών της εθνότητας δεν χρειάζεται να είναι καθολικό και σταθερό, αλλά αρκεί να δειχτεί ότι κατά καιρούς γίνεται επίκληση αυτής της αλληλεγγύης μεταξύ [ορισμένων τουλάχιστον] ομοφύλων στο όνομα της ιδεατής συγγένειας που τους συνδέει. Όπως οι πραγματικοί συγγενείς διαθέτουν μια οικογενειακή αλληλεγγύη (πρβ. τη φράση «το αίμα νερό δε γίνεται» και την αντίστοιχη αγγλική “blood is thicker than water“) έτσι και τα μέλη μιας εθνότητας (ingroup) θεωρούν (και θεωρούνται στις ητικές περιγραφές των «αλλοτρίων» outgroups) πως συνδέονται με ένα είδος ιδεατής συγγένειας ως μέλη μιας «εκτεταμένης οικογένειας» (extended family).
Στις πηγές της αρχαιότητας ο λαός στον οποίο αναγνωρίζεται πιο συχνά αυτή η αλληλεγγύη είναι η εθνοθρησκευτική συλλογικότητα των Εβραίων/Ιουδαίων.
Ο βιβλικός Σαμψών είχε το χούι να πηγαίνει για γκομενότσαρκα στις πόλεις των «αλλόφυλων» Φιλισταίων και, όταν ανακοίνωσε στους γονείς του ότι αποφάσισε να πάρει γυναίκα από τους «αλλόφυλους» Φιλισταίους, οι γονείς του επέκριναν την απόφασή του με τα λόγια «χάθηκαν οι θυγατέρες των [Εβραίων] αδελφών σου και αποφάσισες να πάρεις γυναίκα από τους αλλόφυλους και απερίτμητους [Φιλισταίους];»
[Κριτές, 14.1-3] 1 Καὶ κατέβη Σαμψων εἰς Θαμναθα καὶ εἶδεν γυναῖκα εἰς Θαμναθα ἀπὸ τῶν θυγατέρων τῶν ἀλλοφύλων. 2 καὶ ἀνέβη καὶ ἀπήγγειλεν τῷ πατρὶ αὐτοῦ καὶ τῇ μητρὶ αὐτοῦ καὶ εἶπεν Γυναῖκα ἑόρακα ἐν Θαμναθα ἀπὸ τῶν θυγατέρων Φυλιστιιμ, καὶ νῦν λάβετε αὐτὴν ἐμοὶ εἰς γυναῖκα. 3 καὶ εἶπεν αὐτῷ ὁ πατὴρ αὐτοῦ καὶ ἡ μήτηρ αὐτοῦ Μὴ οὔκ εἰσιν θυγατέρες τῶν ἀδελφῶν σου καὶ ἐκ παντὸς τοῦ λαοῦ μου γυνή, ὅτι σὺ πορεύῃ λαβεῖν γυναῖκα ἀπὸ τῶν ἀλλοφύλων τῶν ἀπεριτμήτων;
Στις Πράξεις Αποστόλων ο Πέτρος τονίζει την εξαιρετικότητα του ενάρετου και θεοσεβούς Ρωμαίου εκατόνταρχου Κορνηλίου με τα λόγια «το ξέρετε πόσο αθέμιτο είναι για έναν Ιουδαίο άνδρα να ταιριάξει και να συναναστραφεί με αλλόφυλό του [αλλά αυτός εδώ ο Κορνήλιος αποτελεί εξαίρεση]».
