Η κρίση του Μαλί και η γαλλική στρατιωτική επέμβαση

Ιωάννης Βασιλείου

Η διαμάχη για το βόρειο Μάλι που ξεκίνησε στις αρχές του 2012 και συνεχίζεται μέχρι και σήμερα αποτελεί μια από τις σημαντικότερες αφρικανικές γεωπολιτικές κρίσεις των τελευταίων δεκαετιών. Η 16η Ιανουαρίου 2012 οριοθετείται ως η χρονική έναρξη της κρίσης, καθώς διάφορα κινήματα στασιαστών άρχισαν να απαιτούν από την κυβέρνηση του Μάλι έναν μεγαλύτερο βαθμό ανεξαρτησίας για το βόρειο Μάλι, περιοχή γνωστή και ως Αζαγουάντ. Η δημιουργία της οργάνωσης «Εθνικό Κίνημα για την Απελευθέρωση της Αζαγουάντ» (ΕΚΑΑ) ουσιαστικά αποτέλεσε τη σπίθα για την έκρηξη. Σκοπός του κινήματος ήταν να καταστεί η Αζαγουάντ ανεξάρτητη χώρα για το λαό των Τουαρέγκ. Οι ένοπλες συγκρούσεις ξεκίνησαν χωρίς χρονοτριβή και τον Απρίλιο του 2012, η Αζαγουάντ βρισκόταν υπό τον έλεγχο του κινήματος.

Στρατιώτες του κυβερνητικού στρατού του Μαλί περιφρουρούν λιποτάκτες

Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι ο πόλεμος του Μάλι αποτελεί συνέπεια του πολέμου της Λιβύης, καθώς όλα ξεκίνησαν όταν στρατιώτες Τουαρέγκ που είχαν πολεμήσει ως μισθοφόροι στο πλευρό του Καντάφι επέστρεψαν στο βόρειο Μάλι και κατέλαβαν στρατηγικής σημασίας εκτάσεις, φέρνοντας επιπλέον μαζί τους και βαρύ οπλισμό (Infowar, 2013).

Το πραξικόπημα της 22ας Μαρτίου 2012 ανέτρεψε τον Πρόεδρο Αμαντού Τουμανί Τουρέ και μια ομάδα ανταρτών, γνωστή ως «Εθνική Επιτροπή για την Αποκατάσταση της Δημοκρατίας και του Κράτους» (ΕΕΑΔΚ) ανέλαβε την εξουσία και κατέλυσε το εθνικό σύνταγμα. Το πραξικόπημα αυτό ανάγκασε την Αφρικανική Ένωση να θέσει το Μάλι εκτός των κόλπων της. Σύμφωνα με τα λεγόμενα του πρωτεργάτη του πραξικοπήματος Αμαντού Σανόγκο, οι πραξικοπηματίες ήταν έτοιμοι να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις με τους επαναστάτες του βορείου Μάλι, αλλά ο βασικός στόχος της πολιτικής του ήταν η αποφυγή διχοτόμησης της χώρας (Reuters, 2012).

Η χαοτική κατάσταση που επικρατούσε έδωσε την ευκαιρία στην ΕΚΑΑ να ξεκινήσει περαιτέρω ένοπλες επιθέσεις και να καταλάβει τις τρείς μεγαλύτερες πόλεις του βορείου Μάλι: την Κιντάλ, τη Γκαό και την Τιμπουκτού. Στις 6 Απριλίου 2012, μια μέρα μετά την κατάληψη και της Ντουέντζα, η ΕΚΑΑ ανακοίνωσε την ανεξαρτησία της Αζαγουάντ από το Μάλι, η οποία όμως θεωρήθηκε ως παράνομη και από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και από την Αφρικανική Ένωση. Χαρακτηριστική είναι η ταχύτητα με την οποία έλαβαν χώρα τα γεγονότα και οι αστραπιαίες κινήσεις της ΕΚΑΑ, καθώς κατάφερε να θέσει υπό τον έλεγχό της τη μισή χώρα, ουσιαστικά μέσα σε δυο μόνο εβδομάδες.

