Κωνσταντίνος Παλαιολόγος & Μωάμεθ ο Πορθητής – Δύο σημαντικές προσωπικότητες

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ

Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ΙΑ (Δραγάσης) γεννήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου στην Κωνσταντινούπολη. Παρόλο που λίγα πράγματα γνωρίζουμε για την παιδική ηλικία του Κωνσταντίνου, συχνά αναφέρεται και ως πορφυρογέννητος. Ο Κωνσταντίνος ήταν γιος του αυτοκράτορα Μανουήλ Β’ και της ισχυρής Ελένης Δραγάση (η οποία αγιοποιήθηκε από την Ορθόδοξη Εκκλησία και γιορτάζεται στις 29 Μαΐου ως Αγία Υπομονή). Ο Παλαιολόγος ήταν το όγδοο παιδί από τα δέκα της οικογένειας. Ασχολούνταν με το κυνήγι, την ιππασία και του άρεσαν οι πολεμικές τέχνες. Όταν ο αδελφός του Κωνσταντίνου, αυτοκράτορας Ιωάννης Η’ Παλαιολόγος, πήγε στη Βενετία και στην Ουγγαρία για αναζήτηση βοήθειας, ο Κωνσταντίνος έγινε αντιβασιλέας στην Κωνσταντινούπολη. Μετά την επιστροφή του στην πόλη, ο Κωνσταντίνος βοήθησε τον αδελφό του να εδραιώσει την εξουσία του στην Πελοπόννησο.

Στη συνέχεια, εκστράτευσε εναντίον των Λατίνων πριγκίπων και έθεσε όλη τη χερσόνησο, εκτός από τις ενετικές κτήσεις Κορώνη, Μεθώνη και το Ναύπλιο, υπό τον έλεγχο των Βυζαντινών. Τον Ιούλιο του 1428, τα τρία αδέλφια Ιωάννης Η’, Θεόδωρος Β’ και Κωνσταντίνος ΙΑ’, ενώθηκαν και στράφηκαν στην κατάληψη της Πάτρας. Εκεί οι πολιορκούμενοι δέχτηκαν να καταβάλουν φόρο υποτέλειας στο Βυζάντιο. Τον Μάρτιο του 1429, ο Κωνσταντίνος συμμετείχε στη δεύτερη φάση της πολιορκίας της Πάτρας, κατά τη διάρκεια της οποίας γλίτωσε τον θάνατο ή την αιχμαλωσία, καταλαμβάνοντας τελικά την πόλη. Έτσι, σε ηλικία 24 ετών, διοικούσε μαζί με τα αδέλφια του το Δεσποτάτο του Μυστρά.

Γρήγορα ο Κωνσταντίνος διακρίθηκε για την αποφασιστικότητά του και για τις διοικητικές του ικανότητες. Το 1436, ο Κωνσταντίνος μαζί με τον αδελφό του, Θωμά Παλαιολόγο, πήγαν στην Κωνσταντινούπολη με σκοπό να συζητήσουν με τον μεγαλύτερο αδελφό τους, Ιωάννη, για το ποιος θα τον αντικαταστήσει όσο θα έλειπε στην Ιταλία προκειμένου να συμμετάσχει στη Σύνοδο της Φλωρεντίας. Τελικά, συναυτοκράτορας διορίστηκε ο Κωνσταντίνος ΙΑ’, πράγμα που έδειχνε ποιος έμελλε να γίνει ο επόμενος αυτοκράτορας.

Μετά τον θάνατο του αυτοκράτορα Ιωάννη Η’, οι διάδοχοι του θρόνου ήταν ο Κωνσταντίνος και τα μικρότερα αδέλφια του, Θωμάς και Δημήτριος Παλαιολόγος. Επειδή όμως ο Κωνσταντίνος ήταν πιο ευνοημένος από τον προηγούμενο αυτοκράτορα και η ίδια η μητέρα του, Ελένη Δραγάση, συμφώνησε ώστε ο Κωνσταντίνος να γίνει αυτοκράτορας. Η αυτοκράτειρα έστειλε τον Αλέξιο Φιλανθρωπινό Λάσκαρη, τον Μανουήλ Παλαιολόγο Ίαγρο και τον Θωμά Παλαιολόγο για να αναγγείλουν δημόσια την απόφαση και να στέψουν τον νέο αυτοκράτορα. Έτσι, ο Κωνσταντίνος στέφθηκε αυτοκράτορας στον Μυστρά στις 6 Ιανουαρίου 1449. Η στέψη έγινε με την απουσία του πατριάρχη και όχι στον ναό της Αγίας Σοφίας, κάτι που δεν είχε γίνει ποτέ για περισσότερο από 1000 χρόνια. Ο νέος αυτοκράτορας στις 12 Μαρτίου του ιδίου έτους, μετέβη στην Κωνσταντινούπολη με ένα καταλανικό πλοίο.

