Το έτος 1463 το Άργος καταλαμβάνεται από τους Βενετούς, κατ’αυτόν τον τρόπο κηρύσσετε ο Α΄ Βενετοτουρκικός πόλεμος που διήρκησε έως το 1479. Οι Βενετοί στον πόλεμο αυτόν εναντίων των Τούρκων, κάλεσαν τους Έλληνες σε αγώνα κατά των Τούρκων υποσχόμενοι μεγάλη βοήθεια. Στο κάλεσμα αυτό ανταποκρίθηκαν Έλληνες και Αλβανοί της Πελοποννήσου και τάχθηκαν με τη σημαία των Βενετών και κατόρθωσαν πολλά ανδραγαθήματα. Μεταξύ των Ελλήνων της Πελοποννήσου που τάχθηκαν στο πλευρό των Βενετών είναι και οι Έλληνες τη περιοχής του Γουμέρου, Χελιδονίου και Ώλενα, οι οποίοι επαναστατούν κατά των Τούρκων, ζητώντας την ελευθερία τους. To έτος 1470 έως το έτος 1685 το Γούμερο, το Χελιδόνι, η Ώλενα και τα άλλα χωριά της Ηλείας κυριαρχούνται από τους Τούρκους.
Κατακτώντας οι Τούρκοι τα χωριά της Ορεινής Ηλείας, μέσα σε αυτά και το Γούμερο, το Χελιδόνι και την Ώλενα, όσοι κάτοικοι έμειναν εκεί και γλίτωσαν από τις σφαγές και τους εξανδραποδισμούς τους στην Κωνσταντινούπολη, όπως έγινε και με τους κατοίκους των υπολοίπων χωριών της περιοχής της Ηλείας, δεν ηρέμησαν. Δεν πρόφτασαν να αναπαυθούν και να ασχοληθούν με τις ειρηνικές τους ασχολίες, με τα χωράφια τους και τα αιγοπρόβατά τους. Αιτία της νέας αναστάτωσης είναι η κήρυξη του Α’ Βενετοτουρκικού πολέμου (1463-1479). Οι Βενετοί στον πόλεμο αυτόν εναντίον των Τούρκων, κάλεσαν τους Έλληνες σε αγώνα κατά των Τούρκων υποσχόμενοι μεγάλη βοήθεια. Στο κάλεσμα αυτό ανταποκρίθηκαν Έλληνες και Αλβανοί της Πελοποννήσου και τάχθηκαν με τη σημαία των Βενετών του Αγ. Μάρκου και κατόρθωσαν πολλά ανδραγαθήματα υπό την αρχηγία του Μιχαήλ Ράλλη και άλλων. Μεταξύ των Ελλήνων της Πελοποννήσου που τάχθηκαν στο πλευρό των Βενετών είναι και οι Έλληνες της περιοχής του Γουμέρου, Χελιδονιού και Ώλενας, οι οποίοι με αρχηγό τους, φρούραρχο των κάστρων τους, τον Μιχαήλ Ράλλη τον Ίση, επαναστατούν κατά των Τούρκων, ζητώντας την ελευθερία τους. Ο Μιχαήλ Ράλλης που κάποιες πηγές τον αναφέρουν ως «Αλβανό αρχηγό», άλλες ως έχοντα νορμανδική ή φράγκικη καταγωγή και άλλες ως Έλληνα, ανήκει σε διακεκριμένο οίκο της Λακεδαίμονος, ο οποίος υπηρέτησε το Θωμά Παλαιολόγο και για την εποχή του και την περιοχή του Γουμέρου θεωρείται ως ήρωας. Αυτός ο Ράλλης Μιχαήλ υπήρξε ο αρχηγός των Ελλήνων της περιοχής Χελιδονιού και Γουμέρου στην υπηρεσία της Βενετικής δημοκρατίας, ο οποίος στην πολιορκία της Πάτρας νικήθηκε από τους Τούρκους, αιχμαλωτίστηκε και ανασκολωπίστηκε τον Αύγουστο του 1466. Έτσι, με τη βοήθεια των Βενετών και με αρχηγό τους τον Μιχαήλ Ράλλη το Χελιδόνι και το Γούμερο αποκτούν την ελευθερία τους από τους Τούρκους. Αυτό το μαρτυρούν πλήθος από Βενετικά έγγραφα.
