Το κτήμα Θων και η εξέλιξή του μέσα στη πορεία του χρόνου

Έρευνα ΟΜΑΔΑ ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ
Φωτογραφική Επιμέλεια ΧΡΟΝΟΣ

Αθήνα, μια πόλη που προσπαθεί επιμελώς εδώ και αιώνες να σβήσει από πάνω της ό,τι αξιόλογο έχει. Όχι μόνη της όμως, είτε με την βοήθεια κατακτητών είτε με την βοήθεια των γόνων της, παλεύει νυχθημερόν να γίνει ένα τσιμεντένιο στολίδι, σε συνάρτηση πάντα με τον χρονοφάγο της εχθρό που λέγεται φθορά…Η καθημερινότητά μας είναι γεμάτη από κίνηση, χωρίς όμως καθόλου συν-(γ)κίνηση. Όσο αδιάφορους σας αφήνει ένα μπουκάλι πεταμένο στον δρόμο, το ίδιο αδιάφορους σας αφήνει και ένα μικρό ναϊδριο περιτριγυρισμένο από το σύγχρονο κατασκεύασμα του γνωστού αρχι-τέκτονα Βωβού στην Κηφισίας και την γνωστή σε όλους μας Βωβούπολη…

Το κτήμα Θων και η ιστορία του
Νικόλαος Θων γεννήθηκε στην Αθήνα το 1850. Πατέρας του ήταν ο Βαυαρός λογιστής Καρλ Κριάνιαν Φρίντριχ Θων που ήρθε στην Ελλάδα με την ακολουθία του Όθωνα και παντρεύτηκε τη ΜαριγώΒογιατζή η οποία καταγόταν από τα Καλάβρυτα. Ο Ν.Θων υπήρξε ανώτερος αυλικός και επιμελητής της Βασιλικής Χορηγίας του Γεωργίου Α’ ο οποίος του ανέθεσε τη διαχείριση και φροντίδα της ανέγερσης του Βασιλικού Θεάτρου (αργότερα ονομάστηκε Εθνικό). Απέκτησε μεγάλη ακίνητη περιουσία και υψηλή θέση στην αθηναϊκή κοινωνία. Φέρεται ως ιδιοκτήτης ακινήτων στην οδό Ιπποκράτους, ενός άλλου κτήματος κοντά στο Χαϊδάρι, το οποίο είχε μικρό περίπτερο που το επισκεπτόταν ο Γεώργιος Α΄, όπως επίσης και του κτήματος με την έπαυλη στους Αμπελοκήπους. Πριν χτίσει την περίφημη αυτή έπαυλη, διέμενε στην περιοχή που ονομαζόταν «Νεάπολις», όπου είχε συγκεντρωθεί η αριστοκρατία της εποχής εκείνης. Συμμετείχε επίσης και σε άλλα κοινωνικά και αθλητικά δρώμενα. Αναφέρεται και ως δέκατο μέλος στην εφημερίδα «Περί διορισμού επιτροπής επί των Ολυμπιακών Αγώνων» και διατέλεσε Πρόεδρος του Πανελληνίου Γυμναστικού Συλλόγου. Επίσης, χρηματοδότησε το χτίσιμο του καμπαναριού του Αγίου Γεωργίου στην κορυφή του Λυκαβηττού. Ο Ν. Θων παντρεύτηκε τη Σοφία Τριανταφύλλου και απέκτησε έξι παιδιά: τη Μαρία, την Αγγελική, τον Μιλτιάδη, την Ιουλία, τον Κάρολο και τον Αγαμέμνονα. Το κτήμα του Νικολάου Θων είχε πρόσοψη στη Λ.Αλεξάνδρας, στη Λ. Κηφισίας και στις σημερινές οδούς Αιτωλίας και Θεοφάνους. Έκτισε με πέτρα στη δεκαετία του 1880 την περίφημη ομώνυμη έπαυλή του με σχέδια του Ερνέστου Τσίλλερ.

Βίλα Θών 1937

Η έπαυλη ήταν  καλοκτισμένη με ορατή λιθοδομή, με μαρμάρινα περιθώρια στα παράθυρα, με μαρμάρινη απλόχωρη βεράντα και ωραία στέγη. Στο επάνω πάτωμα υπήρχε ένα μεγάλο τζάκι. Χαρακτηριστικός ήταν ο πράσινος κωνικός πυργίσκος με το αλεξικέραυνο και τα παράθυρα με τα θαυμάσια βιτρό. Ανάμεσα στη βλάστηση από πεύκα, φοίνικες, οπωροφόρα, καλλωπιστικά και παρτέρια με εξωτικά φυτά και λουλούδια, υπήρχαν οκτώ γλυπτικές συνθέσεις και δεκάδες προτομές αγωνιστών, φιλελλήνων, πολιτικών. Ανάμεσα στα γλυπτά ξεχώριζε ένα θαυμάσιο έργο με τίτλο«Αρμονία» ή «Νύμφη με άρπα», με πιθανό γλύπτη τον Γ. Βρούτο, το «Κορίτσι με το Ζαρκάδι», έργο του Γ. Φυτάλη, το «Παιδί με τον Κάβουρα», γλυπτική σύνθεση του Γ.Βρούτου που παρίστανε άγγελο να εναγκαλίζεται τη γήινη σφαίρα. Το πεντελικόμάρμαρο που επέλεξε ήταν πολύ διαυγές.Το 1921 οι κληρονόμοι του Ν. Θων πούλησαν ολόκληρο το συγκρότημα σε δύο Έλληνες επιχειρηματίες. Στη δεκαετία του ’30 μια πτέρυγα λειτούργησε για λίγο ως κλινική και θεραπευτήριο ενώ από το 1936 εγκαταστάθηκε εκεί το εκπαιδευτήριοτου Γεώργιου Νεστορίδη, με ενοίκιο.

