Διαχρονικά η Ελλάδα και η Αίγυπτος είναι σε γενικές γραμμές φιλικές χώρες, με βαθιές πολιτισμικές και εμπορικές σχέσεις που χάνονται μέσα στους αιώνες. Όμως παρατηρούμε τα τελευταία χρόνια μια σχέση αφενός συνεργασίας και αφετέρου ενός ανταγωνισμού έως και ίσως κρίσης, και αυτό φάνηκε και στην υπόθεση της ιστορικής Μονής του Σινά.
Έλληνες και Αιγύπτιοι στην Αρχαιότητα
Από την Μινωική και Μυκηναϊκή εποχή στον Ελλαδικό χώρο, υπήρξαν εμπορικές και διπλωματικές σχέσεις με την Αρχαία Αίγυπτο. Όπως και υπήρξαν πολιτισμικά και επιστημονικά δάνεια και αντιδάνεια. Μιας και δεν ισχύει μόνο ότι οι Αρχαίοι Έλληνες στην Αρχαιότητα πήραν από τους Αιγυπτίους, αλλά και οι Αιγύπτιοι πήρανε από τους Αρχαίους Έλληνες. Καθώς οι πολιτισμοί δίνουν και παίρνουν ο ένας με τον άλλον. Οι Αρχαίοι Έλληνες δημιούργησαν αποικίες τόσο με τον Α όσο και με τον Β αποικισμό από το 1100π.Χ. μέχρι και το 650π.Χ. Ενώ οι Αρχαίοι Αιγύπτιοι έφτασαν να έχουν σημαντικό ένα μεγάλο μέρος της Ανατολικής και Βόρειας Αφρικής. Και έφτασαν στο σημείο να ελέγχουν περιοχές από την σημερινή Παλαιστίνη, την Ιορδανία και στην Συρία.
Μετά το τέλος των Περσικών Πολέμων, οι Αρχαίοι Έλληνες βοήθησαν τους Αρχαίους Αιγυπτίους, να ξεσηκωθούν εναντίον της Περσικής αυτοκρατορίας. Στην συνέχεια ο Μέγας Αλέξανδρος έδιωξε τους Πέρσες από την Αίγυπτο, και οι Αιγύπτιοι τον αναγνώρισαν ως Φαραώ και γιο του Άμμωνος Ρα. Τότε ιδρύθηκε η Αλεξάνδρεια και η Αίγυπτος θα περνούσε στην Ελληνιστική εποχή με την Δυναστεία των Πτολεμαίων. Οι Πτολεμαίοι ίδρυσαν την Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας και έφτιαξαν και τον περίφημο Φάρο της Αλεξάνδρειας, ενώ ανέπτυξαν την περιοχή. Βέβαια κατά καιρούς είχαν αυστηρά μέτρα στον απλό Αιγυπτιακό πληθυσμό σε σχέση με την φορολογία και τον Ελληνιστικό τρόπο ζωής. Η Πτολεμαϊκή Δυναστεία μετά από 280 χρόνια, τελείωσε με τον θάνατο της Κλεοπάτρας και όταν η Αίγυπτος πέρασε στην Ρωμαϊκή κυριαρχία. Να σημειωθεί ότι ο Ελλαδικός χώρος ήταν ήδη υπό Ρωμαϊκή κατοχή από το 146π.Χ.