[Πράξεις Αποστόλων, 10.1-28] Ἀνὴρ δέ τις ἦν ἐν Καισαρείᾳ ὀνόματι Κορνήλιος, ἑκατοντάρχης ἐκ σπείρης τῆς καλουμένης Ἰταλικῆς, 2 εὐσεβὴς καὶ φοβούμενος τὸν Θεὸν σὺν παντὶ τῷ οἴκῳ αὐτοῦ, ποιῶν τε ἐλεημοσύνας πολλὰς τῷ λαῷ, καὶ δεόμενος τοῦ Θεοῦ διὰ παντός. […] 25 ὡς δὲ ἐγένετο εἰσελθεῖν τὸν Πέτρον, συναντήσας αὐτῷ ὁ Κορνήλιος, πεσὼν ἐπὶ τοὺς πόδας, προσεκύνησεν. 26 ὁ δὲ Πέτρος αὐτὸν ἤγειρε, λέγων, Ἀνάστηθι· κἀγὼ αὐτὸς ἄνθρωπός εἰμι. 27 καὶ συνομιλῶν αὐτῷ εἰσῆλθε, καὶ εὑρίσκει συνεληλυθότας πολλούς, 28 ἔφη τε πρὸς αὐτούς, Ὑμεῖς ἐπίστασθε ὡς ἀθέμιτόν ἐστιν ἀνδρὶ Ἰουδαίῳ κολλᾶσθαι ἢ προσέρχεσθαι ἀλλοφύλῳ· καὶ ἐμοὶ ὁ Θεὸς ἔδειξε μηδένα κοινὸν ἢ ἀκάθαρτον λέγειν ἄνθρωπον·
Ο Ιώσηπος είχε κατά νου περιπτώσεις όπως αυτή του Πέτρου και του Κορνηλίου, όταν γράφει πως η «οικειότητα» μεταξύ των ανθρώπων δεν προκύπτει μόνο από το [κοινό τους] «γένος» (κοινή καταγωγή, συγγένεια), αλλά και από την [κοινή τους] «προαίρεση του βίου» (συνειδητή επιλογή ενός κοινού τρόπου ζωής). Οι Εβραίοι/Ιουδαίοι ως εθνοθρησκευτική ταυτότητα διέθεταν αμφότερα τα στοιχεία, και κοινό «γένος» από τους «πατέρες μας» που λυτρώθηκαν από τον Μωυσή και «φιλόθεο πολιτεία» (διακριτό και ευσεβή τρόπο ζωής) που καθορίζεται από την τήρηση του «πάτριου νόμου» και είναι το δεύτερο χαρακτηριστικό αυτό που, από ένα ένα σημείο και έπειτα, κατέστησε δυνατό τον προσηλυτισμό στον ιουδαϊσμό.
[Ιώσηπος, CAp., 2.210] ὅσοι μὲν γὰρ θέλουσιν ὑπὸ τοὺς αὐτοὺς ἡμῖν νόμους ζῆν ὑπελθόντες δέχεται φιλοφρόνως, οὐ τῷ γένει μόνον, ἀλλὰ καὶ τῇ προαιρέσει τοῦ βίου νομίζων εἶναι τὴν οἰκειότητα. τοὺς δ᾽ ἐκ παρέργου προσιόντας ἀναμίγνυσθαι τῇ συνηθείᾳ οὐκ ἠθέλησεν.
Σε ένα άλλο χωρίο όπου επαινεί την ιουδαϊκή ταυτότητα ο Ιώσηπος γράφει ότι οι άλλοι λαοί προσπαθούν να μιμηθούν από τους Ιουδαίους μεταξύ άλλων και «τὴν πρὸς ἀλλήλους ἡμῶν ὁμόνοιαν».
[Ιώσηπος, CAp., 2.283] μιμεῖσθαι δὲ πειρῶνται καὶ τὴν πρὸς ἀλλήλους ἡμῶν ὁμόνοιαν καὶ τὴν τῶν ὄντων ἀνάδοσιν καὶ τὸ φιλεργὸν ἐν ταῖς τέχναις καὶ
Ο Τάκιτος παρατηρεί κάπως υπερβολικά ότι οι Ιουδαίοι, ενώ μεταξύ τους (apud ipsos) επιδεικνύουν «σταθερή αφοσίωση και πρόθυμη συμπόνια» (fides obstinata, misericordia in promptu), τρέφουν «εχθρικό μίσος» (hostile odium) προς όλους τους άλλους (adversus omnis alios) λαούς.
[Τάκιτος, Ιστορία, 5.5] unde auctae Iudaeorum res, et quia apud ipsos fides obstinata, misericordia in promptu, sed adversus omnis alios hostile odium.
Ύστερα από αυτήν τη μικρή εισαγωγή στο θέμα της εθνοτικής αλληλεγγύης, για να δούμε μερικά μεταγενέστερα παραδείγματα.
1. Ρωμαϊκά τακτικά εγχειρίδια
Το Στρατηγικόν του Μαυρικίου (περ. 600 μ.Χ.) τονίζει τρεις φορές πως οι στρατιώτες που είναι «ομογενείς» των πολεμίων πρέπει να διαχωρίζονται και να απομακρύνονται από το υπόλοιπο στράτευμα με μια «ευπροφάσιστη» δικαιολογία λίγο πριν την μάχη:
[7.A6] Τοὺς δὲ ὁμογενεῖς τῶν ἐχθρῶν πρὸ πολλοῦ χωρίζειν καὶ ἐν πολέμῳ τούτους μὴ φέρειν κατὰ τῶν ἰδίων.
