Της Μαρίας Χριστοδούλου
«Το νησί μας είναι το καλύτερο νησί του κόσμου» έλεγε πριν ξενιτευτεί μακριά από το αγαπημένο του τόπο, ο αγωνιστής της ΕΟΚΑ, Μάρκος Δράκος για να συνεντήσει τον θείο του. Ήταν ένας από τους «αρχιαντάρτες» της ΕΟΚΑ, που πήρε μέρος σε πολλές επιχειρήσεις και ένας από τους πρωτεργάτες της 1ης Απριλίου που «ξύπνησαν τη Λευκωσία» και τις συνειδήσεις με βόμβες. Στις 18 Ιανουαρίου 1957, ο αρχιαντάρτης τραυματίστηκε θανάσιμα από τις σφαίρες των Βρετανών, «πάνω στου Τζιύκκου τα βουνά».
Γεννημένος στις 24 Σεπτεμβρίου 1932 στη Λευκωσία, ο Μάρκος Κυριάκου Δράκος πέρασε τα παιδικά του χρόνια στη Λεύκα. Η αδελφή του εξομολογείτο σε συνέντευξη που έδωσε στο περιοδικό Τάιμς οφ Σάιπρους
«Είμαστε φτωχά παιδιά, αλλά πολύ ευτυχισμένα. Δεν μας ένοιαζε αν τα παπούτσια μας ήταν τρύπια ή τα ρούχα μας μπαλωμένα. Είμαστε αγαπημένα αδέλφια και η χαρά ποτέ δεν μας έλειπε»
Λάτρης της φύσης
Όταν γύριζε στο χωριό του τα Σαββατοκύριακα, σπάνια σύχναζε στο καφενείο. Αντίθετα, κυνηγούσε τις εκδρομές στη φύση. Πότε κυνηγώντας πουλιά με το αεροβόλου του, πότε με ξόβεργα, πότε κάνοντας ορειβασία με φίλους.
Αποφοίτησε από τη Σχολή Σαμουήλ το 1949 με βαθμό Άριστα. Μέχρι να βρει μια μόνιμη εργασία, δούλεψε σε ένα φαρμακείο, σε μια καντίνα και σε διάφορες άλλες δουλειές. Ο Μάρκος Δράκος μικρός με τον πατέρα του Το 1952, σε ηλικία 20 ετών, έδωσε εξετάσεις και διακρίθηκε μεταξύ 300 υποψηφίων για τη θέση του λογιστή στην Ελληνική Μεταλλευτική Εταιρεία. Την ίδια χρονιά, ο νεαρός Μάρκος έγινε μέλος της Παγκύπριας Εθνικής Οργάνωσης Νεολαίας. Η ΠΕΟΝ λόγω των εθνικών της προσανατολισμών μπήκε στο στόχαστρο του βρετανού Κυβερνήτη της Κύπρου Ρόναλντ Άρμιτεϊτζ, ο οποίος έκλεισε τα κεντρικά της γραφεία.
«Πόσον αγαπώ αυτή τη φύση… Πόσον αγαπώ αυτό το βουνό» ψιθύριζε όταν ατένιζε από το παράθυρό του τα βουνά του Τροόδους.
Η δράση του στην ΕΟΚΑ
Στέλεχος της ΟΧΕΝ του Παπασταύρου και με την Αγία Γραφή στην τσέπη του, ο Μάρκος Δράκος δεν θα μπορούσε να απέχει από τον αγώνα. Με το ξέσπασμα του αγώνα η ομάδα του Δράκου «Αστραπή» επιτέθηκε στην Κυπριακή Ραδιοφωνική Υπηρεσία. Στις 19 Ιουνίου 1955 οργάνωσε βομβιστική επίθεση εναντίον του Κεντρικού Αστυνομικού Σταθμού Λευκωσίας.
Το βράδυ της 31ης Μαρτίου 1955, ο Δράκος επικεφαλής της ομάδας «Αστραπή» ανατίναξε με απόλυτη επιτυχία την Κυπριακή Ραδιοφωνική Υπηρεσία. Κατέβηκε πρώτος από το αυτοκίνητο ως επικεφαλής της ομάδας «Αστραπή» και με ψαλίδι έκοψε το αγκαθωτό σύρμα της περίφραξης. Μπαίνοντας στον ραδιοσταθμό, προχωρούσε πρώτος με το περίστροφο προτεταμένο. Στις 12.30 τα ξημερώματα της 1ης Απριλίου 1955 ακούστηκαν οι πρώτες ισχυρές εκρήξεις. Ήταν εκείνες του Μάρκου Δράκου.
