Κωνσταντίνος Δαβάκης – Ο ηρωικός συνταγματάρχης του Ελληνοϊταλικού Πολέμου

της Άννας-Μαρίας Κέκια, Πτυχιούχου Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ για την ιστοσελίδα docuventa.gr

Μια από τις θρυλικές μορφές του Ελληνοϊταλικού Πολέμου και εξέχων στρατιωτικός του Ελληνικού Στρατού, ο Κωνσταντίνος Δαβάκης, αφιερώθηκε στην υπεράσπιση της πατρίδας και υπήρξε πρωταγωνιστής στην πρώτη και καθοριστική μάχη στα βουνά της Πίνδου.

Ο Κωνσταντίνος Δαβάκης γεννήθηκε το 1897 στον μανιάτικο οικισμό Κεχριάνικα Λακωνίας και ήταν ένα από τα δέκα παιδιά του δασκάλου Δικαίου Ντάβου Δαβάκη και της Σοφίας Δαβάκη. Στα 10 του χρόνια ένα περιστατικό στάθηκε αφορμή να γεννηθεί μέσα του το όνειρο του στρατιωτικού.

“Ἡ μεγαλυτέρα ἀνάμνησις τῆς παιδικῆς μου ἡλικίας ἦταν τῷ 1907. Ὁ καπετάν Γέρμας (ἀνθυπολοχαγός Τσοκάτος) εἶχε σκοτωθῆ στά Μακεδονικά. Ἕνα μεσημέρι ὁ πατέρας μου ἔφερνε τήν ἐφημερίδα στή ρούγα τοῦ χωριοῦ καί τήν διάβαζε. Ἤμουνα τότε 10 χρονῶν. Βλέπω τόν ἑαυτό μου ἀκουμπισμένο στό πόδι τοῦ καθισμένου σέ μιά πέτρα πατέρα μου. Ἄκουγα μέ μεγάλη συγκίνησι τά ὅσα διάβαζε μεγαλόφωνα στήν ἐφημερίδα. 
Σέ μιά στιγμή ὁ πατέρας μου εἶπε: 
«Ἔ,καί νἄμουνα ἀνύπαντρος καί νά μήν εἶχα παιδιά! Νά πήγαινα ἀντάρτης!». 
Τό παιδιάστικο μυαλό μου δούλεψε καί ἔκαμε τή σκέψι: 
«Ἔννοια σου! Σάν μεγαλώσω, θά πάω ἐγώ». Δέν εἶπα ὅμως τίποτε. 
Ἀπό τότε μοῦ γεννήθηκε ἡ ἰδέα νά μπῶ στή Σχολή τῶν Εὐελπίδων, νά γίνω ἀξιωματικός! Καί ἔτσι, μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ καί μέ στερήσεις τῆς οἰκογενείας μου, ἔγινα ἀξιωματικός. Καί ἔθεσα τόν ἑαυτόν μου στήν ἐξυπηρέτηση τῆς Πατρίδος.”

Πράγματι μεγαλώνοντας σπούδασε στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, από όπου αποφοίτησε τον Οκτώβριο του 1916 ως ανθυπολοχαγός Πεζικού. Αργότερα ενίσχυσε την στρατιωτική του κατάρτιση στη γαλλική Σχολή Αρμάτων στο Παρίσι, καθώς και στην Ανώτατη Σχολή Πολέμου των Αθηνών.

Το 1918 και σε ηλικία 21 ετών, ο Δαβάκης πήρε μέρος στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο συμμετέχοντας μεταξύ άλλων σε δύο από τις σπουδαιότερες και νικηφόρες μάχες του Μακεδονικού Μετώπου, τη Μάχη του Σκρα (17 Μαΐου 1918) και τη Μάχη της Δοϊράνης (5 Σεπτεμβρίου 1918). Η Μάχη της Δοϊράνης υπήρξε και η πρώτη του Μακεδονικού Μετώπου στην οποία χρησιμοποιήθηκαν χημικά αέρια, σήμα κατετεθέν γενικότερα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Λόγω της επίδρασης των ασφυξιογόνων οβίδων αερίου που δέχτηκε ο Δαβάκης, υπέστη τότε σοβαρή βλάβη στην υγεία του και έκτοτε υπέφερε από χρόνια ηθμοειδίτιδα (βαριά φλεγμονή των αναπνευστικών οργάνων). Η γενναία συμμετοχή του στις καθοριστικές αυτές μάχες έφερε ως αποτέλεσμα την προαγωγή του σε λογαχό επ’ ανδραγαθία.

