“Γιατί τα χρόνια τρέχουν χύμα κι εμείς τους δίνουμε ένα σχήμα”
από oanagnostis.grtc
Επιλογή ποιημάτων για τον χρόνο.
Εκδοχές του τέλους (Αργύρης Χιόνης)
Με ήτα η ζωή τελειώνει·
με ήττα, επίσης.
III
Έρχονται αθόρυβα οι μέρες μου – γάτες με πελ-
ματα βελούδινα, ταχύτητα αστραπής- τρίβο-
νται μια στιγμή ανάμεσα στα πόδια μου· σκύ-
βω να τις χαϊδέψω· έχουνε κιόλας φύγει.
ΧΙ
Με τρομάζει η ανυπαρξία, η μητέρα μου,
και δεν ξέρω γιατί,
αφού η ερωμένη μου, η ύπαρξη,
είναι αυτή
που πάντα μου επεφύλασσε
και σίγουρα μου επιφυλάσσει ακόμη
τις πιο οδυνηρές εκπλήξεις.
XV
Ανάμεσα στα δάχτυλά μου
και στη σάρκα σου,
όσο σφιχτά κι αν σε κρατώ,
τρυπώνει ο χρόνος.
XVII
Όταν σου αναγγείλουνε το θάνατό μου,
κάνε ό,τι θα ‘κανες αν σου χαρίζαν
ένα άδειο βάζο.
Θα το γέμιζες λουλούδια·
έτσι δεν είναι;
Η ισόβια στιγμή (Οδυσσέας Ελύτης)
Πιάσε την αστραπή στο δρόμο σου, άνθρωπε·
δώσε της διάρκεια· μπορείς!
Από τη μυρωδιά του χόρτου,
από την πύρα του ήλιου πάνω στον ασβέστη,
από το ατέρμονο φιλί,
να βγάλεις έναν αιώνα·
με θόλο για την ομορφιά
και την αντήχηση όπου σου φέρνουν οι άγγελοι
μες στο πανέρι, τη δρόσο από τους κόπους σου,
όλο φρούτα στρογγυλά και κόκκινα·
τη στενοχώρια σου, γεμάτη πλήκτρα
που χτυπούν μεταλλικά στον άνεμο
ή σωλήνες ορθούς που τους φυσάς καθώς αρμόνιο
και βλέπεις να συνάζονται
τα δέντρα σου όλα, δάφνες και λεύκες,
οι μικρές και μεγάλες Μαρίες
που κανείς, πάρεξ εσύ, δεν άγγιξες·
όλα μία στιγμή,
όλα η μόνη σου αστραπή
για πάντα.
Η άμμος που έπαιξες όπως με τη ζωή σου,
η Τύχη και τα στέφανα
που άλλαξες με την παντοτινή σου άγνωστη,
ο καιρός, ο ανίσχυρος εχθρός,
αν έχεις κατορθώσει μια για πάντα,
ολόισια, ν’ ατενίσεις το φως!
είναι η μία στιγμή,
σθεναρή πάνω από τα βάραθρα.
Μεθύστε (Σαρλ Μπωντλαίρ)
Πρέπει να είσαστε συνέχεια μεθυσμένοι. Όλα είναι εκεί : αυτό είναι το μοναδικό θέμα . Για να μην αισθάνεσθε το φριχτό βάρος του Χρόνου που συντρίβει τους ώμους σας και σας γέρνει προς τη γη, πρέπει να μεθάτε χωρίς σταματημό.
Αλλά με τι ; Με κρασί , με ποίηση ή με αρετή , με ό,τι σας κάνει κέφι. Όμως μεθύστε.
Και αν καμιά φορά στα σκαλοπάτια ενός μεγάλου παλατιού, πάνω στο πράσινο χορτάρι μιας τάφρου, μέσα στη σκυθρωπή μοναξιά του δωματίου σας, ξυπνήσετε και το μεθύσι έχει ήδη εξαφανιστεί, ρωτήστε τον άνεμο, το κύμα, το άστρο, το πουλί ,το ρολόι, όλα αυτά που φεύγουν, όλα αυτά που βογκούν, όλα αυτά που κυλούν, όλα αυτά που τραγουδούν, όλα αυτά που μιλούν, ρωτήστε τι ώρα είναι …και ο άνεμος, το κύμα, το άστρο, το πουλί, το ρολόι, θα σας απαντήσουν: –είναι η ώρα για να μεθύσετε ! Για να μην είστε πια οι σκλάβοι οι μαρτυρικοί του Χρόνου, μεθύστε… μεθύστε χωρίς σταματημό ! Με κρασί, με ποίηση ή με αρετή, με ό,τι σας κάνει κέφι.