[7.Α15, Περὶ τῶν ὁμογενῶν τοῖς ἐναντίοις] Χρὴ τοὺς ὁμογενεῖς τῶν ἐναντίων πρὸ πολλοῦ χωρίζειν τοῦ στρατοῦ καὶ ἐν ἑτέροις τόποις πέμπειν, ἵνα μὴ ἐν καιρῷ μετακλάσματος τοῖς ἐχθροῖς προστεθῶσιν.
[7.Β16] Χρὴ τοὺς ὁμογενεῖς τῶν ἐναντίων πρὸ τῆς τοῦ πολέμου ἡμέρας χωρίζειν καὶ ἐν ἑτέροις τόποις εὐπροφασίστως πέμπειν.
Τα Τακτικά του Λέοντος ΣΤ΄ του Σοφού (περ. 900) επαναλαμβάνουν τα χωρία του Στρατηγικού με την ενδιαφέρουσα προσθήκη ότι οι «ομογενείς/ομόφυλοι» των πολεμίων, περιγράφονται πια ΚΑΙ ως «αλλόφυλοι» των Ρωμαίων, μια προσθήκη που παρουσιάζει τους (βυζαντινούς) Ρωμαίους ως ιδιαίτερο «φύλο».
[12.90, Περὶ τοῦ διαχωρίζειν τοὺς ἀλλοφύλους (!) τῆς παρατάξεως] Ἐὰν δὲ συμβῇ εἶναι ἐν τῷ στρατῷ τινας ὁμοφύλους τῶν πολεμίων, δέον πρὸ τῆς ἡμέρας τοῦ πολέμου χωρίζειν αὐτοὺς καὶ ἐν ἑτέροις τόποις μετὰ εὐλόγου προφάσεως πέμπειν.
[13.6, γρ. 33-5] τοὺς δὲ ὁμογενεῖς τῶν ἐχθρῶν, ὡς ἤδη προείπομεν, πρὸ πολλοῦ χωρίζειν καὶ ἐν πολέμῳ τούτους μὴ φέρειν κατὰ τῶν ἰδίων μάχεσθαι.
Η Συλλογή Τακτικών (920s) επαναλαμβάνει την ίδια συμβουλή για τους «αλλόφυλους» συμμάχους των Ρωμαίων που είναι «ομόφυλοι και ομόγλωσσοι των πολεμίων», με την ενδιαφέρουσα προσθήκη του «και ομόγλωσσοι».
Στην ενότητα 14 της Συλλογής Τακτικών εξηγείται γιατί είναι «κρεῖττον/λυσιτελέστερον» οι σύμμαχοι να είναι «ἐλάττονες/ἐλάσσονες» (λιγότεροι) του «εγχωρίου/οικείου» στρατεύματος και να μην προέρχονται όλοι τους «ἐξ ἑνὸς γένους» (το ακριβές αντίστοιχο της ιταλικής φράσης de una nazione των ιταλικών πηγών που θα αναφέρω παρακάτω).
[14, τίτλος] περὶ συμμάχων, ὅτι ἐλάττους εἶναι δεῖ τούτους τῆς ἐγχωρίου στρατιᾶς, καὶ ὅτι κρεῖττον εἰ μὴ ἐξ ἑνὸς εἰσι γένους, καὶ ὅτι οὐ χρὴ συναναμιγνύναι τούτους τῷ οἰκείῳ στρατῷ.
Στο κείμενο εξηγείται ότι είναι «λυσιτελέστερον» οι σύμμαχοι να προέρχονται «μη εξ ενός γένους», αλλά «εκ διαφόρων» γενών, γιατί οι εθνοτικά ανομοιογενείς σύμμαχοι είναι δυσκολότερο να ομονοήσουν σε περίπτωση ανταρσίας («ἐπὶ κακίᾳ»).
[14, κείμενο] Ἐκ διαφόρων δὲ καὶ μὴ ἐξ ἑνὸς εἶναι τοὺς συμμάχους γένους λυσιτελέστερον· οὔτω γὰρ ἄν ἐπὶ κακίᾳ ἧττον ὁμονοήσειαν.
