Το μαρτύριο καί ό εθνικός φωτοστέφανος ανέδειξαν τον μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομο Καλαφάτη σε κορυφαίο της μικρασιάτικης τραγωδίας, συγχρόνως όμως απέκλεισαν τη διατύπωση οποιασδήποτε σοβαρής ιστορικής προβληματικής γύρω στην πολυσχιδή εθνική του δράση και τις βαρυσήμαντες πολιτικές επιλογές με τις όποιες ταυτίστηκε. Ή μαχητικότητα του στην προώθηση των απελευθερωτικών πόθων του αλύτρωτου ελληνισμού στή Μακεδονία και τή Μικρά Ασία καί ή υπέρτατη θυσία πού σφράγισε τους αγώνες του, έχουν μεταβάλει τή βιογράφησή του σέ εθνική αγιογραφία.
Ή σχετική βιβλιογραφία επαναλαμβάνει στερεότυπα τα διαθέσιμα στοιχεία καί πληροφορίες, αναπαράγοντας αδιατάρακτο από πηγή σέ πηγή το ‘ίδιο ερμηνευτικό σχήμα. Το αποτέλεσμα ήταν ότι ή νεοελληνική ιστορική προβληματική αγνόησε ένα σημαντικό κεφάλαιο της εκκλησιαστικής Ιστορίας της καθ’ ημάς Ανατολής. Ή συσκότιση τής εσωτερικής λογικής μιας ιδιαίτερα κρίσιμης περιόδου τής πολιτικής ιστορίας του ελληνισμού τής ‘Οθωμανικής αυτοκρατορίας, συνάπτεται με αύτη την απώλεια.
Ή ιστορική λογική, πού υπαινίσσεται ή διατύπωση αύτη, αναφέρεται στις αντιθέσεις στους κόλπους τής ‘Ορθόδοξης εκκλησίας και σε διαμάχες στις τάξεις τής ηγεσίας του αλύτρωτου ελληνισμού, πού ανέκυπταν από πολιτικούς ανταγωνισμούς και αλληλοσυγκρουόμενες αντιλήψεις σχετικά με το ενδεδειγμένο πολιτικό του μέλλον.
