γράφει ο Βασίλης Κωστάκης, Φοιτητής ΣΕΦΑΑ Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης & Sport Management Univerzita Karlova
Ο πασίγνωστος και εξαιρετικά σημαντικός ρόλος του μάρκετινγκ σε πάσης φύσεως οργανισμό είναι καίριος για την προσέλκυση πελατών στις μέρες μας. Μια πολύ σημαντική ερώτηση είναι «το μάρκετινγκ υπήρχε σε παλαιότερους χρόνους;», σίγουρα όχι με τον ορισμό που είναι γνωστός σήμερα, καθώς απέκτησε τον ορισμό του πριν από περίπου 200 χρόνια στο βιβλίο του Άνταμ Σμιθ «Ο πλούτος των Εθνών». Ορισμένες στρατηγικές που χρησιμοποιούν οι μάρκετερς σήμερα είναι ίδιες ή παρόμοιες με εκείνες πριν 500, 1.000 ή 2.500 χρόνια πριν. Για αυτόν τον λόγο γεννιέται και μια δεύτερη απορία, οι Βυζαντινοί χρησιμοποιούσαν το μάρκετινγκ για τις δημοφιλείς τους ιπποδρομίες;
Για την κατανόηση του φαινομένου του μάρκετινγκ, δίνεται ο ορισμός, πως αποτελεί την δραστηριότητα, το σύνολο των οργανισμών και οι διαδικασίες για τη δημιουργία, την επικοινωνία, την παράδοση και την ανταλλαγή προσφορών που έχουν αξία για τους πελάτες, τους συνεργάτες και την κοινωνία γενικότερα (ΑΜΑ, 2017). Με ένα απλοϊκό συμπέρασμα αυτές οι τακτικές δεν είναι μακριά από τις ανθρώπινες επιχειρηματικές δραστηριότητες σε οποιαδήποτε εποχή.
Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία βασιζόταν σε μία κύρια μορφή ψυχαγωγίας των Ελλήνων και των Ρωμιών, τις ιπποδρομίες. Οι ιπποδρομίες αποτελούσαν κοσμικό γεγονός όχι μόνο για τους κατοίκους της Κωνσταντινουπόλεως, αλλά και για ολάκερη την Αυτοκρατορία. Ο μυθικών διαστάσεων ιππόδρομος της Βασιλεύουσας των 450 μέτρων και 100.000 θέσεων αποτελούσε ένα από τα στολίδια του Μεσαιωνικού κόσμου και του Ελληνικού πολιτισμού. Εντός του θρυλικού σταδίου κοσμούσαν κατά καιρούς στήλες και οβελίσκοι όπως εκείνοι της στήλης των Όφεων, ο οβελίσκος του Θεοδοσίου, ο οβελίσκος του Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου το άγαλμα των τεσσάρων χάλκινων αλόγων και πολλά άλλα αριστουργήματα του Ρωμαϊκού και Ελληνικού πολιτισμού. Η διαρρύθμιση του σταδίου, η χωρητικότητα, η αρχοντιά του και η τοποθέτηση όλων αυτών των πολιτιστικών στοιχείων αποτελεί το πρώτο εύστοχο παράδειγμα μάρκετινγκ που χρησιμοποιήσαν οι Έλληνες Αυτοκρατορικοί. Αυτό στην βιβλιογραφία του μάρκετινγκ αναφέρεται ως «Production Concept» (Έννοια ή Ιδέα του παραγωγής του προϊόντος) και είναι η εστίαση της διοίκησης στην βελτίωση της αποδοτικότητας στην παραγωγή και την διανομή του προϊόντος (Deepak & Jeyakumar, 2019).
Στην οργάνωση και την δημιουργία αυτού του ξεχωριστού αθλητικού γεγονότος ασχολούνταν κυρίως η διοικητική αρχή (υψηλοί αξιωματούχοι και ο ίδιος ο αυτοκράτορας) οι οποίοι έδιναν τη συγκατάθεσή τους στους διαγωνισμούς, όριζαν τις ημερομηνίες διεξαγωγής και συμμετείχαν σε τελετουργικές πτυχές της βυζαντινής αθλητικής ζωής, καθώς συμμετείχαν στην οργάνωση και μη κυβερνητικές αθλητικές οργανώσεις – τα κόμματα του ιπποδρόμου. Τα τελευταία επόπτευαν την αθλητική συνιστώσα της διοργάνωσης των αγώνων: την εκπαίδευση των αρματοδρομιών την προετοιμασία των αρμάτων, τη διατήρηση των γραμμών σε καλή κατάσταση και την οργάνωση ψυχαγωγίας ανάμεσα στους αγώνες (Caso, 2021).
Η προώθηση των αγώνων γίνονταν από τις Παρατάξεις (Λευκοί, Βένετοι, Πράσινοι και Ρούσσοι), καθώς εκείνες συσπείρωναν τον κόσμο με άπειρους τρόπους με σκοπό την προσέλκυση των θεατών στις τάξεις τους (οι πρώτοι οργανωμένοι οπαδοί). Συγκεκριμένα, οι Βένετοι και οι Πράσινοι προχώρησαν το μάρκετινγκ τους ένα βήμα παραπέρα και «στόχευαν» φιλάθλους ανάλογα με τις πολιτικές, ιδεολογικές ακόμη και θρησκευτικές τους πεποιθήσεις (προσδιορισμός Target Group, Ομάδα Στόχου) (Caso, 2021).
Ακόμα, πρωταρχικός σκοπός των ιπποδρομιών ήταν η διαφήμιση της δόξας του Αυτοκράτορα, ενώ η οργάνωση του δρώμενου επισήμανε τη σημασία της σχέσης μεταξύ του Αυτοκράτορα και των θεατών (Μάρκετινγκ Ατόμου Επιρροής, Influencing Marketing). Επίσης, αναφέρεται πως οι οπαδοί των Βένετων και των Πράσινων αφιέρωσαν τουλάχιστον 7 αγάλματα, με το ένα από αυτά να είναι μερικώς χρυσό, στον Αυτοκράτορα Πορφυρογέννητο, προωθώντας έτσι οι δύο αυτοί Δήμοι το Μάρκετινγκ Δημοσίων Σχέσεων τους (Public Relations Marketing) (Parnell, 2020).
Αξίζει να τονισθεί επίσης πως, στους αγώνες αυτούς ήταν προσκεκλημένοι Πρέσβεις και ξένοι που ζούσαν στην Πόλη και μπορούσαν να παρακολουθήσουν τους αγώνες από τους ειδικούς χώρους καθισμάτων στην κερκίδα του Ιπποδρόμου. Για παράδειγμα, ως αποτέλεσμα μιας συμφωνίας που έγινε με τον αυτοκράτορα τον δωδέκατο αιώνα, δόθηκε στους Πισάνους μια αφιερωμένη θέση (Loyalty Marketing, Μάρκετινγκ για δημιουργία Πιστών Καταναλωτών – στην προκειμένη περίπτωση επίσης Δημιουργία Διεθνών Σχέσεων και Πολιτικό Μάρκετινγκ) (Akyürek, 2021).
Τέλος, το μάρκετινγκ που γνωρίζουμε σήμερα δεν είναι τίποτε παραπάνω από πάγιες στρατηγικές που χρησιμοποιούσε ανέκαθεν η ανθρωπότητα για την προώθηση ενός αθλητικού δρώμενου, ενός ατόμου ή ακόμα και μιας ολόκληρης Αυτοκρατορίας όπως η Βυζαντινή. Στους ιπποδρόμους οι σοφοί Έλληνες χρησιμοποιούσαν στρατηγικές που αξιοποιούν οι διασημότεροι και μεγαλύτεροι οργανισμοί του κόσμου έως και σήμερα, όπως το Production Concept, ο προσδιορισμός του Target Group, το Public Relations Marketing, το Influencer Marketing, το Loyalty Marketing και πολλά άλλα.
Βιβλιογραφία
American Marketing Association (2017). Definitions of Marketing
Deepak, R. K. A., & Jeyakumar, S. (2019). Marketing management. Educreation Publishing.
Caso, L. (2021). The eagle symbol in the mosaic of the great palace in Constantinople. Journal of Mosaic Research, 14, 29-40.
Parnell, D. A. (2020). The Emperor and His People at the Chariot Races in Byzantium. The International Journal of the History of Sport, 37(3-4), 233-245.
Akyürek, E. (2021). The Hippodrome of Constantinople. Cambridge University Press.