Τον 20οαιώνα στον κήπο του κτήματος δημιουργήθηκε μπυραρία που ήταν από τις πιο φημισμένες της Αθήνας. Οι θαμώνες της μπορούσαν να έχουν μαζί τους φαγητά, ενώ το κέντρο διέθετε τυριά, σαλάτες και μπύρα χύμα σε μεγάλα ποτήρια. Το 1918 εγκαταστάθηκε εκεί το τάγμα ασφαλείας του Παύλου Γύπαρη, του πιο έμπιστου συνεργάτη του Ελευθέριου Βενιζέλου. Το υπόγειο της έπαυλης χρησιμοποιήθηκε τότε ως φυλακή. Σε αυτόν τον χώρο έγινε η σύλληψη του διπλωμάτη Ίωνα Δραγούμη, το απόγευμα της θερμής Παρασκευής στις 31 Ιουλίου του 1920.Το 1921, οι κληρονόμοι του Ν. Θων πούλησαν ολόκληρο το συγκρότημα σε δύο Έλληνες επιχειρηματίες, τον Πλάτωνα Ανδριτσάκη και τον ξάδερφό του Νικόλαο Ι. Ηλιόπουλο. Τις διαπραγματεύσειςέκανε ο Πλάτων Ανδριτσάκης, που αγόρασε το πίσω μέρος του κτήματος με τους καταργημένους στάβλους και τον διώροφο οικίσκο. Η έπαυλη με όλα τα αριστουργήματα τέχνης, καθώς και ο ναός του Αγίου Νικολάου περιήλθαν στον Ν. Ι. Ηλιόπουλο. Στην έπαυλη πρωτοεγκαταστήθηκε ο Πλάτων Ανδριτσάκης με τη σύζυγό του Παρασκευή. Στις αρχές της δεκαετίας του 1930 μια πτέρυγα λειτούργησε ως κλινική του Καράμπελα. Το 1932 λειτούργησε ,στον ίδιο χώρο για λίγα χρόνια, το ¨Θεραπευτήριο Αμπελοκήπων – «Έπαυλις Θων» με εσωτερική νοσηλεία και 15 εξωτερικά ιατρεία. Το 1936 χρησιμοποιήθηκε από τον Γεώργιο Νεστορίδη ως εκπαιδευτήριο Νεστορίδη.

Ο ιδιοκτήτης της έπαυλης Ν. Ι. Ηλιόπουλος δεν είχε διαδόχους, αλλά είχε δύο ανίψια με το ίδιο ονοματεπώνυμο. Στον έναν πρόσφερε ένα τμήμα του οικοπέδου επί της Κηφισίας, ο οποίος το οικοδόμησε στη δεκαετία του 1960. Στον άλλο ανιψιό, που ήταν άτεκνος, έγραψε την υπόλοιπη περιουσία με τους εξής όρους: εάν αποκτούσε παιδιά, η περιουσία θα περιερχόταν στους απογόνους του∙ εάν όμως παρέμενε άτεκνος, η περιουσία του –σύμφωνα με τους όρους της διαθήκης- θα περιερχόταν στα ακόλουθα ιδρύματα: Γηροκομείο Αθηνών, Σανατόριο«Σωτηρία» και Άσυλο Ανιάτων. Στη διάρκεια των Δεκεμβριανών του 1944 που ήταν σε έξαρση τα πολιτικά πάθη, το κτήμα Θων ανατινάχθηκε από τη μία παράταξη των αντιμαχομένων. Καταστράφηκε τομεγαλύτερο μέρος της έπαυλης και των αγαλμάτων, ενώ διασώθηκε ο μικρός ναός του Αγίου Νικολάου. 