Ακόμα και στην Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, Έλληνες και Αιγύπτιοι ζούσαν μαζί στην Αλεξάνδρεια και σε άλλα μέρη της Αιγύπτου. Δεν είναι τυχαίο ότι η Αλεξάνδρεια, όπως η Αντιόχεια και η Πέργαμος, τόσο στην Ελληνιστική περίοδο όσο και στην Ρωμαϊκή ήταν κέντρα του Ελληνικού πολιτισμού. Άλλωστε και το σώμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου βρισκόταν για αιώνες στην Αλεξάνδρεια, όπου το επισκέφτηκαν Ρωμαίοι αυτοκράτορες για να το προσκυνήσουν, με τελευταίο τον αυτοκράτορα Καρακάλα το 215μ.Χ. Με την μετανάστευση των λαών από το 240μ.Χ. μέχρι και το 480μ.Χ. και τις επιθέσεις της Περσικής αυτοκρατορίας των Σασσανιδών, τόσο οι Έλληνες όσο και οι Αιγύπτιοι βρέθηκαν σε πολεμικές συγκρούσεις, όπου η Ρωμαϊκή πολεμική μηχανή με το πέρασμα του χρόνου, δεν μπορούσε πάντα να εγγυηθεί την ασφάλεια. Τέλος για την Αρχαιότητα, τόσο οι Έλληνες όσο και οι Αιγύπτιοι ήταν από τους πρώτους λαούς που ξεκίνησε να ριζώνει ο Χριστιανισμός και να εξαπλώνεται στην Ευρώπη και στην Αφρική και στην ευρύτερη λεκάνη της Μεσογείου, μέσα στην Ρωμαϊκή αυτοκρατορία.
Έλληνες και Αιγύπτιοι στον Μεσαίωνα
Η γνωστή Βυζαντινή αυτοκρατορία επί Ιουστινιανού, πέρασε μια υπαρξιακή κρίση το 536μ.Χ. αλλά στην συνέχεια μια λαμπρή δόξα. Δεν έλειψε βέβαια και μια μικρή κρίση στην Αίγυπτο, όπου υπήρξαν κάποια τελευταία μέτρα για τον περιορισμό του Παγανισμού από τους Βυζαντινούς στην Νότια Αίγυπτο. Τότε το Βυζάντιο είχε ξεκινήσει Εξελληνίζεται ενώ η Αίγυπτος και το 610μ.Χ. όπου τότε αναγνωρίστηκε ως επίσημη γλώσσα της αυτοκρατορίας τα Ελληνικά, ήταν από τις σημαντικότερες επαρχίες. Συγκεκριμένα τότε οι Αιγύπτιοι ήταν Χριστιανοί, και ήταν μέρος του Βυζαντίου. Παρήγαγαν το 1/3 των σιτηρών και γενικότερα του πρωτογενή τομέα του Βυζαντίου ενώ κατέθεταν περίπου το ¼ των συνολικών φόρων στο Βυζαντινό κράτος. Όλα όμως άλλαξαν με την Μουσουλμανική Αραβική εξάπλωση. Κατά το 639μ.Χ. μέχρι και το 642μ.Χ. οι Άραβες με τον Χαλίφη Ομάρ να καταλαμβάνει την Αίγυπτο και να ξεκινάει ο εξισλαμισμός της.
Από τότε θα ξεκινήσει πέρα από την εξάπλωση του Ισλάμ και την μείωση του Χριστιανισμού στην Αίγυπτο, και η λεγόμενη Αραβοποίηση. Δηλαδή οι Αιγύπτιοι πλέον, γινόντουσαν Άραβες, τόσο μέσω της Αραβικής γλώσσας, του Ισλάμ και άλλων παραδόσεων, προερχόμενες από την Αραβική Χερσόνησο. Έτσι από τότε η Αίγυπτος ήταν κομμάτι του Αραβικού Χαλιφάτου όπου μέχρι και το 720μ.Χ. έφτασε δύο φορές στα τείχη της Κωνσταντινούπολης. Μετέπειτα είχαμε το Χαλιφάτο των Φατιμίδων από το 909μ.Χ. όπου τότε κέντρο του Μουσουλμανικού κόσμου για πρώτη φορά έγινε η Αίγυπτος με πρωτεύουσα το Κάιρο. Τότε οι Ελληνορωμαίοι της Μακεδονικής Δυναστείας στο Βυζάντιο, είχαν πολεμικές συγκρούσεις με το Χαλιφάτο των Φατιμίδων, με κορύφωση στους αυτοκράτορες Νικηφόρος Φωκάς, Τσιμισκής και Βασίλειος Β ο Βουλγαροκτόνος. Να σημειωθεί ότι με τους Φατιμίδες, αναδείχθηκε η καθοριστική σημασία του αξιώματος του Βεζίρη, που ήταν ο δεύτερος ανώτερος στην εξουσία μετά τον Χαλίφη. Αλλά και ότι η Αίγυπτος αναπτύχθηκε ξανά οικονομικά με το εμπόριο και τον πρωτογενή τομέα.