(Μετάφραση : Κ ώ σ τ α ς Ρ ι τ σ ώ ν η ς)
Στον ξύπνιο (Άννα Αχμάτοβα)
Και τον χρόνο έδιωξα, και τον χώρο έδιωξα.
Κι όλα τα είδα μέσα απ’ τη νύχτα τη λευκή–
Και τον νάρκισσο στο κρυστάλλινο βάζο στο τραπέζι σου,
Και του τσιγάρου τον γαλαζωπό καπνό.
Κι εκείνος ο καθρέφτης όπου, σαν το καθάριο το νερό,
Θα μπορούσες να καθρεφτιστείς.
Και τον χρόνο έδιωξα και τον χώρο έδιωξα.
Μόνο που εσύ να με βοηθήσεις δεν μπορείς.
(μετάφραση: Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης)
25η ραψωδία της Οδύσσειας (Τάσος Λειβαδίτης)
Αηδίες—ο χρόνος έγινε για να κυλάει,
οι έρωτες για να τελειώνουν,
η ζωή για να πηγαίνει στο διάολο
κι εγώ για να διασχίζω το Άπειρο με το μεγάλο διασκελισμό ενός μαθηματικού υπολογισμού,
μονάχα όποιος τα διψάει όλα
……………………μπορεί να με προφτάσει,
ό,τι ζήσαμε
…………χάνεται,
γκρεμίζεται μέσα στο σάπιο οισοφάγο του χρόνου
και μόνο καμμιά φορά,
……………………τις νύχτες,
θλιβερό γερασμένο μηρυκαστικό τ’ αναμασάει η ξεδοντιασμένη μνήμη,
…………όσα δε ζήσαμε
……………………αυτά μας ανήκουν…
(απόσπασμα από τη συλλογή 25η ραψωδία της Οδύσσειας)
Μονοτονία (Κ.Π. Καβάφης)
Την μια μονότονην ημέραν άλλημονότονη, απαράλλακτη ακολουθεί. Θα γίνουντα ίδια πράγματα, θα ξαναγίνουν πάλι —οι όμοιες στιγμές μάς βρίσκουνε και μας αφήνουν.
5Μήνας περνά και φέρνει άλλον μήνα.Αυτά που έρχονται κανείς εύκολα τα εικάζει·είναι τα χθεσινά τα βαρετά εκείνα.Και καταντά το αύριο πια σαν αύριο να μη μοιάζει.
[1898, 1908*]
Μια τρομερή ανάγκη (Τσαρλς Μπουκόφσκι)
Μερικοί άνθρωποι έχουν ανάγκη να
είναι δυστυχισμένοι,
σώνει και καλά
θα την βρουν τη δυστυχία
σε οποιαδήποτε κατάσταση
θα εκμεταλλευτούν κάθε ευκαιρία
να επισημάνουν
ακόμη και το παραμικρό λάθος
την απειροελάχιστη έλλειψη
κι ύστερα θα γεμίσουν από μίσος
κι εκδικητικότητα
δεν καταλαβαίνουν ότι
είναι τόσος λίγος
ο χρόνος
για τον καθένα μας
σ’ αυτήν την παράξενη
ζωή για να προλάβουμε να
ολοκληρωθούμε;
κι ότι το να σπαταλάμε
τη ζωή μας
έτσι
είναι σχεδόν ασυγχώρητο;
κι ότι
δεν υπάρχει
ποτέ
τρόπος
ν’ ανακτήσουμε
όσα θα
χαθούν μ’ αυτόν τον τρόπο
για πάντα;
(Μετάφραση Σώτη Τριανταφύλλου)
Νίκος Καρούζος
«Ο χρόνος είναι γενικός.
Δεν μπορούμε να εντοπίζουμε τα οράματα.
Δεν μπορούμε να μοιράζουμε τις αστραπές
απ’ τα κλωστήρια τ’ ουρανού με δόσεις…
Ο χρόνος είναι κοροϊδευτικός.
Είναι αμέτοχος σαν τα περίπτερα στην κίνηση»
(Νίκος Καρούζος, Τα ποιήματα, τ. Α’, Ίκαρος)
Χρονοκύκλωμα (Κλείτος Κύρου)
Τη μέρα που ανακαλύφτηκε ο χρόνος οι άνθρωποι
κούρδισαν τα ρολόγια κι άρχισαν να τον κυνηγούν.
Κι αποτιμήθηκε σε ψήγματα καταστροφής κι απόχτησε αξία
μυθικών πτηνών και χάθηκε απ’ τον κόσμο η άνεση κι ο δισταγμός
και κανένας δεν εξουσίαζε το προσκεφάλι του
και δεν υπήρχε έστω και λίγος χρόνος για χαρά ή για λύπηση.
