Η ιστορία του καλοσυνάτου παππούλη με τα άσπρα μαλλιά και γένια, την κόκκινη φορεσιά, που γυρνάει όλο τον κόσμο τη νύχτα της Παραμονής των Χριστουγέννων με ένα ιπτάμενο έλκηθρο και αφήνει δώρα σε όλα τα παιδιά είναι λίγο-πολύ γνωστή σε όλους μας.
Ο Άγιος Βασίλης έχει συνδεθεί άρρηκτα με την εορτή των Χριστουγέννων. Κάθε χρόνο τα παιδιά σε όλο τον κόσμο του γράφουν γράμματα για το δώρο που θα ήθελαν να του ζητήσουν και ανυπομονούν για τον ερχομό του.
Σύμφωνα με τον μύθο, ο Άγιος Βασίλης ζει στον Βόρειο Πόλο και έχει ένα εργαστήριο παιχνιδιών όπου πολλά μικροσκοπικά χαρούμενα ξωτικά τον βοηθάνε να φτιάξει τα παιχνίδια που θα μοιράσει στα παιδιά. Αυτή η διαδικασία κρατάει έναν ολόκληρο χρόνο. Την Παραμονή των Χριστουγέννων όλα τα παιχνίδια πρέπει να είναι έτοιμα, έτσι ώστε ο Άγιος να ξεκινήσει με το φορτωμένο με δώρα έλκηθρό του (το οποίο το σέρνουν τάρανδοι), το μεγάλο ταξίδι του στο νυχτερινό ουρανό. Προσγειώνεται στην στέγη κάθε σπιτιού και μπαίνει μέσα από την καμινάδα για να αφήσει τα δώρα των παιδιών κάτω από το δέντρο ή μέσα στις κάλτσες που έχουν κρεμάσει στο τζάκι, αφού βέβαια ξαποστάσει για μια στιγμή για να γευτεί τα μπισκότα και το γάλα που του έχουν αφήσει τα παιδιά. Ακόμα λέγεται πως έχει μια μεγάλη λίστα με όσα παιδιά ήταν καλά τον χρόνο που πέρασε αλλά και με αυτά που δεν ήταν, στα τελευταία μάλιστα αντί για δώρα αφήνει κάρβουνο. O μύθος αυτός του Άγιου Βασίλη είναι γνωστός ακόμη και σε μη χριστιανικές χώρες. Είναι ο ίδιος Σάντα Κλάους» (Άγιος Νικόλαος) των Άγγλων, ο «Περ Νοέλ» των Γάλλων, ο «Σίντερ-Κλάας» των Ολλανδών, ο «Βάιναχτσμαν» των Γερμανών, ο «Λαμ-Κουνγκ-Κουνγκ» (= «ο Καλός γερο-πατέρας») των Κινέζων, ο«Χοτέισο» των Ιαπώνων και «Babbo Natale» των Ιταλών.
Η έμπνευση του μύθου
«Merry Old Santa Claus», εφημερίδα «Harper’s Weekly», 1 Ιανουαρίου 1881
Η σημερινή μορφή του Άγιου Βασίλη προέρχεται από ένα ποίημα «A Visit from St. Nicholas» (Μια επίσκεψη από τον Άγιο Νικόλαο), το οποίο δημοσιεύτηκε το 1823. Στο ποίημα αυτό η εικονογράφηση έγινε από το περιοδικό «Harper’s Weekly» το 1863. Στην διάδοση αυτής της κλασσικής πια εικόνας του Αγίου Βασίλη βοήθησε επίσης το παιδικό βιβλίο «The Life and Adventures of Santa Claus» που εκδόθηκε το 1902. Μια γνωστή εταιρία αναψυκτικών της εποχής η “White Rock Beverages “χρησιμοποίησε αυτή την εικόνα του Άγιου Βασίλη το 1915 για να πουλήσει μεταλλικό νερό και το 1923 για να πουλήσει τζίντζερ-έιλ.
Το 1931 η γνωστή σε όλους μας αμερικανική εταιρία αναψυκτικών Coca Cola, παρουσίασε τον Άγιο Βασίλη να έχει ως πρωτοχρονιάτικα δώρα τα ίδια τα προϊόντα της εταιρίας. Η παρουσίαση αυτή έγινε φυσικά με τον Άγιο Βασίλη ντυμένο στα χρώματα της εταιρίας. Η διαφήμιση αυτή είχε τόσο μεγάλη ανταπόκριση στο αγοραστικό κοινό, που αύξησε κατακόρυφα την δημοτικότητά της και έγινε το σήμα κατατεθέν της για την περίοδο των Χριστουγέννων. Η μακροχρόνια χρήση του Άγιου Βασίλη στις διαφημίσεις της Coca Cola παγίωσε την εξωτερική εμφάνισή του και ειδικά τα κόκκινα ρούχα.
Τα πρόσωπα πίσω από τον μύθο
Για τους Έλληνες χριστιανούς ορθοδόξους ο Άγιος Βασίλης είναι ο Μέγας Βασίλειος, ο οποίος γεννήθηκε στην Καππαδοκία και αφιέρωσε όλη την ζωή του στο να βοηθάει τους συνανθρώπους του. Για την παγκόσμια ιστορία είναι επίσης ο εμπνευστής και ο δημιουργός της οργανωμένης φιλανθρωπίας. Ήταν ψηλόλιγνος με μαύρα μαλλιά και γένια. Ο Μέγας Βασίλειος πέθανε στις 31 Δεκεμβρίου του 378 και ήταν μόλις 49 ετών. Η ημερομηνία της κηδείας του, 1η Ιανουαρίου του 379, συνέπεσε με την αρχή του νέου έτους και καθιερώθηκε ως ημέρα μνήμης και γιορτής του Αγίου από τους χριστιανιούς. Για αυτόν τον λόγο τα κάλαντα που λέμε εκείνη την ημέρα είναι παινέματα προς τον Άγιο και υπενθύμιση προς τον σπιτονοικοκύρη να μιμηθεί την γενναιοδωρία του.