Πιστός στο καθήκον που είχε επιλέξει να υπηρετήσει από μικρός, ο Δαβάκης συμμετείχε μετά από δική του αίτηση και στην Μικρασιατική Εκστρατεία. Τον Ιούλιο του 1921 και μετά την νικηφόρα μάχη του Ελληνικού Στρατού στα υψώματα του Αλπανός, η τόλμη του τιμήθηκε με το Χρυσό Αριστείο Ανδρείας, την ύψιστη για εκείνη την εποχή τιμητική διάκριση για ανδρεία και πολεμική αξία.

Από το 1922 ως και το 1937 διετέλεσε επικεφαλής αξιωματικός (επιτελάρχης) της 2ης Μεραρχίας και του 1ου Σώματος Στρατού. Παράλληλα ταξίδεψε στη Γαλλία για να εκπαιδευτεί στη Σχολή Αρμάτων και αργότερα παρέλαβε ο ίδιος από την Αγγλία τα πρώτα άρματα μάχης του Ελληνικού Στρατού.

Ο Κωνσταντίνος Δαβάκης υπήρξε από τους πρώτους που υποστήριζαν τη χρήση αρμάτων στις δυνάμεις του Πεζικού και την ευελιξία των μηχανοκίνητων μονάδων Στρατού.

Στην Ελλάδα δίδαξε επίσης σε στρατιωτικές σχολές, ενώ συνέγραψε και πολλές μελέτες σχετικά με την στρατιωτική ιστορία, αλλά και τις ιδέες και εμπειρίες του σχετικά με την τακτική των τεθωρακισμένων. Ένα από τα σημαντικότερα έργα του θεωρείται “Ο Στρατός του Μέλλοντος” (1934).

Το 1931 απέκτησε τον βαθμό του αντισυνταγματάρχη, ενώ τον Δεκέμβριο του 1937 αναγκάστηκε να αποστρατευτεί εξαιτίας επιδείνωσης της υγείας του από τη χρόνια πάθησή που αντιμετώπιζε. Η στρατιωτική του πορεία ως τότε ήταν ήδη διακεκριμένη και η δράση και συνεισφορά του στον Ελληνικό Στρατό εθνικά πολύτιμη.

Ελληνοϊταλικός Πόλεμος – Ήρωας της πρώτης μάχης

Τον Αύγουστο του 1940, στα πλαίσια της μερικής επιστράτευσης πριν την επίσημη κήρυξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, ο Κωνσταντίνος Δαβάκης ανακαλείται στην ενεργό υπηρεσία και αναλαμβάνει Διοικητής του Αποσπάσματος Πίνδου.

Με έδρα το Επταχώρι εργάζεται με σθένος επί δύο μήνες προσπαθώντας να οργανώσει την άμυνα της εγκαταλελειμμένης στρατιωτικά περιοχής, ενώ κερδίζει την εκτίμηση και εμπιστοσύνη τόσο του στρατεύματος, αλλά και των κατοίκων. “Ἐν ὅσῳ μένει αὐτός ἐδῶ, μήν ἔχετε φόβο”, έλεγαν για ‘κείνον.

Το πρωί της 28ης Οκτωβρίου του 1940 η ιταλική εισβολή στην Ελλάδα είναι πλέον γεγονός. Ο Δαβάκης μαζί με ένα απόσπασμα 2.000 ανδρών και μόλις 4 πυροβόλα έρχονται αντιμέτωποι με την 3η Ιταλική Μεραρχία Αλπινιστών “Τζούλια”, 15.000 ανδρών, αυτή που πρώτη καταπάτησε τα ελληνοαλβανικά σύνορα και διέσχιζε την Πίνδο.