Παρακάτω στην ίδια παράγραφο εξηγείται πως οι «συμμαχικές δυνάμεις» ΔΕΝ πρέπει να συναναμιγνύονται με τον «οικείο στρατό», ΔΕΝ πρέπει να μαθαίνουν την «ρωμαϊκή τάξη και στρατηγία», γιατί η γνώση αυτή θα τις χρησιμεύσει σε ενδεχόμενη μελλοντική τους έχθρα εναντίον των Ρωμαίων και, τέλος, ο στρατηγός ΔΕΝ πρέπει να δίνει στους συμμάχους όπλα πριν τη σύρραξη (πρὸ τοῦ πολέμου), όσο ακόμα δεν του έχουν αποδείξει τις πραγματικές τους διαθέσεις (διὰ τὸ τῆς γνώμης αὐτῶν ἄδηλον).
Στην ενότητα 15 της Συλλογής Τακτικών επαναλαμβάνεται η συνήθης συμβουλή πως οι σύμμαχοι δεν πρέπει να είναι «ομογενείς/ομόφυλοι και ομόγλωσσοι» των πολεμίων. Αν υπάρχουν τέτοιοι σύμμαχοι, τότε «τεχνηέντως» και «σὺν ευλόγῳ προφάσει» πρέπει ν΄απομακρύνονται από το πεδίο της μάχης λίγο πριν τη μάχη «καὶ μὴ κατὰ τῶν ὁμοφύλων καὶ ὁμογλώσσων [τούτους] παρασκευάζειν».
[15] Τὸ δ΄αὐτὸ κἄν τοῖς ὁμογενέσι τῶν πολεμίων ἠμετέροις συμμάχοις φυλάττεσθαι χρή· προμεθιστᾶν γὰρ καὶ τούτους τεχνηέντως προσήκει καὶ σὺν εὐλόγῳ προφάσει καὶ μὴ κατὰ τῶν ὁμοφύλων καὶ ὁμογλώσσων παρασκευάζειν.
2. Η πολιορκία της Νοβάρας (1500)
Στην Πολιορκία της Νοβάρας (1500) ο δούκας του Μιλάνου, Ludovico Sforza, κατέληξε αιχμάλωτος του βασιλιά της Φράτζας/Γαλλίας, Λουδοβίκου ΙΒ΄ για τον εξής λόγο. Εκείνη την εποχή οι Ελβετοί μισθοφόροι (ιταλ. svizzeri) είχαν την φήμη του καλύτερου πεζικού της Ευρώπης και αρκετές χιλιάδες Ελβετοί υπηρετούσαν και στις δύο αντίπαλες παρατάξεις που το 1500 συναντήθηκαν στην Νοβάρα της βορειοδυτικής Ιταλίας. Σύμφωνα με την Ιστορία της Ιταλίας (Storia d’Italia) του Φλωρεντίνου Francesco Guicciardini, όταν ο Sforza διέταξε τους δικούς του Ελβετούς να επιτεθούν στους Ελβετούς της αντίπαλης παράταξης, οι Ελβετοί αξιωματικοί του αρνήθηκαν να υπακούσουν την διαταγή, εξηγώντας του πως δεν μπορούσαν να επιτεθούν εναντίον «αδελφών, συγγενών και των άλλων του γένους τους», με τους οποίους σκόπευαν να επιστρέψουν παρέα και αδελφωμένοι πίσω στα σπίτια τους (alle loro case) στην Ελβετία.
[Guicciardini, Storia d’Italia, 1.11] i svizzeri, nazione bellicosissima, e la quale con lunga milizia e con molte preclarissime vittorie aveva rinnovata la fama antica della ferocia
[Μετάφραση] οι Ελβετοί, γένος πολεμικότατο που ύστερα από … πολλές διάσημες νίκες είχε ανανεώσει την αρχαία φήμη της αγριότητάς (ferocia) του.
[Guicciardini, Storia d’Italia, 4.14] [Πολιορκία της Νοβάρας] alla quale cosa gli fu apertamente contradetto da’ capitani de’ svizzeri, allegando che senza licenza de’ suoi signori non volevano venire alle mani co’ parenti e co’ fratelli propri e con gli altri della sua nazione: co’ quali poco dipoi mescolatisi, come se fussino di uno esercito medesimo, dissono volersi partire subito per andarsene alle loro case. Né potendo il duca, né co’ prieghi né con le lacrime né con infinite promesse, piegare la barbara perfidia, si raccomandò loro efficacemente che almeno conducessino lui in luogo sicuro;
[Μετάφραση] αλλά τον ανυπάκουσαν ολοφάνερα οι αξιωματικοί των Ελβετών (capitani de’ svizzeri) που του εξήγησαν πως, χωρίς την άδεια των κυρίων τους, δεν ήθελαν να πολεμήσουν εναντίον συγγενών (parenti), αυταδέλφων (fratelli propri) και των άλλων του γένους τους (e con gli altri della sua nazione), με τους οποίους σκόπευαν ενωμένοι ως ένας στρατός να επιστρέψουν παρέα και αδελφωμένοι πίσω στο σπίτια τους [στην Ελβετία]. Μην μπορώντας ο δούκας [Σφόρτσα] να κάμψει την βαρβαρική μπαμπεσιά (barbara perfidia) [των Ελβετών], τους ζήτησε να τον συνοδέψουν τουλάχιστον μέχρι κάποιο ασφαλές μέρος (luogo sicuro).
Αυτό που ο Guicciardini περιγράφει ως «βαρβαρική μπαμπεσιά» (barbara perfidia) των Ελβετών, στην πραγματικότητα είναι ένδειξη της εθν[οτ]ικής τους αλληλεγγύης.
3. Αλβανίτες
Σε παλαιότερη σειρά δύο αναρτήσεων για τη συμμορία των Κλαδιωτών στρατιωτών (#1 και #2) παρέθεσα τα χωρία όπου ο Ενετός/Βενέτικος provveditore Ναυπλίου (1479-1483), Bartolomeo Minio, εξηγεί ότι οι Αλβανίτες στρατιώτες του Ναυπλίου δεν υπάκουαν συνεχώς τις διαταγές του να πάνε να πολεμήσουν/συλλάβουν τους Κλαδιώτες, επειδή οι δεύτεροι ήταν «συμφυλέτες» (de una nation) και «Αλβανίτες ομόφυλοί» τους (de la nation sua Albanesi). Δεν θα ξαναπαραθέσω εδώ τα σχετικά χωρία επειδή μπορείτε να τα βρείτε στις δύο παλαιότερες αναρτήσεις μου.
Advertisement
Privacy Settings
Αυτό που θα παραθέσω σ΄αυτήν την ενότητα είναι μερικές επιπρόσθετες πηγές για το θέμα της αλληλεγγύης των στρατιωτών και των λοιπών Αλβανιτών.
Στη σειρά αναρτήσεων για τους Κλαδιώτες εξήγησα πως οι εν λόγω Αλβανίτες στρατιώτες του Ναυπλίου έλαβαν αυτό το όνομα επειδή πήγαν στη Μάνη όπου πολέμησαν στο πλευρό του Κροκοντύλου Κλαδά, όταν ο δεύτερος αποφάσισε να εξεγερθεί, αρνούμενος ν΄αποδεχτεί την ενετική παραχώρηση της Μάνης στους Οθωμανούς.
Πριν την άφιξη των Ναυπλιωτών Κλαδιωτών στη Μάνη, ο Κλαδάς ξεκίνησε την εξέγερσή του πηγαίνοντας στη Μάνη με 16 «Αλβανίτες το γένος» στρατιώτες της Κορώνης (Coron/Choron … Stradioti 16 di nation Albanese) τους οποίους η ενετική διοίκηση της Κορώνης αμέσως κήρυξε ως «επικηρυγμένους ληστές» (ladri bandisati). Σύμφωνα με τον ανώνυμο Ενετό συγγραφέα της Αφήγησης των γεγονότων της περιόδου 1479-1497 (ΜΕΙ6 του Σάθα, σσ. 214-43), όταν κάποια στιγμή και κάποιοι άλλοι στρατιώτες της Κορώνης (όπως ο αρχηγός/«κάπος» στρατιωτών Γκέτας Ρενέσης) προστέθηκαν στη συμμορία του Κλαδά, η ενετική διοίκηση της Κορώνης διέταξε τους εναπομείναστες αρχηγούς/«κάπους» των στρατιωτών της Κορώνης να πάνε να τους συλλάβουν «ως στασιαστές» (come ribelli), αλλά οι κάποι αρνήθηκαν να εκτελέσουν τη διαταγή «επειδή όλοι τους ήταν μεταξύ τους συγγενείς» (per essere tutti parenti).
