Γράφει ο Ηλίας Αναγνωστάκης
Ο πολυς κοσμος γνωριζει τους Ουννους του Αττιλα, (η αλλιως “Μαυρους Ουννους” που αιματοκυλισαν την Ευρωπη στα τελη του 4ου και στις αρχες του 5ου αιωνα. Δεν γνωριζει ομως, ενω θα επρεπε, τα ανατολικα ξαδερφια τους, που δεν τους ακολουθησαν στην Δυση, και δημιουργησαν ισχυροτατα κρατη σε αντιθεση με την εφημερη Αυτοκρατορια του Αττιλα.
Αυτοι δεν ειναι αλλοι, απο τους Χιονιτες-Εφθαλιτες, η αλλιως “Λευκους Ουννους”, η οποιοι σημαδεψαν την Ιστορια της Κεντρικης Ασιας για παντα. Πραγματι, ηδη απο το 320, αλλεπαλληλα στιφη Λευκων Ουννων (Κινεζικα: Ye-Ta, Ινδικα: Huna) αρχιζαν να εμφανιζονται σε μεγαλους αριθμους στην Σογδιανη, επιφεροντας συντριπτικα χτυπηματα στην Αυτοκρατορια των Kushan. Μεχρι το 350, οι Χιονιτες (και μια μεγαλη κατηγορια τους, οι Κιδαριτες, η αλλιως “Κοκκινοι Ουννοι”) ειχαν αποτελειωσει τους Kushan και ειχαν πλησιασει απειλητικα τα Βορεια συνορα του πανισχυρου Σασσανιδικου κρατους.
Οι νεοι επιδρομεις προξενησαν φοβερες καταστροφες στο Ιρανικο υψιπεδο, αλλα σε γενικες γραμμες οι Περσες κατορθωσαν να τους κρατησουν σε αποσταση ασφαλειας. Εκτος απο αυτο, η ευελικτη Ιρανικη πολιτικη τους χρησιμοποιουσε ενιοτε και σαν μισθοφορους, αφου η πολεμικη τους τεχνη ηταν απαραμιλλη. (Ενα τετοιο παραδειγμα ειναι η περιπτωση του Χιονιτη ηγεμονα Grumbata στην πολιορκια της Αμιδας ( Diyarbakir) το καλοκαιρι του 359, οταν συμμετειχε με 10.000 ανδρες στο πλευρο των 100.000 ανδρων του Σασσανιδη Βασιλεα Σαπωρη Β’. Πλησιασε δε, τοσο κοντα στα τειχη επικεφαλης ενος ισχυρου αποσπασματος με σκοπο να τα κατοπτευσει, ωστε ενας Ρωμαιος στρατιωτης να σκοπευσει με εναν οξυβελη παλιντονο καταπελτη (Ballista) τον γιο του Ουννου ηγεμονα, και το ισχυροτατο βλημα να διαπερασει τον λαιμο του αλογου του, τον θωρακα του, τον ιδιο, και να τον καρφωσει σε ενα δεντρο(!) 15 μετρα πιο πισω(!). Η συντριβη του Grumbata ηταν τετοια, που ο αυτοπτης μαρτυρας Αμμιανος Μαρκελλινος να λεει πως: “Τα ουρλιαχτα του μεσα στη νυχτα ηταν λες και ερχοταν απο την κολαση”.
Σε καθε περιπτωση, οι Χιονιτες/ Κιδαριτες κυριαρχησαν στην Κεντρικη Ασια με εδρα τη Σαμαρκανδη, ενω απο την δεκαετια του 460 αρχισαν να εισβαλλουν μαζικα στην Ινδια, οπου επεφεραν ανυπολογιστες καταστροφες. Συντομα ομως επισκιαστηκαν απο τους ομοφυλους τους, αλλα αφανταστα πιο καταστρεπτικους, Εφθαλιτες Ουννους, οι οποιοι εγκατεστησαν μια πανισχυρη Αυτοκρατορια με εδρα το Bachl του Αφγανισταν περι το 470. Απο εκει, εξαπελυσαν μια μαζικη εισβολη στην Ινδια “αφανιζοντας τα παντα”. (Τοτε ακριβως χρονολογειται ο αφανισμος της τελευταιας Ελληνικης κοινοτητας της Ινδιας, με την καταρρευση της Ελληνοινδικης τεχνης της Gandara).
Αν οι Εφθαλιτες ηταν καταστρεπτικοι στην Ινδια, ηταν εκτος εαυτου στο συνορο με την Σασσανιδικη Περσια, οπου διελυσαν οτι μπορουσε να διαλυθει. Το 484 δε, συναντησαν στο Herat του Αφγανισταν 100.000 Σασσανιδες με επικεφαλης τον ιδιο τον Μεγαλο Βασιλεα, Peroz ΙΙ, και την αφανισαν, ενω στα θυματα ηταν και ο ιδιος ο Σασσανιδης ηγεμονας. Μονο μετα το 510, και με πολυ κοπο μπορεσαν οι Σασσανιδες να αναστρεψουν το κυμα των επιδρομεων.
Για τους Εφθαλιτες ομως το τελος ζυγωνε γοργα: Ηδη απο το 550, ειχαν κανει την εμφανιση τους οι “Ουρανιοι” (Gok) Τουρκοι, καθως και η πανισχυρη νομαδικη συνομοσπονδια των Juan-Juan. Οι Εφθαλιτες, παροτι πολυαριθμοι (180-200.000 ιππεις- Sylvanne, 2016) δεν μπορεσαν να αντεξουν ταυτοχρονα χτυπηματα απο τρεις διαφορετικους αντιπαλους ( Σασσανιδες Περσες, Ουρανιοι Τουρκοι, Juan-Juan) και επειτα απο πολεμους απιστευτης σφοδροτητας, κατερρευσαν. Περιοριστηκαν στο σημερινο κεντρικο Αφγανισταν, οπου θυλακες τους επεζησαν μεχρι και την Ισλαμικη κατακτηση, περι το 710(!).
Η συνδεση των Εφθαλιτων Ουννων με την περιοχη του σημερινου Αφγανισταν ηταν τοσο ισχυρη, ωστε το 15% του σημερινου πληθυσμου του ελκει την καταγωγη του απο αυτους τους μυστηριωδεις νομαδες…