“Ὁ ὕπουλος γείτονάς μας αἰφνιδιαστικά μᾶς ἐπετέθη. Ἡ Ἑλλάδα περιμένει ἀπό τόν καθένα ἀπό μᾶς νά προστατεύσουμε τά σύνορά της καί τήν τιμή της καί νά δώσουμε ἕνα καλό μάθημα στόν εἰσβολέα.
Φανεῖτε Ἕλληνες καί κρατῆστε γερά τά ὅπλα, μέ πίστη 
στόν Θεό καί τόν ἑαυτό σας. Πειθαρχία, καρτερία, θάρρος.
Ζήτω ἡ Ἑλλάς!”

Τις πρώτες μέρες διατήρησε μια αμυντική τακτική με ελεγχόμενες υποχωρήσεις περιμένοντας να έρθουν ενισχύσεις ελληνικών δυνάμεων, οι οποίες έφτασαν την 1η Νοεμβρίου. Τότε οι Έλληνες στρατιώτες έκαναν μια άμεση αντεπίθεση κυκλώνοντας τους Ιταλούς και αναγκάζοντάς τους σε υποχώρηση.

Στο τέλος της πρώτης εβδομάδας της επιχείρησης ο Δαβάκης, που πολεμούσε στην πρώτη γραμμή, τραυματίστηκε στο στήθος. Με ακατάσχετη αιμορραγία συνέχισε να παροτρύνει τους αξιωματικούς να διατηρήσουν τις θέσεις τους, ώσπου έπεσε αναίσθητος και τον μετέφεραν με φορείο στο Επταχώρι.

Ο τραυματισμός του ήταν σοβαρός και σε συνδυασμό με το ήδη υπάρχον πρόβλημα υγείας του, η κατάστασή του κλονίστηκε άσχημα. Έτσι αναγκάστηκε να αποχωρήσει από το μέτωπο δίνοντας τη θέση του στον τότε ταγματάρχη και εξίσου σπουδαίο στρατιωτικό, Ιωάννη Καραβία.

Η νίκη τους όμως είχε αξιοσημείωτα αποφασιστική σημασία για την έκβαση του πολέμου και θεωρήθηκε γενικότερα ως η πρώτη ήττα των Δυνάμεων του Άξονα. Ο ικανότατος Δαβάκης είχε παρατηρήσει έγκαιρα την γρήγορη κίνηση της ιταλικής μεραρχίας προς ένα πλευρό χωρίς να καλύπτει το άλλο και εκεί ακριβώς οδήγησε το στράτευμά του για “να τους μαντρώσει”.

Η μάχη ήταν αντικειμενικά δύσκολη και άνιση και ο ίδιος έλεγε ότι η καθοριστική νίκη τους ήταν “ένα θαύμα από την Παναγία”.

Σύλληψη και θάνατος

Ο πόλεμος συνεχίστηκε, ώσπου η χώρα βρέθηκε υπό κατοχή, ενώ ο Δαβάκης ακόμα νοσηλευόταν στην πρωτεύουσα. Όλο αυτό το διάστημα δεν έπαψε να αποτελεί βασικό στόχο των κατακτητών, που ήθελαν να πάρουν την εκδίκησή τους για την ντροπιαστική τους ήττα, που τους εξέθεσε μπροστά σε όλο τον κόσμο.

Μην ξεχνάμε ότι πριν την έναρξη του πολέμου με την Ελλάδα, χώρες όπως η Πολωνία, η Δανία, η Νορβηγία, το Βέλγιο, η Ολλανδία είχαν συνθηκολογήσει με τον εχθρό. Το ελληνικό “ΌΧΙ” και η πρώτη νίκη που το συνόδεψε έστειλε ένα ηχηρό μήνυμα στην παγκόσμια κοινότητα.

“Το θέαμα των ολίγων Ελλήνων πατριωτών που συγκρατούν και απωθούν τα στρατεύματα της μεγάλης φασιστικής Ιταλίας έχει τόση εξαιρετική σημασία, ώστε να δύναται να πει κανείς χωρίς δισταγμό ότι ίσως εκεί πάνω στα βουνά της Ηπείρου, κρίνεται η τύχη του όλου πολέμου.”

Εφημερίδα Christian Science Monitor, 4/11/1940.

