Γράφει ο Μάριος Χρονόπουλος, φοιτητής Ιστορίας & Αρχαιολογίας ΕΚΠΑ.
Πρόλογος
Το παρακάτω κείμενο έχει ως στόχο την υπογράμμιση των πέντε σημαντικότερων (κατά την δική μου άποψη) λαθών ,στα οποία υπέπεσε η γερμανική ηγεσία κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε εκ του ασφαλούς εάν τα σφάλματα αυτά κόστισαν στην Χιτλερική Γερμανία τον πόλεμο,ωστόσο μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι συνέβαλαν, σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες, σε μια πιο γρήγορη νίκη των Συμμάχων. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα λάθη που ακολουθούν παρατίθενται με χρονολογική σειρά και όχι στη βάση της αξιολόγησης του κόστους που απέφεραν στην γερμανική πλευρά.
Η ΠΑΥΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΕΛΑΣΗΣ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΟΥΝΚΕΡΚΗ
Την άνοιξη του 1940,οι Γερμανοί έχοντας εφαρμόσει με αριστοτεχνικό τρόπο την νέα τακτική του αστραπιαίου πολέμου( Blitzkrieg),την οποία είχαν εμπνευστεί,κατάφεραν να περικυκλώσουν τις αγγλικές και γαλλικές δυνάμεις,που υπερασπίζονταν τα γαλλικά σύνορα πίσω από την γραμμή Μαζινό, γύρω από την πόλη της Δουνκέρκης και το λιμάνι του Καλέ. Η νίκη είχε ήδη επιτευχθεί και πλέον το μόνο που απέμενε ήταν η αιχμαλώτιση των εχθρικών στρατευμάτων. Ωστόσο το γερμανικό πεζικό και οι μεραρχίες Panzer σταμάτησαν την επέλαση τους έξω ακριβώς από την Δουνκέρκη. Η γερμανική ηγεσία αρκέστηκε στον εναέριο βομβαρδισμό των αποκλεισμένων στρατευμάτων ,καθώς και των πλοίων που έφταναν για την εκκένωση τους. Αυτή η καθυστέρηση ,όμως έδωσε τη δυνατότητα στην βρετανική κυβέρνηση να εφαρμόσει την επιχείρηση Dynamo,μια απίστευτη εκκένωση 340.000 ανδρών από το σύνολο των 400.000 της BEF(βρετανικής εκστρατευτικής δύναμης), χρησιμοποιώντας εκτός από πλοία του βρετανικού ναυτικού και έναν μεγάλο αριθμό σκαφών που ανήκαν σε πολίτες. Αυτή η απόφαση θα στοίχειωνε τον Χίτλερ ,καθώς όχι μόνο τα ίδια στρατεύματα θα επέστρεφαν 4 χρόνια αργότερα μετά στην D-Day και την απόβαση στην Νορμανδία, αλλά ταυτοχρόνως αναπτερώθηκε το ηθικό του βρετανικού λαού, ο οποίος στεκόταν μόνος έναντι στο Γ΄ Ράιχ. Η συγκεκριμένη απόφαση ακόμη περιβάλλεται από ερωτηματικά με τον Χίτλερ και το επιτελείο του να υποστηρίζουν ότι κατέληξαν σε αυτή την απόφαση λόγω της έλλειψης καυσίμων. Ένα είναι πάντως σίγουρο: η Γερμανία έχασε μέσα από τα χέρια της την ολοκληρωτική νίκη (στην Γαλλία του 1940) εξαιτίας αυτής της ολιγωρίας.