Οι πρώτες ενέργειες του νέου αυτοκράτορα ήταν η δρομολόγηση της ανακωχής με τους Τούρκους και η απομόνωση των ανθενωτικών. Μολονότι υπήρχε ανακωχή με τους Τούρκους, στις 6 Απριλίου 1453, τα οθωμανικά στρατεύματα, με αρχηγό τον νέο σουλτάνο Μωάμεθ, πολιορκούν για τελευταία φορά την Βασιλεύουσα. Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, ο τελευταίος αυτοκράτορας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, πέφτει ηρωικά στις 29 Μαΐου 1453.

ΜΩΑΜΕΘ Β

Ο αρχηγός των Μωαμεθανών ήταν ο Μωάμεθ Β’, ο οποίος γεννήθηκε στις 30 Μαρτίου 1432 στην Αδριανούπολη, την πρωτεύουσα του τότε οθωμανικού κράτους. Πατέρας του Μωάμεθ ήταν ο σουλτάνος Μουράτ Β’ και μητέρα του η Χιουμά Χατούν. Ο Μωάμεθ ήταν το τρίτο παιδί της οικογένειάς του, αλλά σε μικρή ηλικία έμεινε ορφανός από μητέρα και τον υιοθέτησε η σύζυγος του πατέρα του, η Μάρα Μπράνκοβιτς.

Ο σουλτάνος Μουράτ Β’, αφού έκλεισε όλα τα ανοιχτά μέτωπα με τους δυτικούς (Ευρωπαίους) και με τους εμίρηδες της Μικράς Ασίας, αποφάσισε να αποσυρθεί στη Μαγνησία της Ιωνίας και να αναθέσει τη διακυβέρνηση του κράτους στον γιο του, Μωάμεθ. Ο Μωάμεθ ανέλαβε για πρώτη φορά την εξουσία τον Αύγουστο του 1444. Δυστυχώς για τον νεαρό σουλτάνο, λίγο μετά την άνοδό του στην εξουσία, βρέθηκε αντιμέτωπος με τον αντιτουρκικό συνασπισμό των Ευρωπαίων και την επανάληψη των συγκρούσεων από τους Καραμάνιδες Εμίρηδες. Την ίδια στιγμή ξέσπασαν στο παλάτι συγκρούσεις μεταξύ των φιλοπόλεμων υπουργών, υπό τον Τουραχάν Μπέη, και των διαλλακτικών ειρηνόφιλων, υπό τον πανίσχυρο Μέγα Βεζίρη Χαλίλ Πασά. Τελικά, ο πανίσχυρος βεζίρης πέτυχε να στρέψει τους γενίτσαρους κατά του σουλτάνου και της πολιτικής του, και επιζητούσε την επιστροφή του Μουράτ. Στο τέλος, ο Μουράτ, μαζί με τον στρατό του, πέρασε τα στενά και κατόρθωσε να νικήσει τους σταυροφόρους στη μάχη της Βάρνας.

Ο νεαρός Μωάμεθ επανήλθε για δεύτερη φορά στον σουλτανικό θρόνο μετά τον θάνατο του πατέρα του, το 1451. Πλέον, κύριος στόχος του νέου σουλτάνου ήταν η κατάληψη της Κωνσταντινούπολης και των άλλων εδαφών που είχαν παραμείνει ακόμα υπό τον βυζαντινό έλεγχο. Για να πετύχει την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης, άρχισε την κατασκευή πολλών κανονιών διαφόρου διαμετρήματος, προκειμένου να καταστρέψει τα χιλιόχρονα τείχη της Πόλης. Τελικά, τον Απρίλιο του 1453, έφτασε μπροστά στην Πόλη οδηγώντας έναν στρατό άνω των 100.000 πολεμιστών. Μετά από σύντομη αλλά σκληρή πολιορκία, η Πόλη έπεσε στις 29 Μαΐου 1453 και επακολούθησε άγρια σφαγή, όπως συνηθιζόταν τότε, όταν ένας στρατός καταλάμβανε μια πόλη μετά από πολιορκία.

Του Κωνσταντίνου Αραμπάμπασλη (Ιστορικός)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Το χρονικό τις αλώσεως του Γεωργίου Φραντζή

• Donald M. Nicol, Ο αθάνατος Αυτοκράτορας. Η ζωή και ο θρύλος του Κωνσταντίνου ΙΑ’ Παλαιολόγου, μτφρ. Δημήτρης Σταυρόπουλος, εκδ. Eurobooks, Αθήνα 2009