Η ομάδα του ήταν η πιο αποτελεσματική. Μαζί του ήταν οι αγωνιστές Μίκης Φυρίλλας, Παναγιώτης Παπαναστασίου, Αρέστης Χειλίδης, Παύλος Ευτυχίου και ο οδηγός του αυτοκινήτου που τους μετέφερε, ο Γεώργιος Ζεβεδαίος. Πήρε μέρος και σε άλλες επιχειρήσεις, όπως η τοποθέτηση βόμβας στο σινεμά «Παλλάς». Σκοπός αυτής της επιχείρησης ήταν ο θάνατος του Κυβερνήτη Άρμιτεϊτζ στις 24 Μαϊου 1955. Μαζί του ήταν ο αγωνιστής Χαρίλαος Ξενοφώντος. Ωστόσο, ο ωρολογιακός μηχανισμός εξερράγη μετά τη λήξη της παράστασης και την αποχώρηση του Κυβερνήτη.
Στις 25 Μαΐου 1955 ηγήθηκε απόπειρας δολοφονίας εναντίον του Βρετανού Κυβερνήτη Άρμιτεϊτζ στο κινηματοθέατρο Παλλάς με βόμβα που τοποθετήθηκε κάτω από το κάθισμα του Άρμιτεϊτζ αλλά εξεράγει μετά την αποχώρηση του Κυβερνήτη. Κατάστρεψε δύο φορές το γεφύρι του Κοκκινόγκρεμου. Συνελήφθη και δραπέτευσε τη νύχτα της 23ης Σεπτεμβρίου 1955 από το κάστρο της Κερύνειας. Οι Βρετανοί τον επικήρυξαν για 5000 λίρες.
Πηγή: Τάιμς οφ Σάιπρους
Η ομάδα «Ουρανός»
Αφού ανασύνταξε την ομάδα του, μετονομάστηκε σε «Ουρανός». Έτσι συνέχισε τον Αγώνα παίρνοντας μέρος στην επίθεση στο Μερσινάκι, όπου έπεσε νεκρός ο Χαράλαμπος Μούσκος. Στις 12 Νοεμβρίου 1956 μαζί με τον Πολύκαρπο Γεωρκάτζη έστησαν ενέδρα στην Ξεραρκάκα εναντίον φάλαγγας στρατιωτικών οχημάτων στο δρόμο Λεύκας-Καλοπαναγιώτη.
Μαζί του, οι Χαράλαμπος Μούσκος, Ευτύχιος Σαλάτας, Χριστάκης Ελευθερίου, Λεύκιος Ροδοσθένους, Νίκος Σπανός, Ανδρέας Πολυβίου, Παύλος Νικήτας, Μίκης Φυρίλλας και ο πατήρ Σάββας. Ο τελευταίος εκτελούσε κυρίως χρέη νοσοκόμου, συνδέσμου και συνοδού. Αργότερα, μέλη της ομάδας έγιναν και οι Ανδρέας Ζάκος, Νίκος Παστελλόπουλος, Γεώργιος Γεωργιάδης και Νίκος Ιωάννου
Η ανατριχιαστική σύμπτωση στον θάνατό του
Ένας Άγγλος στρατιώτης περιγράφει τη στιγμή που ο Μάρκος Δράκος πέρναγε στο Πάνθεο των Ηρώων.
«Τον είδα να στέκεται μπροστά μου και για μερικές στιγμές αλληλοκοιτακτήκαμε. Κανένας δεν κινήθηκε. Ύστερα επυροβόλησα με το αυτόματο μου».
Εκείνη τη στιγμή, στα κρίσιμα δευτερόλεπτα της μάχης τον πρόδωσε το όπλο του. Ήταν 23:10 στα βουνά της Σολέας, ενάμιση μίλι νοτιοανατολικά της Ευρύχου, όταν το αγγλικό αυτόματο όπλο Στεν, με το οποίο ο Δράκος ανταπέδιδε τα πυρά στους διώκτες του, έπαθε εμπλοκή καθώς το 13ο φυσίγγιο στην θαλάμη είχε αφλογιστία.