Για την Δύση όμως ήταν ο Άγιος Νικολάος, ο οποίος ήταν γνωστός για την γενναιοδωρία του και απεικονίζεται ως ασπρομάλλης γέροντας, που έφερνε δώρα στα παιδιά και όχι ο Άγιος Βασίλειος. Στην εικόνα αυτή οι βόρειοι λαοί πρόσθεσαν τα δικά τους στοιχεία (τάρανδοι, έλκηθρο, άστρο του Βορρά, μεγάλες κάλτσες κλπ ), τα οποία τον συνοδεύουν μέχρι σήμερα. Η εικόνα αυτή του Αγίου Νικολάου πέρασε στα ελληνικά δεδομένα την χρονική περίοδο 1950-1960, κυρίως στον αστικό πληθυσμό μέσω των ευχητήριων χριστουγεννιάτικων καρτών που λάμβαναν από μετανάστες συγγενείς τους και είχαν πάνω τον δυτικό Άγιο Βασίλη. Η εικόνα αυτή όμως προσαρμόστηκε στα ελληνικά δεδομένα και έθιμα και για αυτό για την Ελλάδα ο Άγιος που φέρνει δώρα στα παιδιά είναι ο Άγιος Βασίλειος. Ο Άγιος Βασίλειος ήταν πάντα για την Ελλάδα ο Άγιος στον οποίο οι χριστιανοί προσεύχονταν είτε για να έχουν καλή σοδειά στην χρονιά που έρχεται, αν ανήκαν στον αγροτικό πληθυσμό, είτε καλά ταξίδια, αν ήταν ναυτικοί. Επιπλέον ο Άγιος Βασίλειος ήταν και ο Άγιος χάρη στον οποίο υπάρχει το έθιμο της βασιλόπιτας με το κρυμμένο φλουρί, όπου τα παλιά χρόνια ήταν και το μόνο δώρο που κάποιος περίμενε να πάρει στις γιορτές. Ήταν λοιπόν φυσικό για τους Έλληνες ο Άγιος που φέρνει δώρα να είναι ο Άγιος Βασίλειος και όχι ο Άγιος Νικόλαος και για αυτό ενώ σε όλο τον κόσμο τα παιδιά παίρνουν δώρα την ημέρα των Χριστουγέννων, σε άλλες χώρες παίρνουν δώρα στις 6 Δεκεμβρίου – την ημέρα της γιορτής του Αγίου Νικολάου, στην Ελλάδα τα παιδιά παίρνουν δώρα την Πρωτοχρονιά.
Ο Άγιος Βασίλης στο Ροβανιέμι
O Άγιος Βασίλης υπάρχει ! Μάλιστα κατοικεί στο Ροβανιέμι της Φιλανδίας. Το επίσημο χωριό του Άγιου Βασίλη είναι το Κορβατουντούρι και βρίσκεται μόλις οκτώ χιλιόμετρα βόρεια του Ροβανιέμι της Λαπωνίας, στον Αρκτικό Κύκλο. Κορβατουντούρι σημαίνει «το ύψωμα του αυτιού». Επειδή λοιπόν, η περιοχή θύμιζε το σχήμα του αυτιού, θεωρήθηκε ότι ο Άγιος Βασίλης ζούσε εκεί και «άκουγε» τις επιθυμίες των παιδιών. Ωστόσο, το Ροβανιέμι θεωρείται η πατρίδα του Αϊ-Βασίλη από τα τέλη του 19ου αιώνα. Καθώς οι θρύλοι γύρω από το πρόσωπο του Άγιου Βασίλη πλήθαιναν, όλοι ήθελαν να μάθουν πού μένει. Όμως επειδή οι γκρι τάρανδοι ήταν δύσκολο να υπάρξουν στον Βόρειο Πόλο, οι εφημερίδες το 1927 αποκάλυψαν ότι ο Αϊ-Βασίλης μένει στη φινλανδική Λαπωνία. Ο γκρι τάρανδος είναι άλλωστε, το εθνικό ζώο της Λαπωνίας. Το μυστικό αποκαλύφθηκε σε εκπομπή του φινλανδικού ραδιοφώνου το 1927 : ο Άγιος Βασίλης μένει στο Κορβατουντούρι! Από τότε το συγκεκριμένο χωριό καθιερώθηκε ως το χωριό του Άγιου Βασίλη και άρχισε να αξιοποιείται τουριστικά από το 1980, με την φιλανδική κυβέρνηση να βοηθάει σε αυτό επειδή οι υπόλοιπες τουριστικές περιοχές της Φιλανδίας δεν απέφεραν πολλά έσοδα. Με την δημιουργία του σπιτιού του Άγιου Βασίλη, η Λαπωνία απέκτησε μεγάλη τουριστική και οικονομική αξία.
Παρ’ όλο που ο Άγιος Βασίλης αποτελεί έναν όμορφο μύθο που γεννήθηκε από ένα ποίημα και διαδόθηκε από μια γνωστή εταιρία αναψυκτικών υπάρχει και θα συνεχίσει να υπάρχει στην ζεστή καρδιά των μικρών παιδιών που τον περιμένουν με ανυπομονησία κάθε χρόνο, στην λογοτεχνική φαντασία, αλλά και στα δικά μας παιδικά όνειρα.
