Γράφει ο Ευάγγελος Τυπάλδος
Στα τέλη του 15ου αιώνα η Αγγλία ηταν μια υπο-ανάπτυκτη χώρα ,σε σύγκριση με Κάτω Χώρες, Γαλλία, Νοτια Γερμανία γενικά με τις “ανεπτυγμένες” χώρες της εποχής. Υπήρχαν λιγότερο απο 4 εκατομμύρια κάτοικοι στην Αγγλία και Ουαλία την εποχή που η Γαλλία αριθμούσε περισσότερα απο 15 εκατομμύρια κατοίκους, η Ιταλία 11 εκατομμύρια και η Ισπανια 6 με 7 εκατομμύρια. Απο τεχνολογικής και οικονομικης πλευράς η Αγγλία ηταν καθυστερημένη σε σχέση με τις περισσότερες περιοχές της ηπειρωτικής Ευρώπης.
Η Αγγλία ωστόσο παρήγαγε το καλύτερο μαλλί της Ευρώπης και απο τον 14ο αιώνα και μετά η παραγωγή μάλλινων υφασμάτων της αναπτύσσονταν σταθερά .Το μαλλί και τα μάλλινα υφάσματα αποτελούν το κύριο όγκο των εξαγωγών της Αγγλίας κατα τους τελευταίους αιώνες του Μεσαίωνα. Τα αγγλικά προϊόντα κατα παράδοση εξάγονταν στις αγορές των νότιων Κάτω Χωρών(Μπρυζ και Αμβέρσα) και απο εκει διοχετεύονταν σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης .Κατα παράδοση οι έμποροι της νοτιας Γερμανίας προμηθεύονταν μάλλινα υφάσματα απο τις αγορές της βόρειας Ιταλίας (κυρίως Μιλάνου). Κατα το πρώτο μισό ομως του 16ου αιώνα η ιταλική παραγωγή κατέρρευσε , εξαιτίας του πολέμου και των δεινών που επακολούθησαν . Καθώς οι ιταλοί παραγωγοί δεν ηταν σε θέση να ικανοποιήσουν τη ζήτηση των γερμανών ,οι τελευταίοι στράφηκαν στα αγγλικά υφάσματα που μπορούσαν να προμηθευτούν στην Αμβέρσα. Μια χρυσή εποχή άρχισε ετσι για τις αγγλικές εξαγωγές που ευνοήθηκαν αργότερα , μεταξύ του 1522-1550 απο την προοδευτική κατάπτωση της λίρας ,την οποία υποτίμησε ο Ερρίκος Η’ για να χρηματοδοτήσει τις υπερβολικά υψηλές στρατιωτικές του δαπάνες. Μεταξύ του 1500 και το 1550 οι εξαγωγές των “Short Cloths” αυξήθηκαν 170% . O τομέας της υφαντουργίας στην Αγγλία ηταν ο πρώτος στον οποίο έγιναν εμφανείς οι επιπτώσεις της άνθισης της εξαγωγικής δραστηριότητας . Αλλα στην οικονομία ,αυτο που συμβαίνει σε εναν τομέα ,πάντοτε εχει επιτπώσεις στους υπόλοιπους… Η οικονομική ανάπτυξη της περιόδου 1480-1550 κύρια βασίζονταν στη δημιουργία και την ευημερία του άξονα Λονδινου – Αμβέρσας .
Στο σημείο αυτο μια σφοδρή παρατεταμένη κρίση ανέκοψε την ανοδική πορεία που χαρακτήριζε την αγγλική οικονομία για τα δύο τρίτα του αιωνα . Η ανάκαμψη της ιταλικής υφαντουργίας , η στασιμότητα της νότιας Γερμανίας , ο πόλεμος που διεξάγωνταν στις νότιες Κάτω Χώρες , η ανατίμηση της στερλίνας δημιούργησαν απο κοινού δυσχέριες στους άγγλους εξαγωγείς.
Η Αγγλία όμως πέρασε σε μια καινούργια φάση της οικονομικής της ανάπτυξης -φάση κατα την οποία και άλλα προϊόντα ,πέρα απο μάλλινα υφάσματα , άρχισαν να διαδραματίζουν κύριο λόγο στην οικονομία.Η παραγωγή σιδήρου, μολύβδου , πολεμικού εξοπλισμού ,νέων τύπων υφασμάτων , γυαλιού και μέταξας αναπτύχθηκε εντυπωσιακά κατα το δεύτερο μισό του 16ου αιώνα. Στο τομέα των πολεμικών εξοπλισμών η Αγγλία βρέθηκε σε μειονεκτική θέση , όταν λογω διασπάθισης των δημοσίων πόρων η χώρα αντιμετώπιζε αυξανόμενες δυσκολίες στο να αγοράσει το αναγκαίο γι αυτην πυροβολικό απο τους έμπορους της ηπειρωτικής Ευρώπης. Τα πυροβόλα της εποχής κατασκευάζονταν κύριως απο ορείχαλκο και η Αγγλία δεν διέθετε καθόλου χαλκό. Στο διάστημα μεταξύ 1543 και 1545 υπο την πίεση των περιστάσεων λίγοι άγγλοι τεχνίτες με τη βοήθεια κάποιων ξένων μεταναστών κατάφεραν να αξιοποιήσουν τις τοπικές πρώτες ύλες και να αναπτύξουν με επιτυχία νέες τεχνικές κατασκεύης πυροβόλων απο χυτισίδηρο .Τα οπλα που κατασκευάζονταν απο σίδηρο ηταν πολυ φθηνότερα απο τα ορειχάλκινα και παρόλο που υπολείπονταν σε ποιότητα επαρκούσαν και με το παραπάνω ,ιδιαίτερα για τον εξοπλισμό των εμπορικών και καταδρομικών σκαφών. Μέσα σε μια γενιά οι αντίξοες συνθήκες είχαν μετατραπεί σε ευνοϊκές και η Αγγλία ειχε εξελιχθεί και σε κατασκευαστή και εξαγωγέα πυροβόλων απο χυτοσιδηρο.
Ως το 1630 ομως η παραγωγή των πυροβόλων ειχε πληγεί σοβαρά απο την έλλειψη καυσίμων και η Αγγλία τοτε δεν ηταν σε θέση να καλύψει ουτε τις δικές της ανάγκες.Αντέδρασε ομως με δύο τροπους . Απο τη μία ενδυνάμωσε την ναυτιλία και το εμπόριο με τις σκανδιναβικές χώρες που διέθεταν άφθονη ξυλεία(πηγή ενέργειας μεχρι τοτε) και απο την άλλη στράφηκε προς τη χρήση καυσίμων που υπήρχαν σε αφθονία στα βρετανικά νησιά. Αυτά τα καύσιμα δεν ηταν αλλα απο το κάρβουνο που υπήρχε σε αφθονία στα βόρεια και δυτικά του νησιού.Απο τα τέλη του 16ου αιώνα και μετά η παραγωγή κάρβουνου αυξήθηκε σημαντικά καθώς η αγορά οικιακή και βιομηχανική διευρύνθηκε και τα αποθέματα της καύσιμης ξυλείας μειώθηκαν.
Συγκεντρώνοντας τις προσπάθειες της στην παραγωγή σιδήρου και άνθρακα , η Αγγλία άνοιξε τον δρόμο που την οδήγησε προς τη βιομηχανική επανάσταση.Μια άλλη εξέλιξη που οδήγησε κατευθείαν στην βιομηχανική επανάσταση αγορά την αύξηση του μεγέθους των μονάδων και την ταυτόχρονη συγκέντρωση εργασίας και κεφαλαίου σε τεχνικές μονάδες παραγωγής. Κατα τη διάρκεια του 17ου αιώνα οι άγγλοι απέκτησαν πλήρη συναίσθηση της δύναμης τους. Η ισχύ ομως ενέχει τα σπέρματα της επιθετικότητας . Σε αντιδιαστολή με την θεωρία των ολλανδών περι Mare Liberarum (ελεύθερες θαλασσες) oι άγγλοι ανέπτυξαν τη δική τους θεωρία περι Mare Clausum (κλειστές θάλασσες). Ενας σουηδός διπλωμάτης που επιχείρησε να παρέμβει στη διαμάχη των δύο εθνών έγραψε απο το Λονδίνο στην βασίλισσα Χριστίνα της Σουηδίας τον Ιούνιο του 1653 οτι “οι άγγλοι ηταν υπερβολικά αλαζονικοί και ίσως ο Θεός τους τιμωρήσει για την υπεροψία τους αυτη”. Ο Θεός ομως ηταν απασχολημένος με άλλα πράγματα.
Carlo M.Cipolla- Η Ευρώπη πριν απο τη βιομηχανική επανάσταση.