Ισλαμιστές αντάρτες οπλισμένοι με Καλάσνικοφ

Η ΕΚΑΑ αρχικά απολάμβανε της ενεργού υποστήριξης της Ισλαμικής οργάνωσης Άνσαρ Ντιν και πρέπει να σημειώσουμε ότι ύστερα από την κατάληψη της Αζαγουάντ, η Άνσαρ Ντιν σε στενή συνεργασία με άλλες μικρότερες Ισλαμικές ομάδες άρχισαν να εφαρμόζουν στην περιοχή τον Ισλαμικό Νόμο της Σαρία. Η εφαρμογή του Ισλαμικού Νόμου ερχόταν σε αντίθεση με την ιδεολογική τοποθέτηση της ΕΚΑΑ σχετικά με τη μορφή του νέου καθεστώτος της Αζαγουάντ. Σημαντικές τριβές υπήρξαν όχι μόνο μεταξύ της ΕΚΑΑ και της Άνσαρ Ντιν, αλλά και μεταξύ της ΕΚΑΑ και του «Κινήματος για Ενότητα και Τζιχάντ στη Δυτική Αφρική», το οποίο υποστηριζόταν ανοιχτά από την Αλ Κάιντα. Αναπόφευκτα θα λέγαμε, μέχρι τις 17 Ιουλίου 2012, η ΕΚΑΑ είχε χάσει τον έλεγχο σχεδόν ολόκληρου του βορείου Μάλι από τους Ισλαμιστές.

Μέσα στη δίνη του Ισλαμικού κινδύνου, στις 20 Δεκεμβρίου 2012, το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών αποφασίζει παμψηφεί την ανάπτυξη μιας αφρικανικής στρατιωτικής δύναμης με σκοπό να βοηθήσει στην καταστροφή των δυνάμεων της Αλ Κάιντα και των λοιπών Ισλαμικών οργανώσεων που είχαν καταλάβει το βόρειο Μάλι. Πάντως ορίστηκε ότι οι ενέργειες αυτής της διεθνούς αφρικανικής δύναμης δεν θα ξεκινούσαν πριν το Σεπτέμβριο του 2013, γεγονός που γέμισε με μεγάλη ανησυχία την παγκόσμια κοινή γνώμη σχετικά με το μέλλον όχι μόνο του Μάλι, αλλά γενικότερα για τις αποσταθεροποιητικές πολιτικές τάσεις στο ευρύτερο γεωγραφικό πλαίσιο της δυτικής Αφρικής (Reuters, 2012).

Βλέποντας τον κίνδυνο άμεσης διχοτόμησης της χώρας, σε μια απέλπιδα προσπάθεια, η κυβέρνηση του Μάλι, χωρίς χρονοτριβή, ζήτησε ξένη στρατιωτική βοήθεια με σκοπό την επανακατάληψη του βορρά. Οι Γάλλοι ανταποκρίθηκαν άμεσα. Στις 11 Ιανουαρίου 2013, ο Πρόεδρος Ολάντ ανακοίνωσε και επίσημα την έναρξη των γαλλικών πολεμικών επιχειρήσεων, ενώ πολύ γρήγορα η γαλλική αεροπορία βοήθησε το στρατό του Μάλι να καταλάβει την εξαιρετικής στρατηγικής σημασίας πόλη της Κόνα. Οι επιτυχίες του γαλλικού στρατού σύντομα οδήγησαν στη διχοτόμηση του Ισλαμικού μετώπου. Στις 24 Ιανουαρίου 2013, η Άνσαρ Ντιν διαχωρίστηκε από την Αλ Κάιντα και ζήτησε εκεχειρία. Στις 26 Ιανουαρίου 2013, ο γαλλικός στρατός και ο στρατός του Μάλι κατέλαβαν τη Γκαό, ενώ την επόμενη μέρα κατέλαβαν την Τιμπουκτού (Reuters, 2012).

Γάλλοι αλεξιπτωτιστές φτάνουν σε στρατιωτικό αεροδρόμιο του Μαλί

Ο γαλλικός στρατός σε συνδυασμό με τη στρατιωτική βοήθεια που έλαβε και από την Αφρικανική Ένωση κατάφερε στις αρχές Φεβρουαρίου του 2013 να καταλάβει στρατηγικές θέσεις στο βόρειο Μάλι. Χαρακτηριστικό είναι ότι ακόμα και η ΕΚΑΑ βοήθησε τον γαλλικό στρατό στις πολεμικές επιχειρήσεις, κάνοντας ουσιαστικά στροφή 180 μοιρών από τις αρχικές της θέσεις. Πάντως πρέπει να τονίσουμε ότι παρά το γεγονός ότι ο γαλλικός στρατός και ο στρατός του Μάλι τελικά κατέλαβαν τη Γκαό, την Τιμπουκτού και την Κιντάλ, αυτό σε καμία περίπτωση δεν συνιστά νίκη, διότι περισσότεροι από 2.000 Ισλαμιστές μαχητές κατάφεραν να φυγαδευτούν στην έρημο και τα βουνά, ξεκινώντας έναν καταστροφικό ανταρτοπόλεμο, ο οποίος ήταν πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστεί.