TO BLITZ
Τον Σεπτέμβριο του 1940,οι Γερμανοί εξαπολύουν εναέριο βομβαρδισμό των σταθμών της βρετανικής βασιλικής αεροπορίας(RAF) με απώτερο στόχο την απόκτηση της, απαιτούμενης για την πραγματοποίηση της εισβολής στην Βρετανία, κυριαρχίας στους ουρανούς. Αρχικά, οι επιθέσεις της Luftwaffe(δηλαδή της γερμανικής αεροπορίας) απέφεραν τεράστια οφέλη, προκαλώντας τεράστιες απώλειες στην RAF.΄Ολα, όμως, άλλαξαν όταν ένα βράδυ, ένα γερμανικό βομβαρδιστικό, αποκλίνοντας από τη πορεία του, βομβάρδισε εν αγνοία του ένα αστικό προάστιο του Λονδίνου. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Winston Churchill σε αντίποινα διέταξε την αποστολή μιας μικρής ομάδας αεροσκαφών για τον βομβαρδισμό του Βερολίνου. Ο βομβαρδισμός της πρωτεύουσας του εξόργισε τον Χίτλερ,ο οποίος ανέθεσε στην Luftwaffe μια νέα αποστολή : τον συνεχή βομβαρδισμό των βρετανικών πόλεων μέχρι την ολοσχερή καταστροφή τους. Η συγκεκριμένη στρατηγική διήρκησε για 9 μήνες (έως τον Μάιο του 1941),προκαλώντας σοβαρές καταστροφές σε πολλές πόλεις και στοιχίζοντας χιλιάδες ανθρώπινες ζωές. Ωστόσο το ηθικό των Βρετανών δεν λύγισε. Από την άλλη πλευρά η Luftwaffe υπέστη σημαντικές απώλειες τόσο σε ανθρώπινο δυναμικό, όσο και σε υλικά μέσα, ενώ παράλληλα δόθηκε στην RAF η ευκαιρία να ανασυγκροτηθεί και να ανακάμψει καταφέρνοντας μετά από την μάχη του Λονδίνου να διώξει ολοκληρωτικά τον εισβολέα. Ύστερα από αυτή την ήττα οι ελπίδες του Χίτλερ για την εισβολή και την κατάκτηση της Βρετανίας εξανεμίστηκαν, καθώς στους Γερμανούς δεν παρουσιάστηκε κάποια άλλη παρόμοια ευκαιρία.
Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ BARBAROSSA
Στις 22 Ιουνίου 1941,ο Άξονας εξαπολύει την επίθεση που για καιρό σχεδίαζε με την κωδική ονομασία’’Operation Barbarossa’’.Στην επιχείρηση αυτή συμμετείχαν πάνω από 3.000.000 στρατιώτες (από όλες τις χώρες του Άξονα), περισσότερα από 8000 τεθωρακισμένα και λοιπά οχήματα καθώς και περίπου 1000 αεροσκάφη μάχης .Τα αρχικά αποτελέσματα δικαιώνουν απολύτως την γερμανική ηγεσία. Μέχρι τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς, η Wehrmacht είχε κατακτήσει τις χώρες της Βαλτικής, την Ουκρανία, αλλά και ένα σημαντικό μέρος των εδαφών της δυτικής Ρωσίας. Παράλληλα,ο γερμανικός στρατός εκμεταλλευόμενος την στρατηγική του ΄΄αστραπιαίου πολέμου΄΄ (Blitzkrieg) και την υπεροπλία και ανωτερότητα του έναντι του σοβιετικού στρατού, αιχμαλώτισε εκατομμύρια Σοβιετικούς στρατιώτες, γεγονός που συνέβαλε στην μερική αδρανοποίηση του Κόκκινου Στρατού. Ωστόσο η αναβολή της έναρξης της επίθεσης κατά ένα μήνα ,λόγω της ανάγκης κατάληψης της Γιουγκοσλαβίας και της Ελλάδας γύρισε για να στοιχειώσει τους Γερμανούς. Ο βαρύς χειμώνας, οι συνεχείς βροχοπτώσεις και το λασπώδες έδαφος κατέστησαν σχεδόν αδύνατη την προέλαση των γερμανικών οχημάτων και στρατευμάτων ,ενώ η προώθηση της Wehrmacht στο εσωτερικό της Ρωσίας δυσχέρανε τον ανεφοδιασμό του στρατού. Όταν οι Γερμανοί έφτασαν στην Μόσχα, η οποία ήταν και ένας εκ των πρωταρχικών τους στόχων, ο χειμώνας είχε μετατραπεί σε άτυπο ΄΄σύμμαχο΄΄ των Σοβιετικών, καθώς τους έδωσε την δυνατότητα να μεταφέρουν στρατεύματα από την περιοχή της Σιβηρίας, ειδικά εκπαιδευμένα για συμπλοκή υπό ακραίες καιρικές συνθήκες, αλλά και να αντεπιτεθούν απωθώντας τους εισβολείς κατά 320 χιλιόμετρα, σώζοντας την σοβιετική πρωτεύουσα. Το τέλος της επιχείρησης μπορεί να βρήκε το Γ΄ Ράιχ διευρυμένο ,ωστόσο δεν είχε εκπληρωθεί κανένας από τους πρωταρχικούς στόχους που είχε θέσει η γερμανική στρατιωτική ηγεσία.
Φυσικά η συμπλοκή μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και του Γ΄ Ράιχ δεν έληξε στα τέλη του 1941.Οι δύο κολοσσοί ενεπλάκησαν σε μια μακροχρόνια ΄΄τιτανομαχία΄΄,δημιουργώντας το πιο αιματηρό πεδίο μάχης του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Γερμανία ,για να ανταπεξέλθει στις τεράστιες απαιτήσεις ενός τέτοιου πολέμου, αναγκάστηκε να ΄΄ρίξει΄΄ όλο και μεγαλύτερους πόρους στο Ανατολικό Μέτωπο, γεγονός που είχε επιπτώσεις στα υπόλοιπα μέτωπα, ιδιαίτερα σε αυτό της Βόρειας Αφρικής, στο οποίο η Africa Corps ηττήθηκε από τον βρετανικό στρατό αντιμετωπίζοντας σοβαρές ελλείψεις σε έμψυχο δυναμικό και πολεμοφόδια. Εν τέλει η πρόωρη επίθεση κατά της Σοβιετικής Ένωσης στέρησε από την Γερμανία την ευκαιρία να εξουδετερώσει τον βρετανικό στρατό,ενώ έστρεψε εναντίον της μια υπερδύναμη, η οποία συνέβαλε τα μέγιστα για την συντριβή της Χιτλερικής Γερμανίας.
Η ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΤΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΑΥΚΑΣΟ ΤΟ 1942
Την άνοιξη του 1942,οι Γερμανοί συνεχίζουν την επίθεση τους με μια απρόσμενη, αλλά εμπνευσμένη στρατηγική. Με προσωπική απόφαση του ο Χίτλερ διατάζει την προέλαση των στρατευμάτων του στην Νότια Ρωσία με στόχο την οροσειρά του Καυκάσου και τα πλούσια σε πετρέλαιο εδάφη εκείνης της περιοχής (δεδομένης της έλλειψης καυσίμων που αντιμετώπιζε η Γερμανία) και ΄΄πιάνει΄΄ στον ύπνο τον Στάλιν, ο οποίος ανέμενε επίθεση κατά της Μόσχας. Το πλάνο πήγαινε κατά γράμμα έως ότου ο Fuhrer να διαπράξει το μοιραίο λάθος. Ανυπομονώντας να καταλάβει τις πετρελαιογενείς περιοχές, ο Χίτλερ χώρισε τις δυνάμεις του διατάσσοντας το κύριο σώμα στρατού να κατευθυνθεί προς τον Καύκασο,ενώ το 6ο σώμα στρατού υπό τον von Paulus έλαβε διαταγές να κατευθυνθεί κατά της πόλης του Stalingrad.Ακόμη και μετά από αυτό το λάθος οι 300.000 περίπου στρατιώτες του 6ου σώματος είχαν καταλάβει το 90% της πόλης μέσα σε λίγες μόνον ημέρες.
Το σφάλμα ολοκληρώθηκε όταν οι εισβολείς αποφάσισαν να κινηθούν μέσα από την πόλη και όχι να την περικυκλώσουν. Τότε οι Σοβιετικοί…ξύπνησαν! Λίγο που η πόλη ήταν ένα από τα μεγαλύτερα βιομηχανικά κέντρα της χώρας, λίγο που οι Γερμανοί καταλαμβάνοντας την θα είχαν εύκολη διάβαση από τον ποταμό Βόλγα και λίγο που η πόλη έφερε το όνομα του Σοβιετικού ηγέτη Joseph Stalin,η κεντρική σοβιετική ηγεσία έριξε υλικά και ανθρώπινα μέσα για την πάση θυσία σωτηρία της πόλης. Τους επόμενους 6 μήνες στο Stalingrad έλαβε μέρος ίσως η πιο αιματηρή σύγκρουση της ανθρώπινης ιστορίας με συνολικές απώλειες που αγγίζουν τα 2 εκατομμύρια. Οι Ρώσοι μετήλθαν μιας στρατηγικής περικύκλωσης, σαν αυτές που είχαν τόσο επιτυχημένα χρησιμοποιήσει οι Γερμανοί εναντίον τους,και κατάφεραν να περικυκλώσουν τον Paulus και τους στρατιώτες του.
Κάθε προσπάθεια των γερμανικών στρατευμάτων υπό τον στρατάρχη von Manstein να σπάσουν τον κλοιό γύρω από την πόλη απέτυχε. Τελικά τον Φεβρουάριο του 1943,ο Paulus και οι μόλις 90.000 εναπομείναντες στρατιώτες του παραδόθηκαν, σημαίνοντας το τέλος της συμπλοκής. Ύστερα από αυτή την ήττα, οι Γερμανοί έχασαν το πάνω χέρι στο Ανατολικό Μέτωπο, ενώ πολλοί πιστεύουν οτι αυτή η στιγμή σηματοδοτεί την αρχή του τέλους για το Ράιχ. Δεν μπορούμε να ξέρουμε με σιγουριά εάν το αποτέλεσμα θα ήταν το ίδιο σε περίπτωση που δεν είχε συμβεί ο διαχωρισμός του στρατού. Ένα είναι σίγουρο : η ήττα στο Stalingrad αποτελεί την χειρότερη και πιο κοστοβόρα ήττα των Γερμανών στον πόλεμο, μια ήττα που σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στην λανθασμένη απόφαση του Γερμανού ηγέτη.