Μόνο σαν τροχοπεδούσε ο Μέγας Χρονοκράτορας έτρεχες να
φωλιάσεις στη μασχάλη του να κλείσεις τα μάτια και να μεταμφιεστείς»
(Κλείτος Κύρου, Εν όλω συγκομιδή)
Μπέκετ
«Θα πάψετε επιτέλους να με βασανίζετε με τον καταραμένο τον χρόνο σας! Είναι απάνθρωπο! Πότε! Πότε! Μια μέρα! Δεν σας φτάνει αυτό; Μια μέρα σαν τις άλλες, μια μέρα μουγγάθηκα, μια μέρα τυφλώθηκα, μια μέρα θα κουφαθούμε, μια μέρα γεννηθήκαμε, μια μέρα θα πεθάνουμε, την ίδια μέρα, την ίδια ώρα, την ίδια στιγμή, δε σας φτάνει αυτό; Γεννιόμαστε καβάλα σ’ ένα τάφο, αστράφτει το φως μια στιγμή, κι ύστερα πάλι σκοτάδι»
(Περιμένοντας τον Γκοντό (1948).
Μπόρχες
«Ο χρόνος είναι η ουσία από την οποία είμαι φτιαγμένος. Ο χρόνος είναι ένας ποταμός που με σαρώνει, αλλά εγώ είμαι ο ποταμός, είναι μια τίγρη που με καταστρέφει, αλλά είμαι η τίγρη, είναι μια φωτιά που με καταναλώνει, αλλά εγώ είμαι η φωτιά».
«Πίσω από τα πρόσωπά μας δεν υπάρχει κανένας μυστικός εαυτός που να κυβερνά τις πράξεις μας και να λαμβάνει τις εντυπώσεις μας. Είμαστε, αποκλειστικά, η σειρά αυτών των φανταστικών πράξεων και αυτών των παραπλανητικών εντυπώσεων. Δεν υπάρχει χρόνος έξω από την παρούσα στιγμή»
(Λαβύρινθοι, μια συλλογή από ιστορίες, δοκίμια, παραβολές και άλλα γραπτά του Μπόρχες)
Τ.Σ. Έλιοτ
«Ο παρών χρόνος και ο παρελθών χρόνος είναι ίσως και οι δύο παρόντες στο μέλλοντα χρόνο και ο μέλλων χρόνος να περιέχεται στον παρελθόντα χρόνο. Αν όλος ο χρόνος είναι αιωνίως παρών, όλος ο χρόνος δεν μπορεί να πληρωθεί. Ό,τι θα μπορούσε να συμβεί είναι μια αφαίρεση που παραμένει μια διαρκής δυνατότητα μόνο σ’ έναν κόσμο από εικασίες. Ο,τι θα μπορούσε να συμβεί και ό,τι συνέβη δείχνουν σ’ ένα τέλος που είναι παντοτε παρόν.»
(Τα Τέσσερα Κουαρτέτα , μετάφραση: Χάρης Βλαβιανός)
Ο χρονοποιός (Διονύσης Σαββόπουλος)
Πρωτοχρονιές σε χρόνους άλλους
Πρωτοχρονιές με τους μεγάλους
μικρός εσύ μικρός κι ο χρόνος
αλλάζατε κι οι δυο συγχρόνως
Λίγο μετά στα δεκαεφτά
με τους γονιούς σου ήσουν πάλι
μα αισθανόσουν ήδη απών
σε συντροφιά συμμαθητών
το σπίτι σου έχανε εξουσία
κι ο χρόνος την κρυφή του ουσία
Ύστερα γιόρταζες με φίλους
σ’ ένα δωμάτιο καπνού
το θαύμα πάλι ήταν αλλού
στις παιδικές Πρωτοχρονιές σου
στο χρόνο που άλλαζε μαζί σου
πριν μεγαλώσει η αντίστασή σου
Τώρα τι κλαις και τι γκρινιάζεις
Πρωτοχρονιά είναι και γιορτάζεις
την λίγη πίστη του ενηλίκου
στην παιδική ανατολή του
Πρωτοχρονιές γιορτές του χρόνου
Πρωτοχρονιές του ραδιοφώνου
πως θα τις γιόρταζες εσύ
τώρα που έχεις το κλειδί;
Μικρό κλειδί και σ’ οδηγάει
σ’ ένα παράσπιτο στο πλάι
σ’ ένα μικρό μικρό πλανήτη
πλάι στο μεγάλο άδειο σπίτι
Πάει ο καιρός που οι δικοί σας
σκηνοθετούσαν την γιορτή σας
και είσ’ εσύ που πρέπει τώρα
να υψώσεις της γιορτής τα δώρα
Ποιος θα νοιαστεί και ποιος θα παίξει
Χρονοποιός ας είναι η λέξη
γιατί τα χρόνια τρέχουν χύμα
κι εμείς τους δίνουμε ένα σχήμα