Στα αρχεία που περιγράφουν τον θάνατό του, ο δεκανέας Brian King, ένας εκ των επικεφαλής της ενέδρας, περιγράφει:
«Περίπου η ώρα 23:10 αλλάξαμε τις δύο ομάδες της ενέδρας μας. Αντιληφθήκαμε έναν άνδρα ακριβώς μέσα στη γραμμή πυρός μας. Μια από τις ομάδες των στρατιωτών μας αμέσως άνοιξε πυρ και την ίδια στιγμή αυτός ο άνδρας άνοιξε πυρ εναντίον μας. Είχε ένα όπλο Sten. Πυροβόλησε περίπου 12 φορές. Ο Fowler κι εγώ ανταποδώσαμε τα πυρά […] Αυτός ο άνδρας θεάθηκε να πέφτει στο έδαφος περίπου δέκα γιάρδες [σ.σ. περίπου εννέα μέτρα] μακριά από μένα […] Έπειτα προσεγγίσαμε το σώμα του άνδρα στο έδαφος, το οποίο δεν κινήθηκε από τότε που έπεσε. Πρώτα πήραμε το όπλο του. Ήταν γεμισμένο με ένα αριθμό σφαιρών στον γεμιστήρα. Ήταν ένα όπλο Sten […] Ο λόγος για τον οποίο ο συγκεκριμένος άνδρας σταμάτησε να πυροβολεί ήταν ότι υπήρξε μια σφαίρα που απέτυχε να πυροδοτηθεί μέσα στο όπλο» [σ.σ. μέσα στην θαλάμη το φυσίγγιο με αφλογιστία που παύει τη λειτουργία του Στεν]…
Όταν οι Βρετανοί κάλεσαν τον πατέρα του, Κυριάκο Δράκο να αναγνωρίσει τον νεκρό γιο του, εκείνος με ένα πλατύ χαμόγελο βγήκε από το νεκροτομείο στο Νοσοκομείο της Πεντάγυιας, και αναφώνησε:
«Στο στήθος του Μάρκου είναι οι σφαίρες των Άγγλων. Όχι στην πλάτη»!
Ο Μάρκος Δράκος έπεσε νεκρός σε ενέδρα, λίγο πριν τα μεσάνυχτα της 18ης Ιανουαρίου 1957. Κατά ανατριχιαστική σύμπτωση, η τοποθεσία όπου ξεψύχησε ο Μάρκος Δράκος ονομάζεται «το αρκάτζιην του Δράκου» και βρίσκεται μεταξύ της Ευρύχου και του Σινά Όρος.
Γύρω στις 11 μ.μ και μετά από τρεισήμισι ώρες πεζοπορίας, οι βρετανοί στρατιώτες ξεκίνησαν να βάλλουν εναντίον των ανταρτών και ο Μάρκος Δράκος εναντίον τους. Ξαφνικά στο φως μιας αστραπής ο «Λυκούργος» έγινε ορατός από τους στρατιώτες. Ο Τεύκρος Λοΐζος θυμάται πως ξαφνικά ο Μάρκος σταμάτησε να πυροβολεί. Στη φωτογραφία διακρίνεται το άψυχο σώμα του Μάρκου Δράκου
Πηγή: Τάιμς οφ Σάιπρους
Το μνήμα του βρίσκεται σήμερα στα Φυλακισμένα Μνήματα. Είναι ο «ένατος άγγελος» στα Μνήματα της Λευτεριάς μέσα στο κέντρο της Λευκωσίας, μετά τους πρώτους Οκτώ Απαγχονισθέντες Συναγωνιστές του της ΕΟΚΑ, Μιχαλάκη Καραολή και Ανδρέα Δημητρίου 10 Μαΐου 1956, Ιάκωβο Πατάτσο, Χαρίλαο Μιχαήλ, Ανδρέα Ζάκο 9 Αυγούστου 1956, Στέλιο Μαυρομμάτη, Μιχάλη Κουτσόφτα και Ανδρέα Παναγίδη 21 Σεπτεμβρίου 1956. Δέκατος ήρθε αργότερα ο Γρηγόρης Αυξεντίου, ενδέκατος ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης 14.3.1957, δωδέκατος ο Στυλιανός Λένας 28.3.57 και 13ος και τελευταίος ο Κυριάκος Μάτσης 19 Νοεμβρίου 1958.
Το τραγούδι του Κώστα Μακεδόνα Το 2015 κυκλοφόρησε ο δίσκος «Χοές» του μουσικοσυνθέτη Γιώργου Θεοφάνους, από την εφημερίδα «Σημερινή» με αφορμή τη συμπλήρωση 60 χρόνων από τον αγώνα της ΕΟΚΑ. Ο δίσκος αποτελείται από μια σειρά ποιημάτων για τους ήρωες της ΕΟΚΑ που έγραψε η ποιήτρια και πρώην Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου Κλαίρη Αγγελίδου και μελοποίησε ο Γιώργος Θεοφάνους. Ερμηνεύουν η Μαρινέλλα, ο Κώστας Μακεδόνας και ο Δήμος Αναστασιάδης. Το τραγούδι του Κώστα Μακεδόνα για τον Μάρκο Δράκο.
Με πληροφορίες
Τάιμς οφ Σάιπρους
Ανδρέας Κάρυος, «Οι βρετανικές αρχειακές πηγές και οι επιμέρους πτυχές του κυπριακού αγώνα», στο Εθνική Φρουρά & Ιστορία, 2013
