Βασισμένο σε σχόλιο του Λάκη Λιλόγλου, αναγνώστη της σελίδας.
Οι ιδεολογίες, στην βάση της σύνθεσής τους, έχουν ως αντικείμενο την εξήγηση της Ιστορίας προσπαθώντας να αναλύσουν την εφαρμογή της κεντρικής τους ιδέας (έχει μια πολύ καλή ανάλυση η Hannah Arendt επί αυτού). Το πρόβλημα λοιπόν είναι πως οι ιδεολογίες χρησιμοποιούν την ιστορία και σχεδόν αναπόφευκτα την διαβάλουν προς το ένα ή το άλλο άκρο. Άρα νομίζω συμφωνούμε οι περισσότεροι πως για να μάθουμε την ιστορική αλήθεια πρέπει να κατορθώσουμε να βγούμε από το όποιο ιδεολογικό και εθνικό “πετσί” μας περιορίζει.
Η εθνική συνείδηση δεν είναι κακό πράγμα, απεναντίας, είναι κομμάτι της παράδοσής μας και άρα κομμάτι του εαυτού μας του ίδιου. Από την εθνική συνείδηση όμως στον εθνικισμό είναι “ένα τσιγάρο δρόμος” και χρειάζεται προσοχή.
Τόσο η μονομερώς «εθνικιστική» όσο και η μονομερώς «μαρξιστική» ή «φιλελεύθερη» ανάγνωση της ιστορίας είναι προβληματική. Όταν από την ιστορία “αναμένεις” να γίνει κάτι ή “προτιμάς” να είχε γίνει κάτι, τότε δυστυχώς είναι αδύνατον να προσεγγίσεις την ιστορική αλήθεια, που έτσι κι αλλιώς έχει αντικειμενική δυσκολία λόγω ενδεχόμενης έλλειψης επαρκών πηγών κλπ.
Κρυφό Σχολειό
Αν προεπαναστατικά τα σχολειά ήταν κρυφά, πως εξηγούνται τα περίφημα σχολεία των Ιωαννίνων, της Μοσχόπολης, των Αμπελακίων και ΠΟΛΛΩΝ άλλων; Που δίδαξαν όλοι αυτοί οι μεγάλοι Δάσκαλοι του Γένους (Κούμας, Φαρμακίδης, Γαζής, Βάμβας, Κωνσταντάς, Καταρτζής, Βούλγαρης, Θεοτόκης κλπ.); Άρα κάπου εδώ πρέπει να σκεφτούμε πως κάτι δεν πάει καλά.
Δίδαξαν οι καλόγεροι τα παιδιά με το ψαλτήρι; Σαφώς. Τα προαναφερόμενα σχολειά ήταν κατά βάση για τους ευπόρους. Τα φτωχόπαιδα τα δίδασκε ο παπάς και ο καλόγερος. Ο Κοσμάς ο Αιτωλός μας διηγείται πως ίδρυσε πάνω από 200 σχολεία σε φτωχά χωριά και ΠΟΥΘΕΝΑ δεν αναφέρει πως αυτό γινόταν συνωμοτικά και κρυφά.
Δηλαδή δεν υπήρξε κρυφό σχολειό;
Μπορεί να υπήρξαν σε όλους αυτούς τους αιώνες μορφές κρυφής εκπαίδευσης, αλλά αυτές συνήθως συνδέονται με έκτακτες συνθήκες και ποτέ με θεσμική απαγόρευση. Για παράδειγμα μετεπαναστατικά στις μη απελευθερωμένες περιοχές (μέχρι την ολοκληρωτική εφαρμογή του Τανζιμάτ, στο οποίο μάλιστα είχε κορυφαίο ρόλο ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο ΣΤ.). Επίσης, σε περιόδους εξισλαμισμών ή πολέμων είναι πιθανό να εφαρμόστηκαν πρακτικές κρυφής διδασκαλίας, η οποία ενδεχομένως να αφορούσε ένα κρυφό (εν τοις πράγμασι) περιεχόμενο εθνικών στοχεύσεων ή έκτακτες περιστάσεις διαφύλαξης της φυσικής ύπαρξης των κατά τόπους Ρωμιών. Ποτέ όμως δεν υπήρξε απαγόρευση διδασκαλίας της γλώσσας, της γραμματείας ή του Ευαγγελίου.
Ο Ελληνισμός του 18ου αιώνα μεσουράνησε οικουμενικά σε Οθωμανική αυτοκρατορία και Ευρώπη στα γράμματα, στις τέχνες και στο εμπόριο και αυτό συνδυάστηκε με την παροχή υψηλού επιπέδου μόρφωσης σε αρκετούς Έλληνες λογίους. Πως μπορεί να ακούγεται λογικό ότι αυτό το Ελληνικό Θαύμα του 18ου αιώνα συντελέστηκε σε καθεστώς «κρυφού σχολειού» ;
Για την ιστορία ο λαϊκός θρύλος του «Κρυφού Σχολειού» (με σαφέστατη ιστορικότητα που όμως είναι ανακριβές έως ανιστόρητο να τον αφομοιώσει κάποιος κατά γράμμα) προέρχεται από μία αναφορά του Στέφανου Κανέλλου στον Γερμανό ρομαντικό λαογράφο Karl Iken το 1822, από τον ομώνυμο πίνακα του Νικολάου Γύζη από το 1885 και από το δημοτικό τραγούδι της συλλογής του Claude Charles Fauriel («φεγγαράκι μου λαμπρό»). Η ονομασία «κρυφό σχολειό», σύμφωνα με βιογράφο του ζωγράφου του ομώνυμου πίνακα (Νικολάου Γύζη), συναντάται προεπαναστατικά σε ένα μικρό μοναστήρι στην Τήνο, η οποία μέχρι το 1715 ήταν φραγκοκρατούμενη. Ως ορολογία του συμβολισμού καθιερώθηκε στα τέλη του 19ου – αρχές του 20ού αιώνα και εντάσσεται στο πλαίσιο των ρομαντικών λαϊκών αφηγημάτων της εποχής και στη διαδικασία δόμησης συνεκτικού εθνικού αφηγήματος.
Υ.Γ. τον όποιον «εθνομηδενισμό» τον πολεμάς με την αντικειμενική γνώση και όχι με στείρες εμμονές. Εκεί θέλει προσοχή.
Αλλος ενας εθνομηδενιστης νεοταξιτης τουρκολατρης, ο οποιος προσπαθει να κανει το ασπρο μαυρο, με την προβατοσχημη φορεσια του “αντικειμενικου”. Ας ψαξει να δει τι γινοταν στους 3 πρωτους σκοτενους αιωνες της τουρκοκρατιας και μετα τα λεμε. Οταν λεμε κρυφο σχολειο, εννοουμε την κρυφη παιδεια, παραδειγματα υπηρχαν παρα πολλα μεχρι και το 1913 στο Αργυροκαστρο της Βορειου Ηπειρου τα συνανταμε. Ας μην διαγραφουμε την Ιστορια του Εθνους μας, διοτι συντομα θα την ξαναζησουμε με τις μουσουλμανικες ορδες που καταφθανουν καθε μερα.
Και εις απαντηση του κ. Αρθρογραφου, ας διαβασει αυτο το αποσπασμα απο το αρθρο του Κωνσταντινου Χολεβα:
https://voicenews.gr/i-ekklisia-ke-i-pnevmatki-antistasi-epi-tourkokratias/
“Ἡ Παιδεία, κρυφή καί φανερή. Πολλοί διερωτῶνται σήμερα: Ἦσαν οἱ Ὀθωμανοί ἀνεκτικοί ἤ καταπιεστικοί στό ζήτημα τῆς Παιδείας τῶν ὑποδούλων; Τήν ἀπάντηση μᾶς δίδει χωρίς προκαταλήψεις ὁ προαναφερθείς Στῆβεν Ράνσιμαν στό περισπούδαστο ἔργο του “Ἡ Μεγάλη Ἐκκλησία ἐν Αἰχμαλωσίᾳ” .Ἐκεῖ ἐξηγεῖ ὅτι ὁ Σουλτάνος στήν Κωνσταντινούπολη δέν εἶχε ἐκδώσει ποτέ φιρμάνι πού νά ἀπαγορεύει τήν ἐκπαίδευση τῶν Ρωμηῶν, ἀλλά οἱ τοπικοί Ὀθωμανοί ἡγεμόνες ἦσαν ἀνεξέλεγκτοι στό θέμα αὐτό καί πολλάκις αὐθαιρετοῦσαν κατά τῶν ὑποδούλων. Ὅταν οἱ Ρωμηοί κατόρθωναν νά φιλοδωρήσουν τόν τοπικό μπέη τότελειτουργοῦσε σχολεῖο ἐλεύθερο, ἀλλά καί αὐτό γιά λίγα χρόνια. Στήν συνέχεια ἐδημεύετο τό κτίριο καί τά παιδιά ἐστέλλοντο στό σπίτι τους. Καί καταλήγει ὁ Ράνσιμαν: “Γιά τούς πιό πολλούς Τούρκους ἡ Παιδεία τῶν ὑποδούλων φυλῶν ἦταν κάτι τελείως ἀνεπιθύμητο”. Γι’ αὐτές , λοιπόν, τίς δύσκολες περιπτώσεις καί ἰδίως γιά τούς δύο πρώτους πού σκοτεινούς αἰῶνες τῆς Τουρκοκρατίας χρειάσθηκε νά λειτουργήσουν καί τά Κρυφά Σχολειά. Ὁ παπάς ἤ ὁ καλόγερος λαμβάνοντας τίς κατάλληλες προφυλάξεις δίδασκαν στά παιδιά τοῦ χωριοῦ τά “κολλυβογράμματα” μέ διδακτικά ἐγχειρίδια τό Ψαλτῆρι καί τήν Ὀκτώηχο.
Στήν ἐποχή μας ἐμφανίσθηκαν ὁρισμένοι ἐρευνητές, οἱ ὁποῖοι ἀμφισβήτησαν τήν ὕπαρξη Κρυφοῦ Σχολειοῦ. Ἀφοῦ λειτούργησαν ὀνομαστά Ἑλληνικά Σχολεῖα ἐπί Τουρκοκρατίας, λένε, τί ἀνάγκη ὑπῆρχε γιά κρυφή ἐκπαίδευση; Προφανῶς λησμονοῦν τήν παρατήρηση τοῦ Ράνσιμαν , ὅπως ἐπίσης θέλουν νά ἀγνοοῦν τό γεγονός ὅτι τά γνωστά σχολεῖα τοῦ Γένους λειτούργησαν κυρίως μετά τό 1650. Στούς δύο πρώτους αἰῶνες τί γινόταν; Τούς διαψεύδουν ἐπίσης τά πάμπολλα τοπωνύμια σέ διάφορα μέρη τοῦ Ἑλληνισμοῦ πού ἀναφέρονται στό Κρυφό Σχολειό. Στά Γιάννενα, στήν Ἀρκαδία, στή Μάνη, στήν Ἴο, στήν Κρήτη, στήν Βοιωτία καί ἀλλοῦ, ἀκόμη καί σήμερα δείχνουν οἱ ντόπιοι μοναστήρια ἤ σπηλιές μέ τό ὄνομα Κρυφό Σχολειό. Τί συνέβη ἄραγε;Ἔπαθαν ὁμαδική παράκρουση οἱ κάτοικοι ὅλων αὐτῶν τῶν τόπων καί προσεχώρησαν σέ ἕνα “μύθο” πού καλλιεργεῖ ἡ Ἐκκλησία; Ἀλλά τήν πιό ἀποστομωτική ἀπάντηση στούς ἀρνητές τοῦ Κρυφοῦ Σχολειοῦ δίδει ὁ Γάλλος δημοσιογράφος Ρενέ Πυώ στό βιβλίο του “Δυστυχισμένη Βόρειος Ἤπειρος”( ἑλλην. μετάφραση Ἀγόρως Λαζάρου, ἐκδ. Τροχαλία). Ὁ Πυώ ἐπεσκέφθη τό Ἀργυρόκαστρο τό 1913 μόλις εἶχε ἐλευθερωθεῖ ἀπό τόν Ἑλληνικό Στρατό. Ἐκεῖ λοιπόν γνώρισε δεκάδες Ἑλληνόπουλα , τά ὁποῖα τοῦ ὁμολόγησαν ὅτι ἔκαναν κρυφά μαθήματα ἐπειδή οἱ Τοῦρκοί ἀπηγόρευαν τήν διδασκαλία τῆς Ἑλληνικῆς Ἱστορίας! Τοῦτο γινόταν στίς ἀρχές τοῦ 20 οῦ αἰῶνος. Σκεφθῆτε τί γινόταν σέ πολύ πιό δύσκολα χρόνια.”
Μπορειτε παρακαλω να δωσετε εναν επιστημονικο ορισμου του εθνικισμου; Τι ειναι εθνικισμος; Πως οριζεται πολιτικα και ιδεολογικα; Ωστε να γινει κατανοητο εαν προκειται για κατι κακο ή εν τέλει για κάτι που ειναι κατασυκοφαντημένο!! Ποιος ειναι ο ορισμος του εθνικισμου; Όχι με συκοφαντίες και αφορισμους, αλλα με επιστημονικο ιδεολογικο και πολιτικο ορισμο! Υπάρχει ένας ορισμος; Ή ο καθείς δίνει ότι του αρέσει; Τι ειναι πατριωτισμος; Ποιαη διαφορά του με τον εθνικισμο; Ορισμους επιστημονικους παρακαλω θα θέλαμε, οχι «αφορισμους»!! Σας ευχαριστώ!