Βασίλειος Ζαχάρωφ: Μια μυστηριώδης προσωπικότητα του 20ου αιώνα

Είναι γνωστό, ότι ο Βασίλειος Ζαχάρωφ , ακόμα και σήμερα αποτελεί μια σημαντική αλλά και σκοτεινή προσωπικότητα της σύγχρονης ιστορίας, όμως ποιος ήταν ο Βασίλειος Ζαχάρωφ;

Ο Βασίλειος Ζαχάρωφ φέρεται να γεννήθηκε στις 6 Οκτωβρίου του 1849 στα Μούγλα της Τουρκίας από Έλληνες γονείς. Το πραγματικό επίθετο της οικογένειάς του ήταν Ζαχαρίου. Όταν ξέσπασαν οι ανθελληνικοί διωγμοί του 1821 στη Κωνσταντινούπολη, η οικογένεια του, που  ήταν εγκατεστημένη εκεί, κατέφυγε στη Ρωσία όπου και μετέτρεψε το επίθετο στην ρωσική διάλεκτο, δηλαδή σε Ζαχάρωφ. Λίγο αργότερα όταν  επέτρεψαν οι συνθήκες, η οικογένεια του πατέρα του επέστρεψε στη Κωνσταντινούπολη και από εκεί μετέβη στα Μούγλα όπου εκεί γεννήθηκε ο Βασίλειος. Αργότερα, ακολούθησε νέα  μετανάστευση της οικογενείας, το 1855, στην Κωνσταντινούπολη όπου και εγκαταστάθηκε στα Ταταύλα, περιοχή στην οποία ο Βασίλειος μεγάλωσε, εξ ου και αναφέρεται από πολλούς αυτή ως πατρίδα του.

Ο Βασίλειος Ζαχάρωφ ήταν Έλληνας μεγαλοεπιχειρηματίας, έμπορος όπλων, οι γνωριμίες αλλά και η συγκυρίες του επέτρεψαν να πλουτίσει. Πράγματι ο Βασίλειος Ζαχάρωφ είναι «παρών» στις πολεμικές συρράξεις ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Ισπανία ή την Ιαπωνία και τη Κίνα, και από τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 ως τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο.

Παρά το γεγονός ότι έζησε ως σκοτεινή μορφή στο περιθώριο των μεγάλων πολιτικών αποφάσεων, παρασημοφορήθηκε από όλους, έλαβε ως ευεργέτης τέσσερις υπηκοότητες (οθωμανική, ελληνική, αγγλική και γαλλική), διέθετε ανεξάντλητη ελευθερία κινήσεων και συνομιλούσε με τους μεγαλύτερους ηγέτες του καιρού.

Το μεγαλύτερό του κληροδότημα στον κόσμο έμελλε βέβαια να είναι το διαβόητο «Σύστημα Ζαχάρωφ»: εφαρμόζοντας τη διαφθορά, τη διαπλοκή και την προπαγάνδα κυβερνητικών και διπλωματικών κύκλων, έκανε εμπόριο με κάθε πλευρά του νομίσματος. Όταν πούλησε, για παράδειγμα, στην Ελλάδα ένα υποβρύχιο Nordenfelt, παρουσίασε κατόπιν την αγορά αυτή στην Τουρκία ως τρανή πολεμική απειλή, με αποτέλεσμα να πουλήσει δύο υποβρύχια στους Τούρκους.

Γενικά δεν είχε φίλους και λέγεται ότι τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα πέρασε εντελώς μόνος. Λίγο προτού πεθάνει παντρεύτηκε την επί χρόνια ερωμένη του δούκισσα Ντε Βιλλαφράνκα, σύζυγο του Φρανθίσκο ντε Μπορμπόν, μέλους της βασιλικής οικογενείας των Βουρβώνων της Ισπανίας. Ο Βασίλειος Ζαχάρωφ πέθανε στις 27 Νοεμβρίου 1936 στο Μόντε Κάρλο.