Η αμερικανική εμπλοκή ήταν θέμα χρόνου και πραγματικά, στις 22 Φεβρουαρίου 2013, ο Πρόεδρος Ομπάμα ανακοίνωσε την αποστολή 100 στρατιωτών στο Νίγηρα, ο οποίος συνορεύει με το Μάλι προς βοήθεια των Γάλλων. Πιο συγκεκριμένα το αμερικανικό σχέδιο αποσκοπούσε στη δημιουργία μιας αεροπορικής βάσης ώστε να μπορούν να παρακολουθούν αποτελεσματικότερα τις κινήσεις της Αλ Κάιντα. Συγκεκριμένα, η παρακολούθηση θα λάμβανε χώρα μέσω των πτήσεων αεροσκαφών τύπου Predator (The New York Times, 2013).

Είναι αλήθεια ότι μέχρι εκείνη την περίοδο, η στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στην Αφρική ήταν περιορισμένη, με μόνο μια μόνιμη στρατιωτική βάση στο Τζιμπουτί, το οποίο βρίσκεται πάνω από τρεις χιλιάδες μίλια μακριά από το Μάλι. Οπότε θα λέγαμε ότι οι ταραχές στο Μάλι έδωσαν στις ΗΠΑ το πρόσχημα και την αφορμή που ζητούσαν ώστε να αυξήσουν τη στρατιωτική τους επιρροή στην αφρικανική ήπειρο. Ο Νίγηρας υπέγραψε στρατιωτική συμφωνία με τις ΗΠΑ, σύμφωνα με την οποία έδινε το δικαίωμα στην αμερικανική κυβέρνηση να αυξήσει τη στρατιωτική επιρροή της στη χώρα. Παράλληλα ορίζεται ότι η κυβέρνηση του Νίγηρα θα παρείχε προστασία σε όλα ανεξαιρέτως τα αμερικανικά στρατεύματα. Επίσης η Ρωσία έστειλε σημαντική βοήθεια στο Μάλι που αποτελείτο από τρόφιμα και κουβέρτες. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ρωσική κυβέρνηση προειδοποίησε για τον συνεχώς αυξανόμενο κίνδυνο τρομοκρατίας που ελλοχεύει σε ολόκληρη τη βόρεια Αφρική και παραλλήλισε την κατάσταση στο Μάλι με τα γεγονότα της Λιβύης (The New York Times, 2013).

Σημείο συγκέντρωσης γαλλικών στρατευμάτων στο Μαλί

Εδώ πρέπει να τονίσουμε το γεγονός ότι ειδικές δυνάμεις του γαλλικού στρατού αναπτύχθηκαν όχι μόνο στο βόρειο Μάλι και τα σύνορα με το Νίγηρα, άλλα ακόμα και εντός του Νίγηρα, και ο λόγος δεν είναι μόνο πολιτικο-στρατιωτικός, αλλά και οικονομικός. Ο Νίγηρας θεωρείται η πέμπτη χώρα παγκοσμίως σε κοιτάσματα ουρανίου, στο οποίο η Γαλλία έχει λίγο πολύ στηρίξει ολόκληρη την ανάπτυξη της πυρηνικής της βιομηχανίας. Ουσιαστικά λοιπόν, ένας από τους βασικότερους στόχους της αποστολής των γαλλικών στρατευμάτων είναι η προστασία εγκαταστάσεων και λατομείων της γνωστής εταιρείας πυρηνικής ενέργειας Αρίβα στα εδάφη του Νίγηρα. Η Γαλλία εισάγει από το Νίγηρα 30% του ουρανίου που χρησιμοποιεί για παραγωγή ενέργειας, αλλά και για την πολεμική της βιομηχανία, άρα είναι εύκολο να ερμηνεύσουμε την προθυμία της γαλλικής κυβέρνησης να στείλει αμέσως στρατό στην ευρύτερη περιοχή (Infowar, 2013).