Η Βίλα του Θών μετά την ανατίναξή της στα Δεκεμβριανά του 1944

Το 1946 άρχισε η εκκαθάριση και ανεγέρθηκε ένα τεράστιο ακαλαίσθητο συγκρότημα πολλών καταστημάτων με πρόσοψη στη Λ. Αλεξάνδρας και στη Λ.Κηφισίας. Ο ανιψιός και κληρονόμος Ν. Ηλιόπουλος εισέπραττε τα ενοίκια από τα καταστήματα. Μετά τον θάνατό του τα νέα κτίσματα και ο ναός περιήλθαν στα ιδρύματα που προαναφέρθηκαν.Μερικά από τα καταστήματα αυτά ήταν το ζαχαροπλαστείο«ΘΩΝ», εμποροραφείο, επιχείρηση με γεωργικά μηχανήματα, βιοτεχνία υποκαμίσων, κατάστημα επισκευών ραδιοφώνων και ηλεκτρικών συσκευών, καθαριστήριο, είδη κομμωτηρίου, κατάστημα σύγχρονων επαγγελματικών πλυντηρίων, εργαστήριο κατασκευής συρματοπλεγμάτων για περιφράξεις, φωτογραφείο, βιοτεχνία κουμπιών, βιοτεχνία. 

Κτήμα Θών μετά την εκκαθάριση του χώρου και την δημιουργία πολλών καταστημάτων (1948 περίπου)


Άγιος Νικόλαος… Ο Ναός που έχτισε και βάφτησε ο Θών με το όνομα του
Είναι ο μόνος κυκλικός ναός που έχουμε στην Αθήνα, αφού σχεδιάστηκε κατά παλαιότερα ευρωπαϊκά πρότυπα. «Υπάρχει, μάλιστα, και δίδυμός του ναΐσκος στη Σαλαμίνα», μας λέει η κ. Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη, καθηγήτρια στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και διευθύντρια των Αρχείων Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη.«Τα βιτρό του ναού κι έναν χρυσό σταυρό τα είχε φέρει ο Θων από τη Ρωσία, ενώ η καμπάνα είχε φτιαχτεί από το ελληνικό πυριτιδοποιείο». Το έργο του Τσίλερ μετά τον πόλεμο δεν ευτύχησε. Η έπαυλη, που είχε βομβαρδιστεί και υποστεί πολύ σοβαρές ζημιές κατά τη διάρκεια του πολέμου, δεν αποκαταστάθηκε. Αφέθηκε στην τύχη της και μερικά χρόνια αργότερα γκρεμίστηκε. Οσο για τη μοίρα που είχαν τα πολύ αξιόλογα γλυπτά που κοσμούσαν τον περίβολο, αυτή αγνοείται. Στο μεταξύ, οι πληγές που σήμερα φέρει ο ναΐσκος χρονολογούνται στο πολύ πρόσφατο παρελθόν -μέχρι πριν από μερικά χρόνια βρισκόταν στο κέντρο ενός υπαίθριου γκαράζ που λειτουργούσε στο κτήμα Θων.Το 1979, με ομόφωνη απόφαση του δημοτικού συμβουλίου της Αθήνας, το κτήμα Θων είχε χαρακτηριστεί χώρος πρασίνου.

Γωνία Λ.Κηφισίας με Λ.Αλεξάνδρας-Κτήμα Θών πριν την ανέγερση  της πολυκατοικίας του Βωβού

Η απόφαση, όμως, δεν εγκρίθηκε από το ΥΠΕΧΩΔΕ και δεν εκδόθηκε ποτέ Προεδρικό Διάταγμα ώστε να κατοχυρωθεί ως κοινόχρηστος ο χώρος, παρόλο που ο τότε δήμαρχος Αθηναίων κ. Δημήτρης Μπέης είχε αρχίσει να κινεί τις διαδικασίες για απαλλοτρίωση και απόδοση της έκτασης στους περιοίκους. Στη διάρκεια αυτών των χρόνων, όλες οι προσπάθειες των κατοίκων της περιοχής και των φορέων τους να περιφρουρήσουν έναν κρίσιμο ελεύθερο χώρο για την πόλη έπεσαν στο κενό.

Το κτήμα Θών στήν σημερίνη του μορφή-Διακρίνεται μόνο το  ναϊδριο του Αγίου Νικολάου

Να υπενθυμίσουμε πως με απόφαση του Ε΄ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας (αποφάσεις υπ’ αριθμ. 3117-3118/2004) κρίθηκαν αυθαίρετα το οκταώροφο κτίριο γραφείων και καταστημάτων, καθώς και ο υπόγειος χώρος στάθμευσης στη συμβολή των λεωφόρων Αλεξάνδρας και Κηφισίας. Δύο αποφάσεις του ΣτΕ είχαν τότε κηρύξει παράνομο το Προεδρικό Διάταγμα για την τροποποίηση του ρυμοτομικού σχεδίου στο κτήμα Θων, καθώς και την οικοδομική άδεια που επέτρεψε στην  τεχνική εταιρία «Μπάμπης Βωβός» να χτίσει το κτίριο.

Η πρόσοψη του μικρού ναϊδριου του κτήματος του Θών
Η πίσω πλευρά του μικρού ναϊδριου του κτήματος του Θών
Το εσωτερικό του μικρού ναϊδριου του κτήματος του Θών

paysanias.blogspot.com

, ,

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *