Μια απο τις μεγαλυτερες στρατιωτικες φυσιογνωμιες του Μεσαιωνικου Ελληνισμου, και αναμφιβολα απο τους μεγαλυτερους στρατηγους ολων των εποχων ηταν ο Ελληνο-αρμενικης καταγωγης, Κατακαλων Κεκαυμενος.
Γράφει ο Ηλίας Αναγνωστάκης
Γεννημενος στην Κολωνεια του Ποντου γυρω στο 1005 και μεγαλωμενος στην Λαρισα, αφου η οικογενεια του διατηρουσε κτηματα και ο ομωνυμος παππους του ειχε διατελεσει Στρατηγος του “Θεματος” Ελλαδος, φαινεται οτι καταταχτηκε στον Αυτοκρατορικο στρατο περι τα τελη της βασιλειας του Βουλγαροκτονου, γυρω στο 1022/3. Αφου υπηρετησε σε διαφορα φρουρια του Ανατολικου συνορου και στην Κιλικια, το 1037/8 βρεθηκε επικεφαλης 50 πεζων και 300 ιππεων απο τον Ποντο στην μεγαλη εκστρατεια του 1037/8 στη Σικελια, κατω απο τις διαταγες του φοβερου Γεωργιου Μανιακη και του θρυλικου Harald Handraada,σαν πρωτοσπαθαριος πλεον. Στην Σικελια απεδωσε εκπληκτικα κανοντας νυχτερινη εξοδο απο το φρουριο της Μεσσηνης (Messina) και εξοντωνοντας ολους τους Aραβες που το πολιορκουσαν, αποκομιζοντας αμυθητα λαφυρα απο το μουσουλμανικο στρατοπεδο.
Απο εκει και περα, η εξελιξη του υπηρξε πραγματικα μετεωρικη, και δεν υπηρχε συγκρουση που να μην λαμβανε μερος με απολυτη επιτυχια. Το 1043 τον βρισκουμε στην Θρακικη ακτη να αποκρουει με επιτυχια τα Ρωσικα στρατευματα της μεγαλης επιδρομης του 1043 που επεδραμαν θαλασσιως κατα της Κων/πολεως, επιφεροντας τους τεραστιες απωλειες (15.000 νεκροι), ενω το 1047 ελαβε την διοικηση του σημαντικοτατου οχυρου-πολεως Ανιου στο Sirak της Αρμενιας σαν “Δουξ Ανιου και Αρχων Ιβηριας”. Το επομενο ετος, μαζι με τον διοικητη της Βαασπρακανιας Ραδομηρο Ααρων, αντιμετωπισαν απο κοινου μεσα σε σφοδρη χιονοθυελλα 20.000 Σελτζουκους και Τουρκομανους του εμιρη Hassan, και εφαρμοζοντας τεχνασμα του Κεκαυμενου, οι Ελληνο-Αρμενικες δυναμεις πετσοκοψαν στην κυριολεξια τους Τουρκους επιδρομεις στη μαχη του ποταμου Zaba (περ.60χλμ ΒΔ του Tabriz, Περσαρμενια, 7-10 Φεβρουαριου 1048).Στη μαχη επεσε ο ιδιος ο Hassan,μαζι με ολους τους ανδρες του.
Εξαλλος ο Σελτζουκος Σουλτανος Togrul-Beg εστειλε νεα, μεγαλυτερη στρατια, 100.000 ανδρων αυτη τη φορα, υπο τον Ibrahim-Yinal “αφανιζοντας τα παντα στο περασμα της” (Σκυλιτζης, Β’ 136-Γ). Ο Κεκαυμενος ηταν αποφασισμενος να χτυπησει τους Τουρκους “περα απο τα Ρωμαικα ορια”,αλλα ο μετριοπαθεστερος Ααρων του συνεστησε να περιμενουν και τις Γεωργιανες δυναμεις που ερχοταν “καθ’οδον” υπο τον Meshia Liparit. ακολουθώντας προφανώς, ρητές εντολές του Κων/νου Θ’ του Μονομάχου. Πραγματι, 60.000 Ελληνο-αρμενο-Γεωργιανοι αντιμετωπισαν 100.000 Σελτζουκους και Τουρκομανους στην νυχτερινη και απιστευτα αιματηρη συγκρουση κοντα στο φρουριο Καπετρον, στις 18/19 Σεπτεμβριου 1049. Ως συνηθως, ο Κεκαυμενος εξαυλωσε το απεναντι Τουρκικο στρατευμα, εξοντωνοντας τον σημαντικο εμιρη Horasan-Salar,και αναλογη επιτυχια ειχε και ο Βουλγαρος Ααρων στα αριστερα. Στο κεντρο ομως, οι λιγοτερο εμπειροπολεμοι Γεωργιανοι νικηθηκαν απο τους Τουρκους και το αποτελεσμα εληξε ισοπαλο, Παντως οι Τουρκοι αποχωρησαν.
Μετα απο τοσες επιτυχιες, οι βαθμοι επεφταν σαν βροχη στα ποδια του Μεγαλου Στρατηλατη με ρυθμο εξωφρενικο. Μαγιστρος το 1056, “Δουξ” Αντιοχειας το 1057, ενω το ιδιο ετος, συμμετειχε στο στασιαστικο κινημα του αδελφικου του φιλου Ισαακιου Κομνηνου στα Γουναρια της Παφλαγονιας (8 Ιουνιου) και επικεφαλης 20.000 Νορμανδων και Ρωσων του Ποντου, Ελληνων της Τραπεζουντας, Κολωνειας και Αμασειας, καθως και Αρμενιων συμμαχων συνεδραμε στην μεγαλη, εμφυλια, και απιστευτα αιματηρη μαχη του Αδη, κοντα στη Νικαια της Μικρας Ασιας (20 Αυγουστου) διαλυοντας τελειως τις απεναντι μακεδονικες δυναμεις. Μαζι με τον νικητη πλεον Ισαακιο, μπηκαν στην Κων/πολη με 40.000 ανδρες την 1η Σεπτεμβριου 1057.
Μετα απο την εξαιρετικη αποδοση του, εγινε “Στρατηλατης Ανατολης” (1057-59) και γυρω στο 1060/1 αποσυρθηκε στα κτηματα του στη Λαρισα, οπου κατα πολλους εγραψε το περιφημο “Στρατηγικον”. Πεθανε γυρω στο 1080. Υπηρξε πραγματικα ενας μυθικος πολεμιστης, με νικες σε ολα τα μετωπα, ενας ζωντανος θρυλος.