Χάρτης Πελοποννήσου κατά τον Α’ Βενετοτουρκικό πόλεμο. Περιοχές κατεχόμενες υπο των Stradioti
Έτσι στους χωρογραφικούς πίνακες του Hopf (Chroniques Greco-Romanes, σ. 202), όπου περιλαμβάνονται τα γνωστά Βενετικά κείμενα «Estratti degli Annali Veneti di Stefano Magno», διαβάζουμε στον 3° χωρογραφικό πίνακα με ημερομηνία 1463 ότι οι Βενετοί κατέχουν διάφορα αχαϊκά κάστρα, τα οποία και προστατεύουν. Μεταξύ αυτών των κάστρων είναι και αυτό του Γουμέρου (Vumeri), όπως και εκείνο του γειτονικού Χελιδονίου (Chilidoni vel Clidoni). Στα ίδια βενετικά κείμενα και στον 4° χωρογραφικό πίνακα του Hopf (ό.π., σ. 203) το Χελιδόνι μνημονεύεται και πάλι ως κάστρο μαζί με το «Ποντικόν» (Αγίου Ανδρέα Κατα
κόλου), της Ώλενας και του Γουμέρου, τα οποία φέρονται πάλι ως κατακτημένα από τους Τούρκους,
κατεστραμμένα ή ερημωμένα και ερειπωμένα, κατά το έτος 1470.
Με τον τρόπο αυτό επιβεβαιώνεται και ο Γεώργιος (Σ)Φραντζής, ο ιστορικός της Άλωσης, ο οποίος λέγει ότι οι Τούρκοι, αφού κατέλαβαν την Εύβοια, στις 12 Ιουλίου του 1470, κατευθύνθηκαν με αρχηγό τους τον Μπεηλέρμπεη (Βεζύρης Μαχμούτ Πασάς) στην Πελοπόννησο για να την κυριεύσουν. Αυτό έγινε και για το Χελιδόνι και την περιοχή του, αφού όπως ήδη αναφέραμε, γράφει «και οι μεν περί την Βοστίτσαν αφέντες αυτήν έφυγον, οι δε προσκύνησαν και παρέδωκαν αυτώ ταύτην. Διερχόμενος δε παρέμπροσθεν ομοίως εποίησαν και οι εν τω Βουμερώ και τη Ωλένα και τω Χελιδόνι και οι εν τω Ποντικώ και πάντα όσα ήσαν παρά τον αιγιαλόν εκατέλυσαν μέχρι και θεμελίων, τα δε άλλα έχουσι…» ((Σ)Φραντζής, βιβλ. Δ’,σ.448).
Με τις μαρτυρίες αυτές βλέπουμε ότι μετά την κατάκτηση της περιοχής από τους Οθωμανούς το 1460, το Χελιδόνι ελευθερώνεται από αυτούς το 1463, μετά δηλαδή από 3 έτη υποταγής του για να ξαναπέσει στους Τούρκους, και όπως θα δούμε θα το εγκαταλείψουν πολλοί από τους κατοίκους του, το 1470. Υπολογίζουμε μάλιστα ότι η οριστική κατάληψή του έγινε τον Αύγουστο του 1470, αφού η κατάληψη και καταστροφή της Βοστίτσας έγινε στις 4 Αυγούστου 1470.
Στο διάστημα των επαναστατικών αυτών χρόνων το Χελιδόνι κατέχεται ή βρίσκεται υπό την προστασία και υπηρεσία των Βενετών συνεχώς από το 1463 μέχρι το 1470. Φαίνεται δε πως στο διάστημα αυτό όχι μόνο αναπνέει αέρα ελευθερίας αλλά ελπίζει ότι θα αποτινάξει την οθωμανική κυριαρχία. Για τον σκοπό αυτό συμπορεύεται με τη θέλησή του με τους Βενετούς και αγωνίζεται. Αυτό προκύπτει από άλλο βενετικό έγγραφο που περιλαμβάνεται στους χωρογραφικούς πίνακες του Hopf.
Έτσι, στο χωρογραφικό πίνακα (5) του 1467 του Hopf, βλέπουμε το Χελιδόνι μαζί με την Ώλενα, το Γούμερο και το Ποντικό να τα κατέχουν, ως κάστρα, ακόμη οι Βενετοί και να αντιστέκονται στους Τούρκους παρ’ότι έχουν χάσει τον φρούραρχό τους και στρατιωτικό διοικητή Μιχαήλ Ράλλη στην Πάτρα, όπως σημειώσαμε παραπάνω, τον Νοέμβριο του 1466.
