Oι εκκλησίες της Μικράς Ασίας (Β’ ΜΕΡΟΣ)

του Χρήστου Χατζηλία,

ΟΙ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΤΩΝ ΣΑΡΔΕΩΝ
Το μικρό κτίσμα που βρίσκεται κοντά στη νοτιοανατολική γωνία του Ναού της Αρτέμιδος είναι γνωστό ως ‘Εκκλησία Μ’. Η δομή δημιουργήθηκε πιθανότατα τον 4ο αιώνα και χρησιμοποιήθηκε από τους κατοίκους της περιοχής ως χριστιανική λατρεία μέχρι τις αρχές του 7ου αιώνα. Η μαζική μεσαιωνική κατολίσθηση που έθαψε το ανατολικό άκρο του Ναού καταδεικνύει την εξαιρετική διατήρηση της Εκκλησίας. Τον 4ο-5ο αιώνα, οι όροι χριστιανικής σημασίας, «φωτός» και «ζωή» , μαζί με πολλαπλούς σταυρούς, σκαλίστηκαν κοντά στην ανατολική είσοδο του ναού. Μια εκκλησία βασιλικής (γνωστή ως “Εκκλησία ΕΑ”) του 4ου αιώνα μ.Χ. βρίσκεται έξω από την πόλη της Σαρδής κοντά στο Pactolus Stream.

Έχει ανασκαφεί μόνο ένα μέρος με περίτεχνη εξωτερική διακόσμηση χτίστηκε πάνω από την κατεστραμμένη εκκλησία του 4ου αιώνα στον 13ο αιώνα μ.Χ. Ανακατασκευάστηκε με στερεούς τοίχους και προβλήτες πάνω από την πεσμένη κιονοστοιχία στο ναό και διακοσμημένο με τοιχογραφία τον 9ο αιώνα, ένδειξη ότι η εκκλησία είχε κάποιους πόρους. Ωστόσο, μέχρι τον 11ο αιώνα, το αίθριο και τα μέρη του ναού είχαν γίνει νεκροταφείο, ενώ ο νάρθηκας κατοικήθηκε.

Η περίοδος (1204-61) ήταν μια αρκετά ευημερούσα περίοδος για τις Σάρδεις. Εκείνη την εποχή η παλιά βασιλική (Εκκλησία ΕΑ) σκόπιμα διαρρήχτηκε και μια νέα πενταμελής εκκλησία χτίστηκε εντός της περιμέτρου της. Αν και μετρά μόνο 20 x 11 μ., Ήταν η πρώτη σημαντική κατασκευή στην πόλη από τα τείχη του έβδομου αιώνα. Κατασκευάστηκε από τούβλα και μάρμαρο και ήταν διακοσμημένο με τοιχογραφίες, ψηφιδωτά από χρυσό και γυαλί, και χρωματιστά γυάλινα παράθυρα, ίσως κατασκευασμένα σε τοπικό επίπεδο. Οι κάβες για την παραγωγή τούβλων, κεραμιδιών και σωλήνων στο γυμναστήριο θα μπορούσαν να συνδεθούν με αυτή την κατασκευή.

Η Κόκκινη Εκκλησία.
Η Κόκκινη Εκκλησία είναι μία από τις παλαιότερες εκκλησίες στις απέραντες πεδιάδες της περιοχής της Καππαδοκίας. Χτίστηκε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του αυτοκράτορα Ιουστινιανού. Σε αντίθεση με άλλες εκκλησίες της περιοχής που έχουν χτιστεί από ηφαιστειακά πετρώματα, για την κατασκευή της εκκλησίας χρησιμοποιήθηκαν παραδοσιακές κατασκευαστικές μέθοδοι και αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα της υψηλής ποιότητας της δεξιοτεχνίας της περιοχής εκείνη την εποχή.

Ο κεντρικός τρούλος, που υποστηρίζεται από μια οκταγωνική βάση, είναι το πιο σημαντικό αρχιτεκτονικό στοιχείο του ναού, ο οποίος διαθέτει διάφορους τύπους ηφαιστειακού λίθου. Το φως φωτίζει το εσωτερικό του ναού μέσω των παραθύρων που βρίσκεται στη βάση του κτιρίου. Ενδείξεις τεράστιων υπέρθυρων και ογκόλιθων από γρανίτη που έχουν κοπεί με ακρίβεια δείχνουν ότι ο ναός λειτουργούσε ως αυτοκρατορικό ή ταφικό παρεκκλήσι. Ο χώρος αυτός ήταν επίσης στάση για τους προσκυνητές στο δρόμο τους προς την Ιερουσαλήμ.

