του Χρήστου Χατζηλία,
Το Σαλμένικο ήταν μια μικρή καστροπολιτεία η οποία δημιουργήθηκε κατά την Φραγκοκρατία στο Παναχαϊκό όρος. Το κάστρο αυτό ήλεγχε τα βοριοανατολικά περάσματα προς την πρωτεύουσα της περιοχής την Πάτρα.
Το καλοκαίρι του 1460 ο Μωάμεθ Β’ ο Πορθητής βρισκόταν στην Αχαΐα καταλαμβάνοντας κάθε κάστρο της περιοχής όπως την Πάτρα, τα Καλάβρυτα και το κάστρο του Σαταμέρι. Ο Μωάμεθ εκείνη την περίοδο είχε στρατοπεδεύσει στο Καστρίτσι και θέλοντας να καταλάβει την «αετοφωλιά» του Παναχαϊκού όρος τράβηξε με τον στρατό του ανατολικά για το Σαλμένικο.
Ο σουλτάνος με τελαλισμούς παρακινούσε τους κατοίκους να παραδώσουν το κάστρο τους διότι επρόκειτο να τιμωρηθούν. Οι κάτοικοι έφταναν τους 6000 και αποτελούντο από Έλληνες και μερικούς Αλβανούς με διοικητή τον Γραίντζα Παλαιολόγο. Η απάντηση του διοικητή ήταν ότι για να κατέβει το λάβαρο από το κάστρο ‘θα πρέπει πρώτα να γινότανε “απ’το αίμα η γης την οποία πατούσαν λάσπη” μας αναφέρει ο Μιλτιάδης Τσαπόγας στο βιβλίο του «ΠΕΤΡΑ & ΞΙΦΟΣ, Κάστρα & ιππότες στον Μοριά».
Αναφέροντας ο τελάλης το συμβάν, ο Μωάμεθ καταλήφθηκε από θυμό και άρχισε αμέσως την πολιορκία. Οι Οθωμανοί περικύκλωσαν την μικρή καστροπολιτεία και με την έναρξη της οι γενίτσαροι, το επίλεκτο σώμα του σουλτάνου πέρασαν στην πρώτη γραμμή και άρχισαν να ρίχνουν με τα ντουφέκια τους, οι πολιορκημένοι συνέχισαν να μάχονται με ό,τι όπλα διέθεταν. Κατά το φθινόπωρο, τον μήνα Οκτώβριο, ο Γραίντζας Παλαιολόγος θα στείλει επιστολή στην Δούκισσα του Μιλάνου και της Λομβαρδίας Μαρία Βισκόντι, όπου θα της ζητήσει την άμεση βοήθεια της με την αποστολή στρατιωτικού σώματος, όμως ούτε η απάντηση, ούτε ο στρατός από την μεριά της Δούκισσας ήρθε ποτέ.
Ο Μωάμεθ θέλοντας να ολοκληρώσει την κατάκτηση όλου του Μοριά, βρήκε ένα τέχνασμα για να εξουθενώσει περισσότερο τους Σαλμενικιώτες κόβοντας τους την παροχή νερού έτσι ώστε να παραδοθούν και να ξεκινήσει για άλλη κατάκτηση. Όμως ο Παλαιολόγος και οι κάτοικοι του Σαλμένικου πάρα την δίψα τους δεν παραδόθηκαν και αφού ο σουλτάνος θαύμασε την ανδρεία τους έκανε συμφωνία μαζί τους πως θα τους επέτρεπε να φύγουν απείραχτοι και να εγκατασταθούν αλλού. Η συμφωνία έκλεισε και ο Μωάμεθ κίνησε με πολλούς ομήρους από τα γύρω χωριά για την Βοστίτσα αφήνοντας ως ύπαρχο τον Χαμουζά-Ζηνοβίζη Μπέη, ο Γραίντζας Παλαιολόγος έστειλε στην αρχή λίγους άνδρες κοντά στο οθωμανικό στρατόπεδο για να δει πως θα αντιδρούσαν οι Οθωμανοί. Ο Μπέης με τους γενίτσαρους πλησιάζοντας ταχύτατα τους Έλληνες τους έπιασε και τους οδήγησε στην σκλαβιά. Βλέποντας αυτά ο τελευταίος υπερασπιστής της Πελοποννήσου έστειλε στον Πορθητή έναν αγγελιοφόρο στον οποίο θα μετέφερε την παραβίαση της συμφωνίας από την μεριά του Οθωμανού υπάρχου.
Μόλις άκουσε τα παράπονα ο Μωάμεθ θύμωσε με την απερισκεψία του και τον αντικατέστησε με τον αιμοβόρο Ζαγανό πασά. Ο πασάς έκανε ακόμη πιο ασφυκτική την πολιορκία τελάλοντας στους υπερασπιστές να παραδοθούν, φυσικά χωρίς επιτυχία. Η πολιορκία του Σαλμένικου κράτησε από τον Αύγουστο του 1460 έως τον Οκτώβριο του 1461 μέχρι που η κατάσταση έγινε ανυπόφορη, ο Γραίντζας βλέποντας την άθλια κατάσταση των στρατιωτών και συμπολιτών του μηχανεύτηκε την απόδραση τους από το κάστρο.
“Έτσι μια νύχτα δροσερή και αστροχίτωνη του Οκτώβρη μήνα, οι αγόνατοι υπερασπιστές της Ακροπόλεως του Σαλμένικου, με ποδηγέτη τον λεοντόκαρδο αρχηγό τους, αφήσανε για πάντα πισωθε στο παρελθόν της θύμησης τους την ηρωίδα φωλεα τους κ’ισκιογλιστρώντας ως φαντάσματα νυχτερινά κάτω από την μύτη του οθωμανικού ασκεριού κατόρθωσαν να πλησιάσουν αθορύβως στο ακροθαλασσί της χερσονήσου απ’οπου και μετέβησαν πλωτώς ως την αντιπέρα στεριά της Ρούμελης” μας παρουσιάζει με γλαφυρό τρόπο πάλι ο Μιλτιάδης Τσαπόγας στο ομώνυμο βιβλίο του.
Οι κάτοικοι του ηρωικού Σαλμένικου εγκαταστάθηκαν στην βενετοκρατούμενη Ναύπακτο όπου εκεί χάνονται και τα ίχνη τους. Το Σαλμένικο πλέον είναι ένα ερειπωμένο και διαλυμένο κάστρο στην κορυφή ενός βουνού και δεν θυμίζει σε τίποτα την μικρή και ηρωική πολιτεία που αντιστάθηκε στον Οθωμανό κατακτητή.
ΠΗΓΕΣ
Μιλτιάδης Τσαπόγας: ΠΕΤΡΑ & ΞΙΦΟΣ. Κάστρα & ιππότες στον Μοριά. Σελ. 166-174