Κατά το 1171μ.Χ. ο Σαλαντίν ίδρυσε την Δυναστεία των Αγιουβιδών. Ο Σαλαντίν, Κουρδικής καταγωγής, μορφωμένος και μεγάλος στρατηγός, έκανε την Αίγυπτο έναν ανανεωμένο κέντρο του Μουσουλμανικού κόσμου. Κατάφερε μάλιστα το 1187μ.Χ. ο Σαλαντίν κατέλαβε την Ιερουσαλήμ από τους Σταυροφόρους ενώ είχε υπό τον έλεγχο του, τις Ιερές πόλεις του Ισλάμ, την Αίγυπτο, την Συρία και αρκετά εδάφη στην Μέση Ανατολή. Τότε ο Σαλαντίν είχε καλές διπλωματικές σχέσεις με τους Βυζαντινούς. Οπότε οι σχέσεις Ελλήνων και Αιγυπτίων βελτιώθηκαν. Δεν είναι τυχαίο ότι όταν κατέλαβε την Ιερουσαλήμ και ο Ριχάρδος απέτυχε να την ανακαταλάβει με την Γ Σταυροφορία, ο Σαλαντίν έδωσε στον Ορθόδοξο Πατριάρχη της Ιερουσαλήμ, όλα τα Χριστιανικά προσκυνήματα και προνόμια. Μετέπειτα όμως τόσο η Δυναστεία του Σαλαντίν σταδιακά παρήκμασε μετά τον θάνατο του το 1193μ.Χ. ενώ το 1204μ.Χ. το Βυζάντιο έπεσε στους Σταυροφόρους και διαλύθηκε σε Λατινικά και Βυζαντινά Κρατίδια.
Το 1264μ.Χ. η Βυζαντινή αυτοκρατορία ξανά ανασυστήθηκε με την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης, αλλά δεν θα κατάφερνε να ξανά γίνει μια υπερδύναμη στην Μεσόγειο. Ενώ η Αίγυπτος ξανά έγινε το Χαλιφάτο του Μουσουλμανικού κόσμου, με την Δυναστεία των Μαμελούκιων, που τότε νίκησαν τόσο τους Σταυροφόρους όσο και τους Μογγόλους. Στους τελευταίους αιώνες του Βυζαντίου, υπήρξαν εμπορικές σχέσεις μεταξύ Ελλήνων και Αιγυπτίων. Το 1453μ.Χ. η Κωνσταντινούπολη πέφτει στους Οθωμανούς ενώ από το 1516μ.Χ. μέχρι και το 1517μ.Χ. οι Οθωμανοί κατέκτησαν το Σουλτανάτο των Μαμελούκιων, και έτσι η Αίγυπτος έπεσε και αυτή στην δική της Τουρκοκρατία.
Έλληνες και Αιγύπτιοι στην Τουρκοκρατία και τον 19ο αιώνα
Το ότι οι Οθωμανοί κατέκτησαν τους Έλληνες και τους Αιγυπτίους, δεν σημαίνει ότι τους είχαν τόσο απλά στον έλεγχο τους. Από το 1462μ.Χ. μέχρι και το 1816 υπήρξαν 17 Ελληνικά Επαναστατικά κινήματα και πολλές εξεγέρσεις, ενώ οι Μαμελούκιοι είχαν μεγάλη επιρροή και δύναμη στην Αίγυπτο και είχαν προβλήματα οι Οθωμανοί Σουλτάνοι. Τελικά από το 1680 μέχρι και το 1798 η επαρχία της Αιγύπτου είχε ημιαυτονομία από την Οθωμανική αυτοκρατορία. Όλα άλλαξαν όταν ο Ναπολέων Βοναπάρτης νίκησε τους Μαμελούκιους το 1798 όπου μετά υπήρξε ένα τοπικό χάος. Μέσα από αυτό προέκυψε η άνοδος του Μωάμεθ Άλι, πατέρα του Ιμπραήμ Πασά, που ίδρυσε νέα δυναστεία στην Αίγυπτο και κυβέρνησε από το 1805 μέχρι και το 1952.