Το κάστρο του Χελιδονιού εξακολουθεί να βρίσκεται στα χέρια των Βενετών και στον χωρογραφικό πίνακα 7, κατά το έτος 1469 (ό.π., σ.206).
Στον πίνακα όμως αυτό τα κάστρα της Πελοποννήσου που κατέχονται από τους Βενετούς ή και από τους επαναστατημένους Έλληνες (πιθανώς και Αλβανούς) είναι λίγα. Μεταξύ αυτών των ολίγων και ηρωικών είναι και το Χελιδόνι και το Γούμερο τα οποία φιγουράρουν ανάμεσα στα μεγάλα και γνωστά κάστρα της Πελοποννήσου όπως είναι α) το κάστρο της Ακροναυπλίας στο Άργος β) το κάστρο της Μονεμβασιάς στη Λακωνία γ) το Τηγάνι της Μάνης δ) το κάστρο του Λογκανίκου στη Λακωνία ε) η Κορώνη στη Μεσσηνία στ) η Μεθώνη στη Μεσσηνία ζ) το κάστρο της Καλαμάτας στη Μεσσηνία η) το κάστρο του Πραστίου στην Αρκαδία και άλλα 5-6 κάστρα-περιοχές.
Το παρακάτω αμετάφραστο κείμενο από τα νεολατινικά για τα κάστρα αυτά είναι χαρακτηριστικό:
“Tunc temporis a Venetorum militibus tenebantur Napoli, Malvasia, Maina, Chilidoni, Coron, Modon, Androkastro, Burdugna, Longanico, Calamata, Vumero, Colena, Castranizza et Piastro”. Exstat alia quoque “polizza” urbium Venetis subditarum anni 1469, quam Magnus omittit. –NB. DamalaetPiadaNaupliaerectorisubditaeerrant.
Σύμφωνα με τα παραπάνω αποδεικνύεται ότι ο τόπος αυτός, το Χελιδόνι, σε κάποια στιγμή, σε τούτη τη χρονική συγκυρία, αναδεικνύεται ως ένας από τους λίγους τόπους-προπύργια αντίστασης κατά των Τούρκων αλλά και συγκαταλέγεται μεταξύ των σημαντικότερων κάστρων της εποχής μαζί, βεβαίως, με το κάστρο του Γουμέρου και του Ποντικού. Γίνεται γνωστό σε όλη την Πελοπόννησο και οι κάτοικοί του θαυμάζονται και από τους άρχοντες της Βενετίας, της Πολιτείας του Αγίου Μάρκου, οι οποίοι θα χαρακτηρίσουν τους κατοίκους τους ως τους καλύτερους Έλληνες.
Πριν αναφέρουμε μερικά γεγονότα και πράξεις που συνέβησαν σ’ αυτό τον χώρο μεταξύ των εκπροσώπων των Χελιδονιωτών και Γουμεριωτών από το ένα μέρος και των Βενετών από το άλλο, θα παραθέσουμε και μια άλλη μαρτυρία για το Χελιδόνι του 1471, όπου αναφέρεται πλέον η παράδοσή του από τους Βενετούς στους Τούρκους και η κατάκτησή του από αυτούς.
Έτσι, σε έναν άλλο χωρογραφικό πίνακα του Buchon, το Χελιδόνι, όπως και το Ποντικό, όχι όμως και το Γούμερο, συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο των κάστρων που κατείχε η Βενετία και παρέδωσε στους Τούρκους, χωρίς πόλεμο. Το παρέδωσαν οι κάτοικοι των περιοχών μένοντας μάλλον αβοήθητοι από τους Βενετούς που τους είχαν νωρίτερα ξεσηκώσει.
Η παράδοση αυτή, βεβαίως, έγινε, αφού αρκετοί κάτοικοι της περιοχής, φοβούμενοι τους Τούρκους και διευκολυνόμενοι από τους ίδιους τους Βενετούς, για πολιτικούς, βέβαια, λόγους και για λόγους αύξησης του πληθυσμού των κατεχόμενων περιοχών τους, έφυγαν και κατέφυγαν αυτοεξόριστοι στη Ζάκυνθο.