Aγια Βαρβάρα
Στην Καππαδοκία η αίσθηση του Βυζαντίου είναι ακόμη ορατή στην ατμόσφαιρα. Στις εκκλησίες, στα ασκηταριά που λαξεύτηκαν στο μαλακό ασβεστολιθικό πέτρωμα, τον ψαμμόλιθο. Μία από αυτές, η μεγαλύτερη της Καππαδοκίας, η εκκλησία της Πόρπης, στην επαρχία Γκιόρεμε (Κόραμα), αποτελεί μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO.

Ο ναός του 10ου αιώνα είναι ο πιο γνωστός και στην Ανατολή τον ονομάζουν «εκκλησία με τις καμινάδες», επειδή έχει λαξευτεί σε τέσσερα επίπεδα μέσα σε έναν βράχο με αρκετές μυτερές κορυφές, σαν καμινάδες. Η παλιά εκκλησία χρονολογείται στα 963-969 μ.Χ. και αρχικά ήταν μονόκλιτη καμαροσκέπαστη. Ο κυρίως ναός έχει πολύχρωμες, εντυπωσιακές αγιογραφίες, με τον θόλο να διατηρεί παραστάσεις από την Ανάληψη, την Υπαπαντή, τον Άγιο Χριστόφορο και τη Θεοτόκο Ένθρονη Βρεφοκρατούσα, σε έντονα, υπέροχα χρώματα.

Η παλιά εκκλησία είναι διακοσμημένη με αποχρώσεις του κόκκινου και του πράσινου και σκηνές από την Καινή Διαθήκη με διάσπαρτες απεικονίσεις κάποιων αγίων.

Οι τοίχοι της νέας εκκλησίας είναι καλυμμένοι από αγιογραφίες με τα θαύματα του Χριστού, επεισόδια από τη ζωή του Αγίου Βασιλείου(ένας από τους πατέρες της Καππαδοκίας), των Σαράντα Μαρτύρων και του Αγίου Μηνά.

Εκκλησία του Μήλου
Η σημαντικότερη περιοχή της Καππαδοκίας είναι το Κόραμα (Goreme)με το πλήθος από τις υπόσκαφες εκκλησίες που έχουν μοναδικής τέχνης αγιογραφίες.

Το 728,όταν άρχισαν οι διωγμοί των εικονομάχων, στην περιοχή ζούσαν πάνω από 100.000 μοναχοί.

Επιγραμματικά μερικές από τις πιο σημαντικές εκκλησίες .

Η εκκλησία του Μήλου(Elmali Kilise) παρά το ότι οι αγιογραφίες της ανάγονται στην εικονοκλαστική εποχή έχουν παραμείνει σε καλή κατάσταση. Ονομάζεται έτσι γιατί σε μια εικόνα ο Αρχάγγελος Γαβριήλ φαίνεται σαν να κρατάει ένα μήλο(μάλλον όμως συμβολίζει τον κόσμο).

Σκοτεινή εκκλησία
Karanlik Kilise: Είναι από τις ωραιότερες που έχουν κτιστεί τον ο 11o αιώνα. Έχει ένα μόνο παράθυρο και μπαίνει λίγο φως μέσα με αποτέλεσμα οι αγιογραφίες να διατηρούνται σε καλή κατάσταση. Μέσα από το ναό πηγαίνεις στους χώρους που οι μοναχοί χρησιμοποιούσαν σαν τραπεζαρία και μαγειρείο.

Εκκλησία των Σανδάλων
Η εκκλησία είναι σκαλισμένη σε διασταυρούμενη κάτοψη με διασταυρωμένες θόλους. Οι τοιχογραφίες της εκκλησίας, που χρονολογούνται στον 11ο αιώνα, περιέχουν τους τέσσερις Ευαγγελιστές, τη Γέννηση και τη Σταύρωση, το Βάπτισμα, τη Λατρεία των Μαγίων και άλλα θέματα της Καινής Διαθήκης.