Γράφει ο ΙΩΑΝΝΗΣ ΦΩΤΙΑΔΗΣ Αντιστράτηγος ε.α. Αντιπρόεδρος Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Θρακικών Σωματείων (Π.Ο.Θ.Σ.) π. Υπαρχηγός Εφ. Κύπρου
1. ΓΕΝΙΚΑ
Είναι γνωστόν ότι η παρούσα οικονομική και δημοσιονομική κατάσταση της πατρίδος μας δεν είναι καλή και δεν θα αναφερθώ επ’ αυτήν. Παράλληλα στον ορίζοντα και σε διεθνές επίπεδο διαγράφονται πολλαπλοί κίνδυνοι, αβεβαιότητα για το αύριο, απρόβλεπτες καταστάσεις, χάνονται άνθρωποι, μεταναστευτικό, ανεργία, σκληρές συμπεριφορές κ.α. παρουσιάζονται όμως και κάποιες ευκαιρίες σ’ όλους τους τομείς που δίδουν κάποια ελπίδα. Η Ελλάδα είναι μικρή χώρα, έχει όμως ισχυρά ερείσματα. Είναι χώρα του ΝΑΤΟ, της ΕΕ, της Ευρωζώνης. Οι χώρες που συμμετέχουν στα παραπάνω έχουν δικαιώματα αλλά και υποχρεώσεις που πρέπει να τηρούνται. Έχει αξιοθαύμαστο παρελθόν. Η κλασική παιδεία και παράδοση, ο χριστιανικός και βυζαντινός πολιτισμός. Το Βυζάντιο κράτησε 1000 χρόνια (η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία 300). Τα 3 από τα 4 Ευαγγέλια γράφτηκαν στα ελληνικά. Τα ελληνικά ήσαν η μοναδική γλώσσα του χριστιανισμού μέχρι τον 3ο αι. μ.Χ. Τι να πει κανείς δια την αρχαιότητα. Μιλούν τα αρχαία κείμενα και οι αρχαιολογικοί θησαυροί.
2. ΘΡΑΚΗ
Η Δυτική Θράκη κατά τον καθηγητή του ΑΠΘ Κων. Βακαλόπουλο, τμήμα της Ενιαίας Θράκης (Βόρεια, Ανατολική) είναι τμήμα του Ελλαδικού χώρου την οποία κάποιοι από ετών εποφθαλμιούν μεθοδικά και με μακροχρόνιο σχεδιασμό. Είναι γνωστή η μεγάλη γεωπολιτική γεωστρατηγική, γεωοικονομική και γεωπολιτισμική αξία της. Στο παρόν κείμενο θα ασχοληθώ περιληπτικά με την τελευταία. Η οποία αποτελεί ισχυρό και διαχρονικό μέσο προβολής της χώρας, αλλά και αμύνης της έναντι παρατάξεως της Ιστορίας της. Στον πολιτιστικό τομέα η θέση της Θράκης από την αρχαιότητα είναι ξέχωρη. Η πολιτιστική ταυτότητα και η εθνική συνείδηση είναι βαθειά ριζωμένα στη γλώσσα, την Ιστορία, τον πολιτισμό.
Στη μουσική: Με τη μεγαλύτερη πηγή. Ορφέας, φιλάμων και ο γιος του ο Θάμυρις. (Ο φιλάμων ήταν ο πρώτος που εισήγαγε τους μουσικούς νόμους.
Στο Θέατρο: Πηγή του Θεάτρου στην Ανατ. Μακεδονία και Θράκη. Στην ζωγραφική, την ποίηση. Ο Αρχαίος λυρικός ποιητής ο Αλκαίος που τραγούδησε τον Έβρο ποταμό κ.α.
Χριστιανική-Βυζαντινή περίοδος: Πλήθος μαρτυριών, μνημονίων. Αθάνατα σύμβολα η Αγία Σοφία, το Πατριαρχείο Κων/πόλεως. Αλλά και πολλά άλλα μνημεία, λιγότερο γνωστά, όπως η Παναγία η Κοσμοσώτηρα Φερρών Ν. Έβρου. Αλλά και μεγάλος αριθμός καταστραφεισών εκκλησίων, μνημείων με τα υλικά των οποίων κατασκευάσθησαν τζαμιά στην ίδια θέση, από τον κατακτητή και τους απογόνους του.
Λαϊκός Πολιτισμός: Ο λαϊκός πολιτισμός της Θράκης, μέρος του Ελληνικού Πολιτισμού αποτελεί μεγάλο θησαυρό. Μαζί με την παράδοση, τη θρησκεία, τη γλώσσα, τα ήθη και έθιμα, το χορό, το τραγούδι, τις χαρές, τα μοιρολόγια, αποτελούν τους ζωντανούς μάρτυρες. Σ’ αυτά είναι οι ρίζες μας. Μ’ αυτά κρατήθηκε ο Ελληνισμός στα 500 χρόνια της δουλείας από τους Τούρκους. (Η Θράκη απελευθερώθηκε στις 14 Μαΐου 1920).
Μυθολογία-Ιστορία: Ο μύθος του Ορφέα. Μαρώνεια, Θάσος, Σαμοθράκη, Παγγαίο γνωστό για τη λατρεία του Διονύσου. Τα θέατρα φιλίππων και Μαρώνειας.
3. ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ
Είναι πάρα πολλά. Η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει συνεχώς στο φως νέα στοιχεία. Τα ευρήματα αυτά σε διάφορες περιοχές, αποδεικνύουν ξεκάθαρα την ύπαρξη ζωής στη Θράκη από την παλαιολιθική εποχή. Οι νεολιθικοί οικισμοί προσκυνητών (7η χιλιετία), Παραδημής (3η χιλιετία) π.χ. στο Ν. Ροδόπης.
Επί μέρους ευρήματα: Τάπειρος. 14 χιλ. Δυτικά Ξάνθης. Ερείπια ελληνικής πόλεως, βυζαντινό τείχος. Έδρα επιστιόπου μεταξύ 6ου-8ου μ.Χ. αι. Ξάνθεια: Αρχαία πόλης στη θέση της σημερινής Ξάνθης. Βεργέπολη: 10 χιλ. νοτίως της Ξάνθης. Υπάρχουν ερείπια της πόλεως. Δημιούργημα των Αβδηριτών.
Άβδηρα: Πρώτοι κάτοικοι οι κλαζομένιοι (655 π.Χ.). Ακολούθησαν οι Τήνιοι (από την Τέω Μ. Ασίας). Ήκμασαν ιδιαίτερα τον 6ο π.Χ. αι. Έμβλημα των νομισμάτων τους ο Δρύπας ή Γρυψ (ένδειξη υπάρξεως χρυσού). Γρυψ=φύλακας, θησαυροφυλάκιο. Πολυούχος ο Απόλλων. Βρέθηκαν: Ασημένια τετράδραχμα, στήλη κόρης, επιτύμβια στήλη, μορφές Απόλλωνα, Αρτέμιδας, Λητούς κα.α Προσωπικότητες: Ο φιλόσοφος Δημόκριτος, ο μαθητής του Ανάξαρχος, μαθηματικός Βίων (ο πρώτος που διετύπωσε τη θεωρία ότι υπάρχουν μέρη στη γη με 6 μήνες μέρα και 6 μήνες νύχτα). Ο ιστορικός Διοκλείδης, οι φιλόσοφοι Λεύκιπος, Ασκιανός ο ποιητής Σωτιάδης, ο συγγραφεύς Ηγεσίας, ο ποιητής Νικαίνετος. Ευρέθη μεγάλος αριθμός άλλων αρχαιοτήτων.
Μαρώνεια ή Μαρωνία Ν. Ροδόπης (35 χιλ. Ν.Α. Κομοτηνής): Ήταν η δεύτερη σε σπουδαιότητα μετά τα Άβδηρα πόλη της Θράκης. Τα τείχη της είχαν ύψος 12 μ. Σήμερα φθάνουν τα 2 μ. Από τη Μαρώνεια καταγόταν ο ζωγράφος Αθηνίων (4ος π.Χ. αι) Με κρασί του Μάρωνα ο Οδυσσέας μέθυσε τον Κύκλωπα. Στη θέση καμπάνα πλησίον του Ιερού του Θεού Διονύσου, βρίσκεται το Αρχαίο Θέατρο (ελληνική περίοδος). Τον 5ο π.Χ. αι έκοψε χρυσά και αργυρά νομίσματα. Κυρίως κεφαλές του Διονύσου και αμπέλους. Παρά τις συγκρούσεις με τους Θασίους, έγινε μεγάλο εμπορικό και ναυρικό κέντρο.
Σπηλιά του Κύκλωπα Πολυφήμου: Λατρευτικό Κέντρο Θρακών θεοτήτων. Βρίσκεται μέσα σε έναν βράχο μεταξύ Μαρώνειας και Ν. Μάκρης Αλεξ/πόλεως. Βρέθηκαν ίχνη της χρήσεώς του από τη νεολιθική εποχή (περίπου 4.500 π.Χ.)
Σάλη: Ιδρύθηκε από Μαρωνίτες. Βρέθηκαν σπουδαία αρχαιολογικά ευρήματα. Τάφοι, κεραμεικά και πλάκα με την επιγραφή “Όρος ιερός χώρος των Θεών της Σαμοθράκης”.
Στρύη-Αρχαία Στρύμη: (28 χιλ. Νότια Κομοτηνής, στην χερσόνησο της Μωλυβωτής). Αποικία της Θάσου. Αναφαίνεται από τον Ηρόδοτο στην περιγραφή της πορείας του Ξέρξη (7ος π.Χ. αι). Ανακαλύφθηκαν θεμέλια οικιών, αποχετευτικό σύστημα, σπουδαία έργα υδραυλικής-μηχανικής. Αμφορείς, χάλκινα-αργυρά νομίσματα, εδώλια, κοσμήματα.
Μεσημβρία ή Ζώνη: Αποικία της Σαμοθράκης (7ος π.Χ. αι). Αναφέρεται από τον Ηρόδοτο. Βρέθηκε μεγάλος αριθμός Χάλκινων νομισμάτων του Θεού Απόλλωνα. Εντυπωσιακή η ανακάλυψη οξυπύθμενων αμφορέων σε σειρά ανάποδα (υγρομόνωση).
Δίκαια ή Δικαιόπολη: (2 χιλ. προ φαναριού Ν. Ροδόπης). Ιδρύθηκε από τους Αβδηρίτες. Σώζονται θεμέλια οικιών. Ήρθαν στο φως αρκετά ευρήματα.
Σαμοθράκη: Τι να προαναφέρει κανείς. Θα περιορισθώ μόνο τη “Νίκη της Σαμοθράκης”- κοσμεί το Μουσείο του Λούβρου της Γαλλίας. Οι Επισκέψεις 10 εκατ. τουρίσται ετησίως. Τα Καβείρια μυστήρια.
Δύμη: Στη συμβολή των ποταμών Έβρου-Ποτιστικού Σουφλίου. Βρέθηκαν θεμέλια οικιών, αρχαίος τάφος, πλήθος ιστράκων, αγάλματα, επιγραφές κλπ.
Πλωτινούπολη: Στη συμβολή ποταμών Έβρου-Ερυθροποτάμου. Μεταφορά δια λόγους ασφαλείας από τους Ρωμαίους της Αρχαίας Δύμης σε οχυρά τοποθεσία. Σώζονται πολλά ευρήματα, όπως η χρυσή προτομή του Μάρκου Αυρήλιου, βάρους 1 κιλού, 24 καρατίων (βρίσκεται στο αρχ. Μουσείο Κομοτηνής). Βρέθηκαν ψηφιδωτά Ιχθυοκενταύρων, δελφίνια, Νηριήδες (2ο-3ο μ.Χ. αι, η Λήθα και ο κύκνος, οι Άθλοι του Ηρακλή). Αναφέρεται ως έδρα επισκόπου, με καταγωγή στη Μητρόπολη Αδριανούπολης. Μέχρι τώρα έχουν ανασκαφεί τα 90 από τα 140 τ.μ. του χώρου.
Μεγάλη και Μικρή Δοξιπάρα (Ν. Έβρου): 33,5 χιλ. Δυτικά του Διδυμοτείχου. Αμαξοστάσιο από τη Ρωμαϊκή εποχή (2ος αι. μ.Χ). Καύση νεκρών με τις άμαξες και τα άλογά τους. Βρέθηκαν κοσμήματα, χάντρες, αγγεία, χαλινάρια κ.α. Ο χώρος βρισκόταν επί της οδού των πιο ξακουστών τότε κέντρων του ελληνισμού φιλιππουπόλεως-Αδριανούπολης. Στην ίδια θέση κατασκευάστηκε τύμβος προς διατήρηση ζωντανής της μνήμης των νεκρών στους αιώνες. Το έθιμο αυτό της ταφής στην Αρχαία Θράκη κρατάει από την προϊστορική εποχή. Ανάλογα ευρήματα βρέθηκαν και στην πλευρά της Νότιας Βουλγαρίας. Αδιάσεστο στοιχείο της Ελληνικότητας της περιοχής. Την ανασκαφή πραγματοποίησε μετά από επιμελή και επίπονη εργασία. Ο αρχαιολόγος Διαμαντής Τριαντάφυλλος (από την Πάρο), σήμερα επίτιμος Έφορος Αρχαιοτήτων Θράκης ο οποίος συνεχίζει το έργο του αμισθί.
4. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ-ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΘΡΑΚΗ (ΑΝΑΤ. ΡΩΜΥΛΙΑ)
Η Ανατ. Ρωμυλία κατά τη Βυζαντινή περίοδο και για 1000 χρόνια ήταν το προπύργιο και ο προμαχώνας του Βυζαντίου προς Βορράν.
Τρίλοφος ή Ευμπολιάς ή Φιλιππούπολη (τώρα Plovdiv): Μεγάλη εστία του Ελληνισμού. Αρχαιοτάτη πόλη της Θράκης κτισμένη στην όχθη του Έβρου επί 3 λόφων. Μετονομάσθηκε σε φιλιππούπολη το 391 π.Χ από τον βασιλέα Φίλιππο, μετά την κατάκτηση της Θράκης από τους Μακεδόνες. Αργότερα περιήλθε στην κυριαρχία των οδρυσών θρακών και Ρωμαίων επί Αυγούστου. Κράτησε στους αιώνες την ελληνική της πολιτική της Αυτοθεσμίας (όπως λέγεται) δηλ. με βουλή και δήμο.
Κυκλική πηγή (Τουρκ. Χαλκά Μπουνάρ): Βρίσκεται στο σημείο διελεύσεως αρχαίου δρόμου μεταξύ Φιλιππουπόλεως Στάρα Ζαγόρα. Βρέθηκαν οικίες, σιδηρά και μολυβδωτά εργαλεία (δια αγροτικές εργασίες), πήλινα εργαλεία δια υφαντουργικά, αργυρή δραχμή του Αλεξάνδρου του Κολωφόνα, χάλκινα νομίσματα των Κασάνδρου, Λυσιμάχου, Σεύθη, επτά κεραμικοί κλίβανοι, μοναδικές επιγραφές σε αγγεία με γραφή ελληνική και ονόματα Θρακών. Οι κάτοικοι ήσαν Θράκες Οδρύσαι.
Ηλιακή λατρεία Αρχαίων Θρακών: (Δυτ. του Ραζλόγκ στο Μπλαγκόεβγκραντ) (Ελληνική τζουμαγιά που απελευθερώθηκε κατά τον Β’ Βαλκανικό Πόλεμο από τον Ελλ. Στρατό). Βρέθηκαν μεταξύ άλλων, τρεις τύμβοι συνδεόμενοι με τη λατρεία των αρχαίων θρακών (2ος αι. π.Χ). Κατά τον Βουλ. καθηγητή Ιστορίας Β. Μάρκον οι μαρμάρινες στήλες αντιπροσωπεύουν την πενυματική ζωή των αρχαίων Θρακών στην κοιλάδα του Νεστού (Νέστου) και των Ορέων Ρίλα (Ιλα=ήλιος). Κορυφαίο ιερό των Θρακών και το Pirin (ελλην. Φυρήν). Ομοίως ηλιακό όνομα. (Γ’ Λεκάκης συγγραφεύς, λαογράφος, κοινωνιολόγος-γεννηθείς στο Μόναχο από Έλληνες μετανάστες).
Παράλια Ευξείνου Πόντου: Οι αρχαίες Ελληνικές πόλεις Σωζόπολης, Μεσημβρία, Πύργος, Αγχίαλος, Βάρκα, Στενήμαχος (σημ. Ασένοβγκραντ), Σέλυμνος (σημ. Σλίβεν κ.α.). Αναρίθμητα αρχαιολογικά ευρήματα. Η περιοχή εκκενώθηκε ως γνωστό από το ελληνικό στοιχείο, μετά τη δημιουργία της Μεγάλης Βουλγαρίας το 1878 μ.Χ. και ιδιαίτερα το 1905. Το ελληνικό στοιχείο υπέστη πρωτοφανείς διωγμούς, δολοφονίες, εμπρησμούς οικιών, βιασμούς, τρομοκρατία δέσμευση περιουσιών, κλείσιμο σχολείων, εκκλησιών, εφημερίδων κ.α. εκ μέρους των Βουλγάρων. Περιληπτικά θ’ αναφερθούν μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά ευρήματα που βρίσκονται στα Μουσεία της Βουλγαρίας:
- Χρυσό δακτυλίδι του Ερζέροβο. Κοντά στη Φιλιππούπολη.Γραμμένο στη θρακική (ελληνική) γλώσσα. Ερζέροβο στη Βουλγαρική σημαίνει λίμνη. Το περιεχόμενο των λέξεων αποκρυπτογράφησε ο καθηγητής του ΑΠΘ κ. Σπυρίδης Χ. (καταγωγή από την Ξάνθη) ύστερα από έρευνα 24 ετών. Πρόκειται για μελωδία, πιθανόν ύμνος. Η Βουλγαρική πλευρά έκανε μεγάλη προσπάθεια να οικιοποιηθεί το ως άνω εύρημα, ανεπιτυχώς.
