Απόσπασμα από τα ανέκδοτα του Ίωνος Δραγούμη δημοσιευμένο στην “Πολιτική Επιθεώρηση” στις 29/05/1921.
Εκ του ημερολογίου του, Αιάκιο Κορσικής, 14 Οκτωβρίου 1918 :
«[…] Τι έχει ο βενιζελισμός που αντιπαθώ; Τι έχει που θέλω να τον αντιπαθήσουν όλοι οι Έλληνες, αφού θέλω οι Έλληνες να γίνουν καλλίτεροι από ό,τι είναι; Ο βενιζελισμός είναι “ποσσιμπιλισμός”, είναι υλισμός, είναι πολύ γήινος, είναι επιτυχία με ταχυδακτυλουργία, είναι καπατσοσύνη, επιτηδειότητα, αρριβισμός, δημαγωγία. Ο βενιζελισμός είναι πασάλειμμα με σύγχρονες, επιπόλαιες, επιστημονικοφανείς ιδέες ευρωπαϊκές (του συγχρόνου δηλαδή ευρωπαϊκού πολιτισμού), είναι ευρωπαϊκό, φράγκικο βερνίκι, λαμπερό σοβάντισμα πρόχειρο για να φαντάζη κακοχτισμένος τοίχος ή και φτιασίδωμα αποκρουστικό (αλλά με σκοπό ελκυστικό) μιας ωραίας γυναίκας, σοβάντισμα του μαρμάρινου τοίχου ενός αρχαίου ναού […] Το άσκημο δεν γίνεται ωραίο με τέχνη τα μέσα, όσο για το ωραίο γίνεται άσκημο με τα ψεύτικα στολίδια.
Αντιπαθώντας το βενιζελισμό δεν συμπαθώ τους αντιπάλους του Βενιζέλου ούτε τους έχω για καλλίτερους τύπους Έλληνα και ανθρώπου. Συμφωνώ όμως μαζί τους στο ότι αντιπαθούν, ασύνειδα ίσως, το βενιζελισμό. Αλλά και αυτοί έχουν στίγματα, τα κακά στίγματα της φυλής, π.χ. αρχαιομανία, λογομανία, στρεψοδικία, δικολαβία, ραδιουργία, συκοφαντία, ψευτιά.
Στην ασύνειδη αντιπάθεια των λαϊκών ανθρώπων, των εργατικών, για το βενιζελισμό, βρίσκω περισσότερη αλήθεια, γιατί εκεί λείπει το πολιτικό συμφέρο. Μολονότι και εκεί μπορεί να ενεργεί κάποιο συμφέρο, είναι συμφέρο πιο άμεσο, πιο καθαρό, το συμφέρο του ψωμιού, της ζωής, της αυτοσυντηρησίας. Ο βενιζελισμός είναι στήριγμα της κεφαλαιοκρατίας και της αστικής τάξης, του μπουρζουαδισμού. Κολακεύοντας, βοηθώντας εκείνους που κερδίζουν στηρίζεται ο Βενιζελισμός και γίνεται αντιπαθητικός και σε εμένα, που δε δίνω πεντάρα για τα υλικά συμφέροντα των Ελλήνων και των ανθρώπων, και στον πολύ λαό, στον εργατικό που αυτός λογαριάζει βέβαια τα υλικά συμφέροντα, αλλά και υποφέρει από τον εγωισμό και την εκμετάλλευση της κεφαλαιοκρατίας και του μπουρζουαδισμού, από την τυραννικότητα της διοικούσας τάξης.
Τώρα στη διοικούσα τάξη πρέπει να προστεθεί και η διοικητική υπηρεσία του κράτους, η υπαλληλία με τα στενά εγωιστικά συμφέροντά της που είναι και αυτά αντίθετα με τα συμφέροντα της ευημερίας του μικρού λαού, του κοσμάκη, μικροαστού, εργάτη, χωριάτη, ναυτικού, βοσκού. Η υπαλληλία είναι τυφλός τύραννος του κοσμάκη. Η υπαλληλία είναι μία τάξη ιεραρχική ανθρώπων που βυζαίνει το δημόσιο ταμείο (το κράτος) και το δημόσιο ταμείο (το κράτος) βυζαίνει τον κοσμάκη […].Ο Βενιζελισμός για να στερεωθεί υποστηρίζει με όλα του την υπαλληλία, την αυξάνει στον αριθμό και στους μισθούς, τη φουσκώνει, την πληθαίνει, την πολύνει, την παχαίνει. Έτσι, σπαταλά τα χρήματα του δημοσίου ταμείου (χρήματα που έδωσε ο λαός), που δεν τα έδωσε ο λαός βέβαια για να παχαίνη μία τάξη (η υπαλληλία), αλλά για να έχη όχι μόνο ασφάλεια ζωής και περιουσίας παρά και καλυτέρεψη ζωής και γενίκεψη εργασίας σε όλους τους Έλληνες και δημιουργία όρων εργασίας για όσο γίνεται περισσότερο κόσμο. Η υπαλληλία έπρεπε να είνε μέσο και έγινε σκοπός[…]»
Αυτό που κυρίως φανερώνουν τα λεγόμενα Ι. Δραγούμη, κατά του Βενιζέλου και του Βενιζελισμού είναι πως η εμπάθεια , διχασμός, και ο κομματισμός, είναι καταστάσεις αναλλοίωτες και διαχρονικές στην Ελλάδα!
Μολύνουν ακόμη και ανθρώπους πολύ υψηλού πνευματικού επιπέδου!
Λέει σωστά πράγματα για το καιροσκοπισμό, τον άκρατο κομματισμό, την ”δημοσιουπαλολαγνεία”, το λαϊκισμό και τον ρεβανσιστικό Βενιζελισμό. Αλλά και πολλά άλλα, που δείχνουν μονομέρεια, και έλλειψη επαφής με την πραγματικότητα. Φτάνει στο σημείο, να κατακρίνει το Βενιζέλο, ακόμη και για τις αρετές του! Τον κατηγορεί π.χ. πως είναι υπερβολικά…πραγματιστής! (…”είναι υλισμός, είναι πολύ γήινος” (!)).
Τουλάχιστον, ο Ι. Δραγούμης, δεν ήταν ”βαμμένος” οπαδός, συγκεκριμένων ιδεολογιών, παρότι επηρεάστηκε από πολλές και διάφορες!
Ο ίδιος, (όπως και ο Βενιζέλος) παρασύρθηκαν συχνά και είπαν, έγραψαν και έκαναν, πολλά ατοπήματα, που πλήρωσαν οι ίδιοι και η χώρα πολύ ακριβά! (Ο Ιων με την ίδια τη ζωή του)!
Ο Ι.Δραγούμης, δε χαριζόταν σε κανέναν! (”Αντιπαθώντας το βενιζελισμό δεν συμπαθώ τους αντιπάλους του Βενιζέλου ούτε τους έχω για καλύτερους τύπους Έλληνα και ανθρώπου”) . Ούτε διστάζει να στηλιτεύσει τα εγγενή καταστρεπτικά στοιχεία, του υπαρκτού σοσιαλισμού και της λαϊκιστικής κομματικής δεξιάς! (”Η υπαλληλία είναι τυφλός τύραννος του κοσμάκη. Η υπαλληλία είναι μία τάξη ιεραρχική ανθρώπων που βυζαίνει το δημόσιο ταμείο (το κράτος) και το δημόσιο ταμείο (το κράτος) βυζαίνει τον κοσμάκη […]… Έτσι, σπαταλά τα χρήματα του δημοσίου ταμείου (χρήματα που έδωσε ο λαός…” ).