Γενικά ο Φεβρουάριος του 2013 υπήρξε μια άκρως αιματοβαμμένη περίοδος στα πλαίσια του πολέμου. Στις 19 Φεβρουαρίου, οι Ισλαμιστές επιτέθηκαν σε ένα γαλλικό σύνταγμα αλεξιπτωτιστών το οποίο αποτελείτο από 150 στρατιώτες και υποστηριζόταν από πολεμικά αεροσκάφη Μιράζ. Το αποτέλεσμα ήταν ένας νεκρός Γάλλος καταδρομέας και 20 νεκροί Ισλαμιστές μαχητές (Al Jazeera, 2013). Στις 22 Φεβρουαρίου, 13 στρατιώτες από το Τσαντ και 65 Ισλαμιστές σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια ένοπλων συγκρούσεων στα βουνά του βορρά (Reuters, 2013). Στις 24 Φεβρουαρίου, 10 στρατιώτες από το Τσαντ και 28 Ισλαμιστές σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια μαχών στα βουνά Αντράρ Ντες Ιφόγκας στο βόρειο Μάλι. Σε όλα αυτά πρέπει να προσθέσουμε και τους δεκάδες θανάτους από εκρήξεις. Ακριβής αριθμός νεκρών ακόμη δεν υπάρχει, αλλά υπολογίζονται σε πολλές εκατοντάδες.

Μέχρι τις 17 Ιανουαρίου, 144.500 άνθρωποι είχαν φύγει από το Μάλι σαν πρόσφυγες και είχαν πάει στη Μαυριτανία, το Νίγηρα, τη Μπουρκίνα Φάσο και την Αλγερία. Παράλληλα, άλλοι 230.000 άνθρωποι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις κατοικίες τους εντός των συνόρων του Μάλι και ουσιαστικά έγιναν πρόσφυγες μέσα στη ίδια τους τη χώρα (Couriermail, 2013).

Στις αρχές Μαρτίου 2013, το Τσαντ υποστήριξε ότι δυο από τους πιο σημαντικούς ηγέτες της Αλ Κάιντα στη Βόρεια Αφρική, ο Αμπντελχαμίντ Αμπού Ζέιντ και ο Μοκτάρ Μπελμοκτάρ ήταν νεκροί (Planet-Greece, 2013). Η Αλ Κάιντα επιβεβαίωσε το θάνατο του Αμπού Ζέιντ, αλλά όχι τον θάνατο του Μπελμοκτάρ (France 24, 2013).

Ένα χρόνο και δυο μήνες μετά την έναρξη του καταστροφικού αυτού πολέμου η κατάσταση παραμένει έκρυθμη. Το πλέον ανησυχητικό φαινόμενο, πάντως, είναι ότι όλη αυτή η «άνθηση» της τρομοκρατίας στη βόρεια Αφρική είναι πολύ πιθανό να επεκταθεί και σε γειτονικές χώρες δημιουργώντας ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Al Jazeera (2013), “French soldier killed in Northern Mali”, διαθέσιμο σε: http://www.aljazeera.com/news/africa/2013/02/2013219173241766154.html (πρόσβαση στις 15/3/13).

Couriermail (2013), “Chad to send 2000 soldiers to Mali”, διαθέσιμο σε: http://www.couriermail.com.au/news/breaking-news/chad-to-send-2000-soldiers-to-mali/story-e6freoo6-1226555842447 (πρόσβαση στις 15/3/13).

France 24 (2013), “Al Qaeda leader Abu Zeid ‘killed in Mali'”, διαθέσιμο σε: http://www.france24.com/en/20130304-al-qaeda-confirms-abou-zeid-death-mali-0 (πρόσβαση στις 16/3/13).

Infowar (2013), «Πόλεμος ουρανίου σε Μάλι και Νίγηρα», διαθέσιμο σε: http://info-war.gr/2013/01/πόλεμος-ουρανίου-σε-μάλι-και-νίγηρα (πρόσβαση στις 15/3/13).

Planet-Greece (2013), «Ολάντ: Νεκροί οι ηγέτες των τρομοκρατών στο Μάλι», διαθέσιμο σε: http://planet-greece.blogspot.com/2013/03/blog-post_9956.html (πρόσβαση στις 15/3/13).

Reuters (2012), “Timeline: French, Malian troops advance in northern Mali”, διαθέσιμο σε: http://www.reuters.com/article/2013/01/27/us-mali-rebels-crisis-idUSBRE90Q0AI20130127 (πρόσβαση στις 15/3/13).

Reuters (2013), “Thirteen Chadian soldiers, 65 rebels killed in Mali”, διαθέσιμο σε: http://www.reuters.com/article/2013/02/23/us-mali-rebels-chad-idUSBRE91M00420130223, πρόσβαση στις 16/3/13).

The New York Times (2013), “New Drone Base in Niger Builds US Presence in Africa”, διαθέσιμο σε: http://www.nytimes.com/2013/02/23/world/africa/in-niger-us-troops-set-up-drone-base.html?smid=pl-share&_r=0 (πρόσβαση στις 16/3/13).

του Ιωάννη Βασιλείου, διδάκτορος Περιεφερειακής Ανάπτυξης

historical-quest.com

, , , ,

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *