Ο Ιωάννης Β’ Κομνηνός (1118-1143) θεωρείται ένας από τους πιο ικανούς Αυτοκράτορες και μάλλον αυτός που διέγνωσε το μέγεθος του Τουρκικού κινδύνου περισσότερο από κάθε άλλον.
Ηλίας Αναγνωστάκης
Πράγματι, το 1130, αφού είχε ξεπαστρεψει οριστικά τους Πετσενεγγους ( Βεροη, 1122), συντρίψει τους Σέρβους ( Visegrad, 1125) και νικήσει επανειλημμένα τους Ούγγρους (1128/9), αποφάσισε να ασχοληθεί επιτέλους με το Τουρκικο πρόβλημα, και ειδικά τους Ντανισμεντιδες της Παφλαγονίας και του Πόντου, που είχαν πλημμυρίσει την περιοχή από τα μέσα της δεκαετίας του 1080, και είχαν στερεοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό, αφού ο πατέρας του, Αλέξιος, ασχολήθηκε περισσότερο με τους Τούρκους της Δυτικής ακτής και του κεντρικού οροπεδίου, όντες πιο επικίνδυνοι τότε. Το 1130 όμως, η κατάσταση είχε εκτραχυνθει στη Παφλαγονια όπου ” είχε γεμίσει Τουρκομανους” ( Foss, 2006), ενώ οι Ντανισμεντιδες εμίρηδες της Γαγγρας, Κασταμωνας και Άγκυρας ( φαίνεται ότι πόλη μετά την Ελληνική επανάκτηση της μέσω της Σταυροφορίας του 1101, είχε πέσει πάλι στα χέρια των Τούρκων το 1125) έκαναν συνεχώς επιδρομές σε Αυτοκρατορικά εδάφη πέραν του Σαγγαρίου και στη Βιθυνία, υπό την γενική εποπτεία του ίδιου του Malik- Mohamed- ibn – Ghazi, από την Νεοκαισάρεια του Πόντου
Πράγματι, την άνοιξη του 1130, με επιχειρησιακό κέντρο το τεράστιο στρατόπεδο ( Απληκτον) του Λοπαδιου, στην εύφορη κοιλάδα του Ρυνδακου ποταμού στην Ανατολική Βιθυνία, ο Ιωάννης ξεκίνησε με 40.000 άνδρες και αφού εζευξε τον Σαγγάριο, εισχώρησε στην ορεινή και δασώδη Παφλαγονία και αφού διεξήγε σφοδροτατες μάχες με τους Τούρκους νομάδες, σε ” βουνά και σε κοιλάδες, κάτω από βροχή και πολλές κακουχίες” ( Κινναμος, 224-8) τους εκδίωξε από την Δυτική Παφλαγονία, και άρχισε να πολιορκεί την οχυροτατη Γάγγρα, την οποία κατέλαβε τέλη Καλοκαιριού του 1130, εκτελώντας όλους τους Τούρκους που βρήκε εκεί. Ο Ιωάννης γκρέμισε τα τεμένη, ανέσκαψε τα Τουρκικά νεκροταφεία, και επανεποικησε την πόλη ( η οποία ήταν Τουρκική από το 1086) με Έλληνες κατοίκους ” Όσους μπόρεσε να βρει” ( Κινναμος 224-11), και επέστρεψε στην Κων/πόλη. Η Τουρκική αντίσταση όμως απείχε πολύ από το να θεωρείται διαλυμένη, και κατά τη διάρκεια του χειμώνα του 1130/31 οι Τουρκομανοι του εμίρη Yinal κατέλαβαν πάλι την Γάγγρα, ενώ άλλοι Τούρκοι νομάδες έκαναν μεγάλες επιδρομές μέχρι και την…Τρωάδα “ρημαζοντας τα πάντα”. Ο Αυτοκράτορας για ακόμα μια φορά, με πάνω από 50.000 άνδρες, εκστράτευσε κατά της Γαγγρας “ισοπεδώνοντας τα πάντα στο πέρασμά του”. Αυτή τη φορά, η πόλη διέθετε πανίσχυρη Τουρκική φρουρά, με προμήθειες μηνών. Ο Ιωάννης όμως, ύστερα από προετοιμασίες ετών, διέθετε ένα πανίσχυρο πολιορκητικό οπλοστάσιο που περιλάμβανε 29(!) Trebuchet ( Μαγγανα/ Μηχανές περιστρεφομενου βραχίονα με αντίβαρα σταθερά προσαρμοσμένα) μερικά από τα οποία ήταν ύψους 20(!) μέτρων, με μήκος βραχίονα 10 μέτρα, μήκος τμήματος εκτόξευσης 8 μέτρα, μπορούσαν να εκτοξεύσουν βλήμα 90 κιλών στα 150 μέτρα με ρυθμο μιας βολής ανά 30 λεπτά. Εξυπηρετούνταν δε, από πληρώματα 200(!) ανδρών ( Μαγγαναριοι/Λιθοπαλμονες). Δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι μεταξύ Μαϊου 1131- Τέλη Ιουνιου 1131 ο Ιωάννης έριξε πάνω από 9.000 βλήματα όλων των τύπων στην οχυροτατη Γάγγρα ” κάνοντας τα τείχη της σκόνη”. Οι Τούρκοι παραδόθηκαν αυτή τη φορά, ο Ιωάννης περιορίστηκε σε εκτελέσεις απλών στρατιωτων, έδιωξε τους αμάχους Τούρκους (που δεν ήταν ιδιαίτερα πολλοι) και προσηλυτισε στον Χριστιανισμό 11(!) Τούρκους εμίρηδες ( Τζυκης, Ιναλης, Αουσαραρης, Προσουχ, Ελελντεν, Φακιζ,κ.α) σε μια λαμπρή τελετή στην Κων/πολη.
Ο Ιωάννης αφού τακτοποίησε τα πράγματα στην Παφλαγονία, έκανε επιδρομές από τα βόρεια μέχρι και την Άγκυρα ” αφανίζοντας τους νομάδες όπου τους έβρισκε” ( Brikenmayer, 2007). Το μεγάλο στοίχημα όμως ήταν η Κασταμων, κοιτίδα των Κομνηνών, και ο Δυτικός Πόντος, ” που έβριθε από Τουρκομανους”. Πράγματι, μεταξύ 1132-5, ο Ιωάννης με δεκάδες χιλιάδες άνδρες και πολλά άλογα, συνοδευόμενος παντού από το εκπληκτικό για την εποχή πολιορκητικό Κιτ του, εκκαθαρισε όλη την νότια ακτή του Εύξεινου Πόντου, σφαγιαζοντας σχεδόν όλους τους Τούρκους εποικους της Παφλαγονίας, Πόντου, και λοιπών παραλιών, σε μια τεράστια έκταση από την Αμαστρι, Σινωπη, μέχρι και Τραπεζούντα, ενώ προχώρησε σε βάθος τουλάχιστον 200 χλμ στην ενδοχώρα, αφανίζοντας νομαδικούς καταυλισμούς, και ειδικά τα ποίμνια, αφού χωρίς αυτά οι Τουρκομανοι ( όπως και οι Plains Indians του 19ου αιώνα) ήταν πρακτικά ακίνητοι. Η Κασταμωνα πολιορκήθηκε, ανακτήθηκε, χάθηκε, ξαναπολιορκηθηκε, ξαναανακτηθηκε 4 φορές(!) αφού οι Τούρκοι δεν το έβαζαν κάτω, παρά τις φρικτές τους απώλειες ( ίσως πάνω από 100.000 μάχιμους και αμάχους, Foss 2006), ενώ ο Ιωάννης, σε μια πραγματική επιδειξη πολεμιστή, μετέφερε μόνος του βλήματα 45(!) κιλών στο προσωπικό του trebuchet, και τα έριχνε μέσα στην Κασταμωνα
Σε κάθε περίπτωση, ο Αυτοκρατορικός στρατός εσπασε κάθε Τουρκική γραμμή άμυνας και ο Ιωάννης το 1139/40 αισθάνθηκε έτοιμος για το πιο μεγάλο εγχείρημα: Την άλωση της Νεοκαισαρειας στον Πόντο, που από “Ευδαίμων και πλουσιότατη πόλις” είχε καταντήσει λημέρι και ορμητήριο του σατανικού Τουρκομανου εμίρη Melik Muhammed Ghazi, που είχε ρημάξει τα πάντα στον Πόντο, ενώ οι επιδρομές του έφθαναν μέχρι το Σαγγάριο. Όπως λέει και ο Βρυώνης: ” Η εμφάνιση του Ελληνικού στρατού τον χειμώνα του 1139/40 σκορπούσε άλλη μια φορά τον τρόμο σε όλη την Ανατολή. Οι Τούρκοι ηγέτες διακατεχόταν απο τετοιο φόβο που”: ” Όταν ο Αυτοκράτορας επιτέθηκε κατά της Νεοκαισαρειας (Νοέμβριος 1139) η οργή των Τούρκων κατά των Χριστιανών φούντωσε σε όλα τα εδάφη που κατείχαν. Έσφαζαν όποιον ανέφερε το όνομα του Αυτοκράτορα, ακόμα και τυχαία, και έπαιρναν τα παιδιά του και το σπίτι του. Έτσι σκοτώθηκαν πολλοί στην Μελιτηνή και αλλού, μέχρι που ο Αυτοκράτορας έφυγε”. Πράγματι, ο Ιωάννης έλυσε την πολιορκία τον Μάιο του 1140, αφού ο Χειμώνας ήταν απίστευτα βαρύς, και οι προμήθειες είχαν τελειώσει
Όπως και αν είναι, οι εκστρατείες του Ιωάννη Β’ Κομνηνού κατά των Τούρκων στο διάστημα 1130-1140 στέφθηκαν από τεράστια επιτυχία, οι Τουρκομανοι της Βόρειας Μικρασιατικης ακτής αφανίστηκαν, και τα παράλια θα έμεναν Ελληνικά στο σύνολό τους σχεδόν, μέχρι και την δεκαετία του 1290.