Στις 7 Δεκεμβρίου του 1942, έξι Ιταλοί Καραμπινιέροι χτύπησαν την πόρτα του σπιτιού του στην Καλλιθέα. Αφού έψαξαν εξονυχιστικά το σπίτι, τελικά τον συνέλαβαν και τον οδήγησαν στις φυλακές της περιοχής. Ο ηρωικός συνταγματάρχης Δαβάκης, σωματικά πλέον ανήμπορος, αλλά ψύχραιμος και με υψηλό πάντα εθνικό φρόνημα, ακολούθησε τις φασιστικές αρχές περιμένοντας πλέον για την εκτέλεσή του.

Στις 20 Ιανουαρίου του 1943 οι δικοί του άνθρωποι μπόρεσαν να τον αποχαιρετήσουν γεμάτοι πόνο και συγκίνηση πριν επιβιβαστεί μαζί με άλλους 150 Έλληνες αξιωματικούς στο ιταλικό επιβατικό “Cità di Genova”. Λίγο πριν τα μεσάνυχτα το πλοίο ξεκίνησε από το λιμάνι της Πάτρας με προορισμό το Πρίντεζι της Ιταλίας και το στρατόπεδο συγκέντρωσης, όπου θα κρατούνταν μέχρι νεοτέρας οι όμηροι αξιωματικοί.

Την επόμενη μέρα όμως, 21 Ιανουαρίου 1943, κάπου στα ανοιχτά των αλβανικών ακτών το ιταλικό πλοίο τορπιλίστηκε από το αγγλικό υποβρύχιο “Tigris” και μετά από δυνατές εκρήξεις, που μετέτρεψαν ανθρώπους, νερό, σιδερικά και ξύλα σε μια μάζα τρόμου και αλλοφροσύνης, τελικά βυθίστηκε.

Μαζί του στα νερά της Αδριατικής Θάλασσας πήρε και 173 από τους επιβαίνοντες μαζί με τον 45χρονο τότε ήρωα Δαβάκη. Το πτώμα του βρέθηκε από ιταλικά ναυαγοσωστικά και μεταφέρθηκε στην Αυλώνα, όπου αναγνωρίστηκε και στην συνέχεια ετάφη. Μετά το τέλος του πολέμου τα οστά του μεταφέρθηκαν και ενταφιάστηκαν στην Αθήνα.

Απόηχος ενός ήρωα

Όταν η θλιβερή είδηση του θανάτου του Κωνσταντίνου Δαβάκη έγινε γνωστή στην περιοχή της Καλλιθέας, τελέστηκε πάνδημο μνημόσυνο στη μνήμη του, στο οποίο ο δήμαρχος Γεώργιος Κατσιμαγκλής εκφώνησε έναν συγκινητικό επιμνημόσυνο λόγο. Η διοικητική επιτροπή του Δήμου εισηγήθηκε μάλιστα την μετονομασία της οδού Δήμητρος σε οδό Συνταγματάρχου Δαβάκη, γεγονός που τότε δεν πραγματοποιήθηκε, καθώς την επόμενη μέρα ο δήμαρχος συνελήφθη από τις ιταλικές αρχές με την κατηγορία ότι το μνημόσυνο που πραγματοποίησε αποτελούσε προσβολή για τον ιταλικό στρατό…

Τον Μάρτιο του 1948 η Ακαδημία Αθηνών τίμησε πανηγυρικά τον Δαβάκη με το Αργυρό Μετάλλιο της Αυτοθυσίας, ενώ το όνομά του πήρε θρυλικές διαστάσεις στην ιστορία του Ελληνικού Στρατού και Έθνους. Ο Κωνσταντίνος Δαβάκης έμεινε για πάντα στο μυαλό των Ελλήνων ως ο ήρωας της πρώτης νικηφόρας μάχης του Ελληνοϊταλικού Πολέμου.

