Εμμανουήλ-Μάριος Οικονόμου, Νικόλαος Κυριαζής
ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ. Τόμος ΙΘ, τεύχος 73, Καλοκαίρι 2021
Ίσως φαίνεται παράξενο να συσχετίζεται το Βυζάντιο από τον 11οαιώνα και έπειτα, που κυρίως εστιάζουμε εδώ, με την σύγχρονη Ελλάδα. Θα επιχειρήσουμε όμως να δείξουμε ότι υπάρχουν κάποιοι πολύ συγκεκριμένοι διαχρονικοί παραλληλισμοί. Δίνουμε έμφαση στους τέσσερις τελευταίους αιώνες του Βυζαντίου, όχι μόνο γιατί είναι χρονικά πιο κοντά σε εμάς, αλλά γιατί είναι λιγότερο γνωστοί, ωστόσο καθοριστικοί.
Στο εν λόγω άρθρο εστιάζουμε σε δύο κομβικέςιστορικέςπεριόδουςi) στα γεγονότα προ και μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους την περίοδο 1203-1204 μ.Χ.ii) στο ζήτημα της λεγόμενης Καταλανικής Εταιρείας, για την περίοδο 1303-1305.Υποστηρίζουμε ότι η αδυναμία ανταπόκρισης της βυζαντινής ηγεσίας στις δανειακές της υποχρεώσεις, συνετέλεσε σε εξαιρετικά δυσμενή αποτελέσματα: άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους το 1204 και διάρρηξη των σχέσεων με την Καταλανική Εταιρεία, που και στις δυο περιπτώσεις συνοδεύτηκε από εκτεταμένες δηώσεις και καταστροφές που αποδείχθηκαν κομβικές, και από τις οποίες η Αυτοκρατορία δεν μπόρεσε να ανακάμψει ποτέ ξανά. Προς αποφυγή παρεξηγήσεων, δεν υποστηρίζουμε ότι αυτά τα δυο κομβικά ιστορικά γεγονότα οφείλονται αποκλειστικά σε παράγοντες δημοσιονομικών αστοχιών του κρατικού ταμείου, αλλά ότι αυτό το στοιχείο υπήρξε σημαντικό στα εν λόγω γεγονότα.
Στην συνέχεια, ακολουθώντας μια πολύ προσεκτική προσέγγιση ώστε να μην οδηγηθούμε σε ιστορικό αναχρονισμό προβαίνουμε σε μια συνοπτική σύγκριση της βυζαντινής στρατηγικής των δύο περιόδων(1203-1204 και 1303-1305)με την σύγχρονη ελληνική προ και κατά την διάρκεια των τριών μνημονίων. Το βασικό μας συμπέρασμα από την σύγκριση των δυο περιπτώσεων είναι ότι η αθέτηση από πλευράς ενός κράτους της υποχρέωσής του να ικανοποιήσει τους διεθνείς πιστωτές του, είναι δυνατόν να προκαλέσουν σοβαρές γενικότερες διεθνοπολιτικές επιπτώσεις οι οποίες μπορούν να υπονομεύσουν την πορεία του στο άμεσο αλλά και το απώτερο μέλλον.
Επιπλέον διαπιστώσαμε ότι και στις δυο περιπτώσεις, για να φτάσει το κράτος σε τέτοια κατάσταση αδυναμίας, αυτή προκλήθηκε από τις ακόλουθες κοινές διαχρονικές αιτίες: i) Εσωτερικές έριδες ii) Χρεωκοπία των δημοσίων ταμείων iii) Υπερβολική φορολόγηση iv) Πολιτική και δημογραφική παρακμή. Τέλος, βάσει αυτών των δεδομένων, στον επίλογο καταλήγουμε σε κάποια συμπεράσματα και προτάσεις για το σήμερα