Όταν τελείωσε η παρανομία των Κλαδιωτών και αυτοί είχαν σταλεί να υπηρετήσουν στρατιωτικά την Βενετία στην βόρεια Ιταλία ως αποκατεστημένοι στρατιώτες, ο Bartolomeo Minio (ΜΕΙ6, σ. 211) γράφει ότι προέκυψε μια νέα συμμορία Αλβανιτών (danni e novita fatte per questi Albanesi … per la setta de alcuni Albanesi) που έκανε ζημιές γύρω από τη μεθόριο Άργους-Ναυπλίου. Έχοντας διδαχθεί από την ιστορία των Κλαδιωτών, ο Minio πήγε κατευθείαν στον Οθωμανό φλαμπουράρη (flamburar) και του είπε «επειδή οι καινούριοι Αλβανίτες ληστές είναι από το αλβανίτικο γένος (per essere i ditti Albanesi de nation Albanese), τράβα να τους κυνηγήσεις εσύ με τις τουρκικές σου δυνάμεις (forze de Turchi), γιατί οι δικές μου δυνάμεις [Αλβανιτών] στρατιωτών [του Ναυπλίου] (le mie forze de i Stratioti) δεν υπάρχει περίπτωση να κυνηγήσουν τους ληστές, επειδή είναι της ιδίας [i.e., αλβανιτικής] γενεάς και συγγενείς τους (sono de quella generation et parenti)».
Η συμμορία που προέκυψε μετά τους Κλαδιώτες:
Οι στρατιώτες της Κορώνης στην εξέγερση του Κλαδά:
4. Martino Albari
Το 1494 όσο ο βασιλιάς της Φράντζας/Γαλλίας, Κάρολος Η΄, βρισκόταν στην Ιταλία για τον Ιταλικό πόλεμο 1494-8 και κατάφερε να πάρει εφήμερα τη Νάπολη. Εκείνη την περίοδο αποφάσισε να διοργανώσει σταυροφορία εναντίον των Τούρκων για να διαφημίσει το όνομά του στην δυτική χριστιανοσύνη. Χρησιμοποίησε ως εργαλείο του τον «Αλβανίτη το γένος» αρχιεπίσκοπο Δυρραχίου, Martino Albari, τον οποίο έστειλε στην Αλβανιτία για να ξεσηκώσει τους Αλβανίτες που ζούσαν γύρω από το ενετικό Δυρράχιο ως υπήκοοι του Οθωμανού σουλτάνου Βαγιαζήτ Β΄. Τελικά η σταυροφορία αυτή δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ επειδή οι Ενετοί, μόλις έμαθαν ότι ο υπήκοός τους Albari συνεργαζόταν με ξένη αρχή (Κάρολος Η΄) κάτω απ΄τη μύτη τους, διέταξαν τη σύλληψη του Αλβανίτη αρχιεπισκόπου και έσπευσαν αμέσως να εξηγήσουν στον Βαγιαζήτ Β΄ ότι δεν έφεραν καμία ευθύνη για τον σχεδιασμό αυτής της εξέγερσης.
Σύμφωνα με τον Francesco Guicciardini, ο Κάρολος Η΄ έστειλε τον «Αλβανίτη το γένος» (di nazione albanese) αρχιεπίσκοπο Δυρραχίου, Martino Albari, στην «Γραικία» (i.e., δυτικά Βαλκάνια, εννοεί τα μέρη της Αλβανίας γύρω από το Δυρράχιο) με την ελπίδα ότι θα προκαλούσε εξέγερση (movimento) σε εκείνη την επαρχία (provincia). Αλλά η αρνητική εξέλιξη των πραγμάτων ανάγκασε τον Κάρολο να εγκαταλείψει το σχέδιο αυτό και ν΄ασχοληθεί με άλλα καινούρια (nuovi pensieri).
[Guicciardini, Storia d’Italia, 2.3] Ma non cessando per la sua morte Carlo, il quale piú con prontezza d’animo che con prudenza e consiglio procedeva, di pensare alla guerra contro a’ turchi, mandò in Grecia l’arcivescovo di Durazzo di nazione albanese, perché gli dava speranza di suscitare, per mezzo di certi fuorusciti, qualche movimento in quella provincia. Ma nuovi accidenti lo costrinsono a volgere l’animo a nuovi pensieri.