Η ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ ΝΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΕΙ ΣΕ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
Από την αρχή του Β΄ Παγκοσμίου το 1939 έως και το 1943 η Γερμανία είχε να επιδείξει τεράστιες επιτυχίες. Χρησιμοποιώντας νέες και αποτελεσματικές τακτικές, κυρίως το Blitzkrieg, και εκμεταλλευόμενοι την ανωτερότητα του στρατού τους τόσο σε οπλικά συστήματα και οργάνωση, όσο και στις στρατιωτικές μεγαλοφυΐες που βρίσκονταν στην ηγεσία του, οι Γερμανοί κατάφεραν να γιγαντώσουν το Γ Ράιχ, το οποίο συμπεριελάμβανε το μεγαλύτερο κομμάτι της Ευρώπης, καθώς και ένα σημαντικό κομμάτι της Σοβιετικής Ένωσης.
Παρ όλα αυτά, καθώς ο πόλεμος προχωρούσε και οι ισορροπίες άλλαζαν, οι περιστάσεις απαιτούσαν αλλαγές και στο πλάνο των Γερμανών. Ιδιαίτερα,η είσοδος της Αμερικής και της Σοβιετικής Ένωσης, δύο τεράστιων παραγωγικών δυνάμεων,στον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων, αλλά και η δημιουργία ενός νέου μετώπου, του Ανατολικού, απαιτούσε την αύξηση της παραγωγής καθώς και την στρατολόγηση ολοένα και περισσότερων ανδρών για την ικανοποίηση των αναγκών του γερμανικού στρατού. Φυσικά, η αύξηση της παραγωγής συνεπαγόταν την επικέντρωση της γερμανικής βιομηχανίας αποκλειστικά στην παραγωγή πολεμικών προιόντων. Κάτι τέτοιο, όμως, δεν συνέβη.
Ο Χίτλερ εμμένοντας στο όραμα του περί δημιουργίας μιας Άριας φυλής η οποία θα επεκτεινόταν στον ζωτικό χώρο(lebensraum) που θα κατακτούσε ο γερμανικός στρατός, όχι μόνο έδωσε στους Γερμανούς βιομηχάνους να παράγουν οποιαδήποτε προϊόντα επιθυμούσαν, για να καλύψουν όλες τις ανάγκες του γερμανικού λαού, αλλά και απαγόρευσε την δραστηριοποίηση των Γερμανίδων γυναικών στις βιομηχανίες, έτσι ώστε αυτές να επικεντρωθούν στην δημιουργία Αρίων απογόνων. Οι έντονες προσπάθειες για την αλλαγή της συγκεκριμένης κατάστασης ξεκίνησε το 1943 από τον Υπουργό Πολεμικής Παραγωγής,Albert Speer, και τον Υπουργό Προπαγάνδας,Joseph Goebbels,οι οποίοι έβλεπαν ότι ο γερμανικός στρατός δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει την υπεραριθμία που απολάμβαναν οι αντίπαλοι του Ράιχ σε στρατιώτες και υλικά μέσα .Αρχικά,ο Fuhrer δεν άλλαξε την στάση του,στην συνέχεια ωστόσο ο Speer κατάφερε με την βοήθεια του αρχηγού των SS,Heinrich Himmler,να υλοποιήσει την επιθυμία του. Η γερμανική βιομηχανία εισήλθε σε καθεστώς ολοκληρωτικού πολέμου, ήταν όμως πολύ αργά. Το ρεύμα είχε αλλάξει και οι Σύμμαχοι είχαν πλέον το πάνω χέρι. Μια διαδικασία η οποία έπρεπε να είχε ξεκινήσει από το 1939(ίσως και πιο πριν) με την αρχή του πολέμου, ξεκίνησε στα τέλη του 1944.
Κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου η Γερμανία στάθηκε απέναντι σε πολλούς και ισχυρούς αντιπάλους, πολεμώντας κάθε χρόνο σε δύο μέτωπα. Το αποτέλεσμα του πολέμου ίσως και να ήταν προδικασμένο από την αρχή του πολέμου, ίσως και όχι. Η ολιγωρία αυτή ωστόσο σίγουρα συνέβαλε στην τελική ήττα, φέρνοντας την μάλιστα ακόμη πιο γρήγορα.