Ο «Μεγάλος Πόλεμος» και ο Ελευθέριος Βενιζέλος

Το 1913 κέρδισε για τη Βίκερς τους εξοπλισμούς της Ρωσίας και κατάφερε πλήγμα στις ανταγωνίστριες εταιρείες, τη γαλλική Σνάιντερ και τη γερμανική Κρουπ. Η αγγλική εταιρεία προέβη σε μεγάλη επέκταση των εγκαταστάσεών της, επειδή ο Ζαχάροφ, προσωπικός φίλος και μυστικοσύμβουλος των σημαντικότερων πολιτικών ανδρών της Αντάντ, γνώριζε από πρώτο χέρι ότι ο Α΄Παγκόσμιος Πόλεμος βρισκόταν προ των πυλών. Ως ένας από τους σημαντικότερους προμηθευτές όπλων των συμμαχικών δυνάμεων, ήρθε σε καθημερινή επαφή και απέκτησε φιλία και οικειότητα με τον υπουργό Εξοπλισμών της Μεγάλης Βρετανίας Λόιντ Τζορτζ. Όταν ο Τζόρτζ έγινε πρωθυπουργός κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο Ζαχάρωφ εξελίχθηκε σε σημαντικό παρασκηνιακό παράγοντα. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος εκμεταλλεύτηκε τις ικανότητες και την ελληνική καταγωγή του, στην προσπάθεια που κατέβαλλε για τις εθνικές του επιδιώξεις και τη «Μεγάλη Ιδέα». Πήρε  με το μέρος του τον πανίσχυρο Ζαχάρωφ και τον έπεισε να «εργαστεί» για την ελληνική υπόθεση. Ο βασιλιάς της Αγγλίας του απένειμε το παράσημο του Λουτρού, ο πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας τον ονόμασε Ιππότη της Λεγεώνος της Τιμής και το 1919 έλαβε από τον Άγγλο βασιλιά τον τίτλο του βαρωνέτου και το δικαίωμα να φέρει μπροστά από το όνομά του την τιμητική λέξη «Σερ».

Η δράση και η συνεισφορά του Ζαχάρωφ στην Ελλάδα δύσκολα μπορεί να αμφισβητηθεί. Κατά την διάρκεια της υλοποίησης της μεγάλης ιδέας ανέλαβε να εξοπλίσει το θρυλικό θωρηκτό Αβέρωφ, μετέπειτα έδωσε μεγάλα ποσά για την ενσάρκωση της μικρασιατικής εκστρατείας, ακόμα και με την μικρασιατική τραγωδία ανέλαβε να περίθαλψη τους πρόσφυγες. Αρχεία, διαβαθμισμένα κρατικά έγγραφα, ιστορικές διατριβές και κάθε λογής πηγή έχουν επιστρατευτεί για να εξηγήσουν τα πώς και τα γιατί του βασιλιά της πολεμικής βιομηχανίας πού τόσο εντυπωσιακά επηρέασε από το παρασκήνιο τη σύγχρονη ιστορία του πλανήτη.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ:

Μπάζιλ Ζαχάρωφ,
Κάρτσιος Βασίλης Σ, Ημερ/νία έκδοσης 2018,Εκδότης Ερωδιός

ΠΗΓΕΣ:

• Βασίλης Ζαχάρωφ, ο μυστηριώδης Έλληνας της Ευρώπης, ντοκυμαντέρ του Άγγελου Αμπάζογλου
• Ο καθοριστικός ρόλος του Ζαχάρωφ στην απόβαση του ελληνικού στρατού στην Σμύρνη το 1919 αποδεικνύεται με ανέκδοτα αρχεία στην διδακτορική διατριβή του Δημήτρης Κιτσίκης (Σορβόννη),Propagande et pressions en politique internationale. La Grèce et ses revendications a la Conférence de la Paix, 1919-1920. Paris, Presses Universitaires de France, 1963

*Του Κωνσταντίνου Αραμπάμπασλη

*By Konstantinos Arababaslis (Historian)