Σύμφωνα με τον Ανώνυμο Ενετό συγγραφέα της Αφήγησης των γεγονότων της περιόδου 1479-98, ο Κάρολος επέλεξε τον «αρχιεπίσκοπο Δυρραχίου, Martino Albari (Martin archiepiscopo de la cità di Durazo), πόλη που κρατούσε η [ενετική] Σινιορία», ακριβώς επειδή ήταν «Αλβανίτης το γένος» και ο πέριξ του Δυρραχίου πληθυσμός (Albanexi / populi vicini) που ήταν πολιτικά μεν υπήκοοι του Βαγιαζήτ Β΄ (suditi al dito Baisit), πνευματικά (al spiritual) δε του Μαρτίνου, αγαπούσαν τον τελευταίο ιδιαίτερα (και τον άκουγαν) «επειδή ήταν άνθρωπος του γένους τους» (molto amado per esser dela nation sua).
Παραθέτω και μερικές πληροφορίες του Kenneth M. Setton για τον αρχιεπίσκοπο Δυρραχίου Martin(o) Albari:
5. Η φρουρά του Ρεθύμνου (1646)
Ο Ενετός Girolamo Brusoni (1614 – μετά το 1686) εξέδωσε το 1673 την Ιστορία του τελευταίου Βενετο-Τουρκικού πολέμου (Historia dell’Vltima Guerra tra Venetiani, e Turchi). Καθώς περιγράφει την οθωμανική πολιορκία και κατάκτηση του ενετικού Ρεθύμνου το 1646 (στα πλαίσια του Βενετο-Οθωμανικού Κρητικού πολέμου (1645-1669) που περιγράφει), ο Brusoni επισημαίνει ως δίδαγμα το παρακάτω πάθημα-μάθημα που δείχνει «πόσο επικίνδυνο πράγμα» (quanto sia pericolosa cosa) είναι η στρατολόγηση Χριστιανών που είναι υπήκοοι του Σουλτάνου στον πόλεμο εναντίον των Οθωμανών.
H βενετική φρουρά του Ρεθύμνου αριθμούσε 700 άνδρες, οι 150 εκ των οποίων ήταν (χριστιανοί) Αλβανίτες που ήταν Οθωμανοί υπήκοοι. Ο Brusoni ονομάζει τον Οθωμανό πολιορκητή του Ρεθύμνου «Χασάν πασά» (Assan Bassà, δεν κατάφερα να εξακριβώσω την ιστορικότητα του προσώπου) και προς το τέλος της αφήγησης τον παρουσιάζει ως «ομόφυλο» (loro Nationale, i.e., connazionale) των 150 Αλβανιτών της φρουράς.
Ο Χασάν πασάς «που πολεμούσε περισσότερο με το μυαλό του παρά με το σπαθί του» (Assan Bassà, che guerreggiaua più con l’ingenio che con la spada), πήγαινε στα τείχη του Ρεθύμνου όπου κάποια στιγμή έπιασε συζήτηση με «ένα Αλβανίτη σημαιοφόρο» (vn Alfiere Albanese, πρβ. το επώνυμο Αλφιέρης) της φρουράς. Μόλις οι δύο άνδρες απέκτησαν κάποια οικειότητα, ο αλφιέρης/σημαιοφόρος άρχισε να πληροφορεί τον Χασάν πασά για την κατάσταση εντός του Ρεθύμνου και λίγο αργότερα αυτομόλησε στο οθωμανικό στρατόπεδο μαζί με άλλους 4 στρατιώτες (che poi fuggi con quattro soldati). Λίγο πριν αυτομολήσει ο σημαιοφόρος πληροφόρησε τους υπόλοιπους Αλβανίτες της φρουράς ότι ο Χασάν πασάς του είπε πως το Ρέθυμνο είναι καταδικασμένο να πέσει και δεν μπορούν να κάνουν τίποτε για να εμποδίσουν την άλωσή του. Όταν τελικά θα έπεφτε το Ρέθυμνο, ο Χασάν πασάς δεν θα μπορούσε να ελέγξει τους στρατιώτες του που θα έμπαιναν για λεηλασία, κάτι που θα έθετε σε κίνδυνο την ζωή των Αλβανιτών υπερασπιστών. Αν όμως οι Αλβανίτες της φρουράς τον βοηθούσαν να πάρει το Ρέθυμνο μια ώρα αρχύτερα χωρίς λεηλασία, τότε ο Χασάν πασάς όχι μόνο μπορούσε να εγγυηθεί το αβλαβές των Αλβανιτών, αλλά θα τους προσελάμβανε και στον οθωμανικό στρατό.