Κατά το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης ο Σουλτάνος Μαχμούτ Β, αναγκάστηκε να ζητήσει βοήθεια από τον Μωάμεθ Άλι, για να διαλύσει την Επανάσταση. Ο Σουλτάνος θα έδινε την Κρήτη και την Πελοπόννησο στους Αιγυπτίους, με αρκετά οικονομικά και άλλου είδους ανταλλάγματα. Αυτό έγινε αφενός διότι οι Οθωμανοί είχαν ήττες από τους Έλληνες, νίκησαν με δυσκολία τον Αλί Πασά και έχασαν τον τότε Οθωμανοπερσικό Πόλεμο (1821 – 1823). Έτσι στάλθηκε ο Ιμπραήμ με ισχυρό στόλο και στρατό όπου διέλυσε την Επανάσταση στην Κρήτη ενώ προκάλεσε πολλά προβλήματα και καταστροφές στην Πελοπόννησο και κατέκτησε μετά από πολύ κόπο το Μεσολόγγι. Αντιμετώπισε τον Παπαφλέσσα στο Μανιάκι, όπου τον κέρδισε έχοντας απώλειες βέβαια. Όμως έχασε από τους Μανιάτες, και τους άνδρες του Δημήτριου Υψηλάντη στους Μύλους της Αργολίδας ενώ ο στόλος του καταστράφηκε στο Ναβαρίνο. Με την ίδρυσε του Ελληνικού Κράτους, ο Καποδίστριας ξεκίνησε τις διπλωματικές σχέσεις με την Αίγυπτο, ενώ τότε τόσο ο Μωάμεθ Άλι και ο γιός του ο Ιμπραήμ, κατέλαβαν μέχρι την Συρία και κήρυξαν τον πόλεμο στον Οθωμανό Σουλτάνο.
Κατά το 1864 έγινε η προσάρτηση των Επτανήσων στην Ελλάδα και της Θεσσαλίας το 1881 ενώ η Διώρυγα του Σουέζ ολοκληρώθηκε το 1869. Το 1882 έγινε ο Αγγλοαιγυπτιακός Πόλεμος όπου οι Βρετανοί κέρδισαν τους Αιγύπτιους. Οπότε τότε τόσο το Ελλαδικό Κράτος όσο και η Αίγυπτος, είχαν τεράστια Βρετανική επιρροή. Ενώ η Αίγυπτος έφτασε να είναι ουσιαστικά αποικία των Βρετανών, όπου στην απέκοψαν ουσιαστικά από την Οθωμανική αυτοκρατορία μέχρι και τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οι Γεωπολιτικοί συσχετισμοί τις τελευταίες δεκαετίες
Μετά τους δύο Παγκοσμίους Πολέμους, οι σχέσεις Ελλάδας και Αιγύπτου δεν ήταν εχθρικές και ούτε ιδιαίτερα φιλικές. Καθώς από την μια η Ελλάδα πέρασε και Εμφύλιο Πόλεμο ενώ δέχθηκε και την βοήθεια όπως και ένα μεγάλο μέρος της Ευρώπης, του Αμερικανικού σχεδίου Μάρσαλ. Η Αίγυπτος το 1952 έκανε επανάσταση για ανεξαρτησία από την Βρετανική αυτοκρατορία. Το 1956 η Αίγυπτος ξεκίνησε να έχει εχθρική στάση απέναντι στο Ισραήλ όταν τότε έφυγαν οι Βρετανοί από την Διώρυγα του Σουέζ. Ενώ η Ελλάδα νωρίτερα είχε γίνει μέλος του ΝΑΤΟ ταυτόχρονα με την Τουρκία.
Οι σχέσεις ήταν απόμακρες από το 1958 μέχρι και το 1978 καθώς αφενός τα μέτρα του τότε Προέδρου της Αιγύπτου επηρέασαν αρνητικά την Ελληνική ομογένεια. Τότε ανάγκασαν σε μετανάστευση μεγάλο μέρος των Ελλήνων της Αλεξάνδρειας και του Καίρου, προς τις ΗΠΑ, την Νότια Αφρική και την Αυστραλία. Μέχρι και το 1971 η Αίγυπτος ήταν στην Σοβιετική σφαίρα επιρροής ενώ η Ελλάδα στην σφαίρα των ΗΠΑ. Η προσέγγιση στην στρατηγική σχέση Ελλάδας Αιγύπτου έγινε από το 1980.
Σήμερα υπάρχει εμπόριο, τουρισμός, πολιτιστική και ναυτιλιακή συνεργασία ενώ δύο φορές έγινε τριμερής σύνοδο κορυφής, Ελλάδας, Κύπρου και Αιγύπτου. Τα τελευταία χρόνια λόγο αφενός μιας αδρανούς εξωτερικής πολιτικής του Ελλαδικού Κράτους και αφετέρου μιας κρίσης στην Αίγυπτο και μιας επίδρασης της Μουσουλμανικής αδελφότητας, σε συνδυασμό με την Τουρκική πίεση και τον πόλεμο στην Γάζα. Φτάσαμε στο σημείο, να πάρει λάθος πορεία το θέμα της υπόθεσης της Μονής του Σινά. Που δεν είναι μόνο θρησκευτικό ζήτημα, αλλά και πολιτιστικό, τουρισμό μέχρι και γεωπολιτικό για τον Ελληνισμό και τον Χριστιανικό κόσμο. Παρόλου που υπάρχει συμφωνία για την ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου, ενώ υπάρχει και στρατιωτική συνεργασία μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ. Το θέμα του Σινά είναι ένα μήνυμα προς τον Μουσουλμανικό κόσμο, καθώς η Αίγυπτος δεν πίεσε το Ισραήλ, για να δείξει ότι είναι στις μεγαλύτερες Μουσουλμανικές δυνάμεις του κόσμου.
Όπως και να έχει η Αίγυπτος είναι ένας δυνητικός σύμμαχος και στρατηγικός εταίρος της Ελλάδας, που δεν πρέπει να αφήσει την Τουρκία να προσπαθεί να χαλάσει τις σχέσεις. Ενώ είναι σημαντικό να λυθεί το ζήτημα της Μονής του Σινά, που έχει πολλές προεκτάσεις.
Βιβλιογραφία
1) Η Ελλάδα και η Αίγυπτος στην Αρχαιότητα, Συλλογικό Έργο, Εκδόσεις Δεληθανάσης (1994)
2) Οι Έλληνες και η Διαμόρφωση της Νεότερης Αιγύπτου, Αλέξανδρος Κιτροέφ, Εκδόσεις Κλειώ (2022)
3) Οι Πολεμιστές αυτοκράτορες του Βυζαντίου, John C. Carr, Εκδόσεις Ψυχογιός (2016)
4) Τι είναι το Βυζάντιο, Judith Herrin, Εκδόσεις Gutenberg (2020)
5) Νεότερη Ελληνική Ιστορία Α: Τούρκοι και Τουρκοκρατία, Σαράντος Καργάκος, Εκδόσεις Ψυχογιός (2021)
6) Μοχάμεντ ο εκ Καβάλας: Πατέρας του Ιμπραήμ και Θεμελιωτής της Σύγχρονης Αιγύπτου, Χάλεντ Φάχμι, Εκδόσεις Κλειώ (2021)
