Τον Ιανό τον θεωρούν θεό των Ρωμαίων, αλλά υπάρχουν ορισμένοι που λένε, ότι ο Ιανός ήταν ξένος που καταγόταν από τη Θεσσαλία και είχε εξοριστεί στη Ρώμη, όπου, λένε, αυτός ο Καμήσης τον δέχτηκε ευνοϊκά και μοιράστηκε μαζί του το βασίλειο του. Ο Ιανός έχτισε τότε μια πόλη πάνω στο λόφο, που από το όνομα του θεού ονομάστηκε Ιανίκουλο (Janiculum)!..
.jpg)
Προτομή του Ρωμαίου θεού Ιανού στο Μουσείο του Βατικανού. Ο Ιανουάριος, ή Γενάρης, ή Καλαντάρης, ήΚαλαντάρς (Ποντιακά), είναι ο πρώτος μήνας του έτους κατά το Γρηγοριανό Hμερολόγιο και έχει 31 ημέρες. Η πρώτη μέρα του μήνα, που είναι και πρώτη ημέρα του χρόνου, είναι γνωστή ως Πρωτοχρονιά.
ΟΠΩΣ όλοι γνωρίζουν, ο Ιανός (Janus) είναι ένας από τους πιο αρχαίους θεούς του ρωμαϊκού πανθέου. Τον παρασταίνουν με δύο πρόσωπα που κοιτάζουν αντίθετα, το ένα μπροστά και το άλλο πίσω. Οι μύθοι αυτοί είναι αποκλειστικά ρωμαϊκοί και συνδέονται με τις αρχές της πόλης.
Σύμφωνα με ορισμένους μυθογράφους, ο Ιανός ήταν ιθαγενής κάτοικος της Ρώμης, όπου είχε κάποτε βασιλεύσει μαζί με τον Καμήση (Cameses), ένα μυθικό βασιλιά που μονάχα το όνομα του γνωρίζουμε. Σύμφωνα με άλλους, ο Ιανός ήταν ξένος που καταγόταν από τη Θεσσαλία και είχε εξοριστεί στη Ρώμη, όπου, λένε, αυτός ο Καμήσης τον δέχτηκε ευνοϊκά και μοιράστηκε μαζί του το βασίλειο του. Ο Ιανός έχτισε τότε μια πόλη πάνω στο λόφο, που από το όνομα του θεού ονομάστηκε Ιανίκουλο (Janiculum). Όταν ήρθε στην Ιταλία με τη γυναίκα του, που ονομαζόταν Καμίση ή Καμασήνη, απέκτησαν παιδιά και κυρίως τον Τίβερη, επώνυμο του ποταμού Τίβερη. Αργότερα, μετά το θάνατο του Καμήση, ο Ιανός βασίλευσε μόνος του στο Λάτιο και, όταν ο Σατούρνος (Saturnus), κυνηγημένος από την Ελλάδα από το γιο του Δία (Jupiter), έφτασε εκεί, αυτός τον φιλοξένησε (βλ. Saturnus και Jupiter). Ενώ ο Ιανός βασίλευε στο Ιανίκουλο, ο Σατούρνος βασίλευε στη Σατουρνία, ένα χωριό που βρισκόταν στα υψώματα του Καπιτωλίου.
Στη βασιλεία του Ιανού αποδίδουν τα συνηθισμένα χαρακτηριστικά της Χρυσής εποχής, εντιμότητα των ανθρώπων, αφθονία αγαθών, σταθερή ειρήνη, κτλ. Λένε πως ο Ιανός επινόησε τη χρήση των πλοίων, προκειμένου να έρθει από τη Θεσσαλία στην Ιταλία, καθώς επίσης και του νομίσματος. Πράγματι, τα πιο αρχαία ρωμαϊκά χάλκινα νομίσματα είχαν στην μπροστινή τους όψη την εικόνα του Ιανού, ενώ στην πίσω την πλώρη ενός πλοίου. Λένε ακόμη ότι ο Ιανός εκπολίτισε τους πρώτους κατοίκους του Λατίου, τους Αβορίγινες (αλλά το γεγονός αυτό το αποδίδουν και στον Σατούρνο). Πριν από αυτόν οι Αβορίγινες ζούσαν με άθλιο τρόπο και δε γνώριζαν ούτε τις πόλεις ούτε τους νόμους ούτε την καλλιέργεια της γης. Ο Ιανός τους τα έμαθε όλα αυτά.