“Και ο μεν ηρωικός Συν/ρχης Δαβάκης ενσάρκωσεν εν τω ατόμω του όλον τον αγώνα της Πίνδου. Εν συνεχεία, τας μεν αμυντικός επιχειρήσεις διηύθυνε κατά τρόπον   αριστουργηματικόν, τας δε επιθετικός μετά τόσης ορμής και αυταπαρνήσεως ώστε εδέχθη -Ταξίαρχος αυτός- να τεθή επικεφαλής μιας διλοχίας και μόνον, αποτελών μοναδικόν παράδειγμα καθ’ όλην την πολεμικήν περίοδον.”

Δ. Καθενιώτης, Πρόεδρος Συμβουλίου Αποστράτων Αντιστράτηγων

Ο Σπύρος Μελάς στο βιβλίο του “Η Δόξα του ’40” χαρακτηρίζει τον Κωνσταντίνο Δαβάκη ως μια “μοναδική σύνθεση προσόντων που σπάνια πάνε μαζί”.

“Σπουδαίος ‘τρουπιέ’, όπως λένε οι Γάλλοι, πολέμαρχος, καπετάνιος με καρδιά βουνό, αισιοδοξία τρελή, θάρρος απροσπέλαστο, διοικητής ασύγκριτος, χέρι δυνατό, θέληση αλύγιστη, αλλά και ιδιοφυία στρατηγική, κάτοχος του εδάφους όσο λίγοι διοικητές στρατευμάτων. Ακούραστος μελετητής και γνώστης βαθύτατος της τέχνης του πολέμου, πρωτεύων στις ξένες πολεμικές Ακαδημίες, δάσκαλος αξιωματικών σπάνιος, συγγραφεύς στρατιωτικός πρωτότυπος και πρωτοπόρος – ολόκληρη βιβλιοθήκη τα έργα του – μοναδικός ιχνηλάτης των ‘τακτικών καταστάσεων’, ξάστερος στην κρίση, ευφάνταστος και γοργότατος στη σύλληψη του σχεδίου κι εκτελεστής άμεσος, μεγάλος μαέστρος του ελιγμού, επίμονος και παράφορος στον αγώνα”.

Αξιωματικοί που είχαν συμμετάσχει στον πόλεμο και γνώριζαν την ηρωική δράση του ικανού στρατιωτικού και αγνού πατριώτη συνέθεσαν στη μνήμη του το χαρακτηριστικό εμβατήριο της Πίνδου, “Αφιερούται στην ψυχή του τιτάνος της Πίνδου Συντ/χου Κ. Δαβάκη και στους συμπολεμιστές του”.

“Πάνω κει στης Πίνδου μας τις κορφές, που θαρρείς τ’ αστέρια φιλούνε,

κάθε νύκτα λίγες αχνές μορφές τα πυκνά σκοτάδια ερευνούν.

Της Πατρίδος πάντα πιστοί φρουροί, τον εχθρό να ρθεί καρτερούνε,

τον εχθρό που πίστευε πως μπορεί στην Ελλάδα νικητής να μπει.

 

Η νύκτα φεύγει, σβήνουν τ’ αστέρια, τ’ αγρίμια πάνε να κρυφτούν,

μα του Δαβάκη μας τα ξεφτέρια δεν θε να παν’ ν’ αναπαυθούν.

Εχθροί μιλιούνια, ντροπή αιώνια, τ’ άγια μας σύνορα περνούν

και με τουφέκια και με κανόνια σίδερο και φωτιά σκορπούν.

 

Οι γενναίοι μας με την λόγχη ορμούν, τον εχθρό με λύσσα κτυπούνε,

είναι λίγοι μα τους πολλούς νικούν και απ’ τη γή μας πέρα τους πετούν.

 

Εις την Πίνδο τραγουδούνε του Δαβάκη τ’ άξια παλληκάρια

κι όλο δόξες αντηχούνε τ’ άλλα τα βουνά.

Την Ελλάδα μας υμνούνε και τ’ αντρειωμένα της βλαστάρια

που τον καθ’ εχθρό νικούνε, για παντοτινά.”

 

Εμβατήριο “Πίνδος”

Σύνθεση: Αντισυνταγματάρχης (ΜΣ) Ελευθέριος Μαυρομάτης, Δ/ντης ΓΕΣ/ΔΜΣ

Στίχοι: Συνταγματάρχης (ΠΖ) Κ.Β. Γκικόπουλος