Οι Αλβανίτες υπερασπιστές (Difensori … Albanesi) που μέχρι τότε υπηρετούσαν πάντοτε με αφοσίωση την Ενετών Πολιτεία (che altroue sempre fedeli alla Republica), έχοντας ακούσει τις «γλυκές υποσχέσεις του Χασάν πασά» (buone speranze dal Bassà), άρχισαν να δυσανασχετούν ως πολιορκημένοι και δεν έβλεπαν την ώρα να τελειώσει η πολιορκία. Έτσι άρχισαν να μεταδίδουν μια διάθεση ανταρσίας και στους υπόλοιπους υπερασπιστές (i Difensori … comminciarono ad ammunitarsi eccitati dagli Albanesi) και, τελικά, σύσσωμη η ενετική φρουρά του Ρεθύμνου αποφάσισε να παραδώσει το Ρέθυμνο στον Χασάν πασά.
Όταν η φρουρά βγήκε από το Ρέθυμνο, οι 150 Αλβανίτες της φρουράς αυτομόλησαν αμέσως «στην υπηρεσία των Τούρκων και του ομοφύλου τους [Χασάν] πασά» (cento, e cinquanta Albanesi passarono al seruigio de’ Turchi e del Bassà loro Nazionale) και κατάφεραν να πείσουν και άλλους 500 (altri … cinquecento) της φρουράς «εκ διαφόρων γενών» (di varie nazioni) να αυτομολήσουν και αυτοί στους Οθωμανούς. Έτσι οι 650 από τους 700 υπερασπιστές της ενετικής φρουράς του Ρεθύμνου τελικά αυτομόλησαν στους Οθωμανούς κατά την παράδοση της πόλης. Για να «τιμωρήσει» τους αυτόμολους για την διαγωγή τους, ο Brusoni κλείνει την αφήγηση γράφοντας πως, επειδή ήταν «άπιστοι» (infedeli, i.e., θρησκευτικά «γκιαούρηδες»/χριστιανοί και ηθικά μπαμπέσηδες) ο [μουσουλμάνος] Χασάν πασάς τους ανέθεσε «τις πιο ποταπές και απεχθείς εργασίες του στρατοπέδου» (i più vili, e abbomineuoli seruigi del Campo).
6. Οι Σκλαβούνοι (Ουσκόκοι, Κροάτες, Δαλματοί)
Στην τελευταία ενότητα της παλαιότερης ανάρτησής μου για τους Ουσκόκους παρέθεσα μερικά παραδείγματα όπου οι Ενετοί/Βενέτικοι παρατηρούν ότι οι Δαλματοί/Κροάτες (Σκλαβούνοι της Δαλματίας/Κροατίας) μισθοφόροι τους ΔΕΝ πολεμούσαν με τον πρέποντα ζήλο τους Ουσκόκους εχθρούς των Βενετών, επειδή πιστεύουν πως ανήκουν «στο ίδιο γένος» με τους Ουσκόκους.
Α. 1590s: Οι Δαλματοί δεν πολεμούν τους Ουσκόκους επειδή είναι «Κροάτες του ιδίου γένους με τους Ουσκόκους» (Crouati della medesima natione chegli uscocchi) και «δεν θέλουν να προσβάλουν το ίδιο τους το αίμα».
Β. Όταν οι ενετικές αρχές ζήτησαν να μάθουν γιατί οι Τραγουρίνοι (κρ. Trogirani, ιταλ. Tra(g)urini) άφησαν έναν Ουσκόκο να διαφύγει, οι Τραγουρίνοι απάντησαν «γιατί οι Ουσκόκοι είναι χριστιανοί και αδελφοί μας».
Γ. Όταν οι ενετικές αρχές διέταξαν ένα προεστώτα του Ασπαλάθου (κρ. Split) να επιτεθεί στους Ουσκόκους, ο δεύτερος αρνήθηκε να υπακούσει με τη δικαιολογία ότι «οι Ασπαλαθηνοί (Splićani) και οι Ουσκόκοι ανήκουμε στο ίδιο γένος».