Όταν ο Ιανός πέθανε, τον θεοποίησαν. Με τη θεϊκή του προσωπικότητα συνδέονται άλλοι μύθοι που δεν έχουν εμφανή σχέση με τους προηγούμενους. Του αποδίδουν ιδιαίτερα ένα θαύμα, που έσωσε τη Ρώμη από την κατάληψη της από τους Σαβίνους. Τον καιρό που ο Ρωμύλος και οι σύντροφοι του είχαν απαγάγει τις γυναίκες των Σαβίνων, ο Τίτος και οι Σαβίνοι επιτέθηκαν στη νέα πόλη. Μια νύχτα λοιπόν η Ταρπηία, η κόρη του φύλακα του Καπιτωλίου, παρέδωσε την ακρόπολη στους Σαβίνους. Αυτοί σκαρφάλωσαν στα υψώματα του Καπιτωλίου και ήταν έτοιμοι να ανατρέψουν τους υπερασπιστές της πόλης, όταν ο Ιανός έκαμε να αναβλύσει μπροστά στους επιτιθέμενους μια πηγή με ζεστό νερό, που τους τρόμαξε και τους έτρεψε σε φυγή. Σε ανάμνηση του θαύματος αυτού, αποφάσισαν σε καιρό πολέμου να αφήνουν πάντοτε ανοιχτή την πύλη του ναού του Ιανού, ώστε ο θεός να μπορεί σε οποιαδήποτε στιγμή να βοηθά τους Ρωμαίους. Την έκλειναν, μονάχα όταν η ειρήνη βασίλευε στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
Πίστευαν ακόμη πως ο Ιανός είχε παντρευτεί τη Νύμφη Ιουτούρνα, που το ιερό και η πηγή της βρίσκονταν κοντά στο ναό του Ιανού στη Ρωμαϊκή Αγορά. Μαζί της έκαμε, λένε, ένα γιο, το θεό Fons ή Fontus , που ήταν ο θεός των πηγών.
Ο Σενέκας στο σατιρικό του ποίημα για τη μεταμόρφωση του αυτοκράτορα Κλαύδιου σε κολοκύθι (η Αποκολοκύνθωσις) διηγείται πως ο Ιανός, επιδέξιος ρήτορας, επειδή είχε την εμπειρία της αγοράς, και έμπειρος στην τέχνη του να βλέπει μπροστά και πίσω (δηλαδή να εξετάζει τα θέματα από όλες τους τις απόψεις), συνηγόρησε υπέρ του Κλαύδιου. Αλλά πρόκειται φανερά για λογοτεχνικό και ειρωνικό αφηγηματικό στολίδι σχετικά με την προσωπικότητα ενός θεού, που δεν τον έπαιρναν πια πολύ στα σοβαρά.
.jpg)
Ποιος ο Ιανουάριος
Ο Ιανουάριος είναι ο πρώτος μήνας του γρηγοριανού ημερολογίου. Πήρε την ονομασία του από τον θεό των Ρωμαίων, Ιανό. Ο Νουμάς Πομπίλιος προσέθεσε τον Ιανουάριο στην ενδέκατη θέση στο έτος του Ρωμύλου, που μέχρι τότε απαρτιζόταν από δέκα μήνες. Ο Ιανουάριος άλλαξε πολλές φορές ονομασία, προς τιμήν διαφόρων αυτοκρατόρων ή μελών της αυτοκρατορικής οικογένειας, ακόμα και της θεάς Ήρας.
Αρχικά, ο Ιανουάριος μετρούσε 29 ημέρες, αργότερα όμως, με τη μεταρρύθμιση του ημερολογίου από τον Ιούλιο Καίσαρα, προστέθηκαν επιπλέον δύο ημέρες.
Στον Ιανουάριο –όπως γραφει η Βικιπαίδεια- ο λαός μας έχει δώσει διάφορες ονομασίες, όπως το Γενάρης επειδή τότε γεννούν τα γιδοπρόβατα, και Μεσοχείμωνας επειδή είναι ο μεσαίος από τους μήνες του χειμώνα, όπως δηλώνει και η παροιμία «ως τα’ Αϊ-Γιαννιού, τρυγόνα, είναι η φούρια του χειμώνα». Είναι επίσης και ο μήνας με το λαμπρότερο φεγγάρι: «Του Γενάρη το φεγγάρι παρά ώρα μέρα μοιάζει».
Ονομάζεται και Γατόμηνας επειδή στη διάρκειά του ζευγαρώνουν οι γάτες, και Μεγάλος μήνας ή Τρανός μήνας ή Μεγαλομηνάς γιατί είναι ο πρώτος μήνας του έτους και σε αντιδιαστολή με τον Φεβρουάριο, που είναι «κουτσός» (Κουτσοφλέβαρος). Οιαλκυονίδες ημέρες τού έχουν δώσει και την ονομασία «γελαστός», αλλά είναι επίσης γνωστός και ως «κλαδευτής»: «Γενάρη μήνα κλάδευε, φεγγάρι μη γυρεύεις». Άλλες ονομασίες:Γενολοήτης (επειδή αυτόν τον μήνα γεννοβολούν τα κοπάδια), Κρυαρίτης γιατί είναι ο πιο «κρυουλιάρης».
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Βάρρων, De ling. lat. 5, 156. 7, 26 και 27. Μακρόβ., Saturn. I, 7, 19. 1, 9 κ.ε. Οβίδ., Μετ. 14, 785 κ.ε. / Fasti 1, 63-294. Βιργ., Αιν. 7, 180. 7, 610. 8, 357. 12, 198. Πλούτ., Απ. Ελλ. 41. Σέρβ., Σχόλ. στον Βιργ., Αιν. 8,319. Αυγουστ. 7, 4. Σολίνος 2, 5 κ.ε. Λυδός 4, 2. Πρβ. P. Grimal, «Le dieu Janus et les origines de Rome», Lcilves d’ Humanite, 4. L.A. Holland, «Janus and the Bridge», Am. Acad, in Rome, 1961.