- Ιππέας με δόρυ (μουσείο Λόβετς Βουλγαρίας). Θεραπευτής ανθρώπων και ζώων. Προστάτης ταξιδευτών, πηγαδιών, πηγών κ.α. (2ος π.Χ. αι),
- Χρυσά σκουλαρίκια Ν.Δ. παραλίας Μαύρης Θάλασσας (5ος π.Χ. αι). Βρίσκεται στο Αρχ. Μουσείο Φιλιππούπολης,
- Ανάγλυφη πλάκα Ιωνικής Τέχνης (5ος π.Χ αι) στη Μεσημβρία Ανατ. Θράκης.
- Ρητό σε ασημένια επιφάνεια από θρακικό τύμβο στην περιοχή Γιάμπολ (Ιάμπολης).
Ορυκτός Πλούτος: ιδιαίτερα επιτήδειοι στις εξορύξεις μετάλλων. Μεταλλουργοί, μάστοροι στην επεξεργασία των μετάλλων. Φέρονται ως οι πρώτοι χρυσοχόοι.
Πριν από 40 χρόνια ιδρύθηκε στη Βουλγαρία Κέντρο Θρακικών ερευνών με δυνατή χρηματοδότηση. Ιδρυτής ο καθηγητής Αλεξ. Φολ. Η σύζυγός του (Βουλγάρα Θρακολόγος) αναφέρει: 1) Οι πρώτες γραπτές μαρτυρίες για τους Θράκες βρίσκονται στην Ιλιάδα του Ομήρου. 2) Έχουμε ανακαλύψει θρακικούς τάφους, με πιο γνωστούς του Καζανλάκ και Σφεστάρσκα, οι οποίοι περιλαμβάνονται στον κατάλογο της Παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
5. ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΘΡΑΚΗ
Οι περιοχές Βοσπόρου-Δαρδανελλίων εκατοικούντο από Θράκες. Ανακαλύφθηκαν νομίσματα και άλλα ευρήματα των 4 κρατών του Βοσπόρου: Νυμφαίου, Θεοδοσίας, Συνδικής, Παντικάπαιου. Ξέχωρα ο Βυζαντινός Πολιτισμός.
Συμπεράσματα:
- Ο πολιτισμικός πλούτος της Ενιαίας Θράκης είναι τεράστιος, ανεκτίμητος και εν πολλοίς αξερεύνητος. Η καθηγ. ιστορίας του Παν. Δυτ. Μακεδονίας Ιφιγ. Βαμβακίδου (από τα Άβδηρα), γράφει μεταξύ άλλων: “Η Θράκη πρέπει να ξανασκαφτεί”;
- Από τα γειτονικά κράτη γίνεται από ετών συστηματική και κατευθυνόμενη προσπάθεια οικειοποιήσεώς του π.χ. η Τουρκία παρουσιάζει ευρήματα της Θράκης και Ιωνίας ως προϊόντα του Αιγιακού πολιτισμού (όχι ελληνικού). Συνδυασμός με τις παράνομες και παράλογες διεκδικήσεις της στο Αιγαίο. Προ εξαετίας περίπου και για κάποιο διάστημα η Αστυνομία της τοποθέτησε στο έμβλημά της τον δικέφαλο αετό του Βυζαντίου.
- Η συνεργασία με τους γείτονες είναι ενδεδειγμένη, αλλά επί ειλικρινούς βάσεως, όχι κλοπές ή παραποιήσεις της Ιστορίας μας. Σε παραποιήσεις ή παραχαράξεις απαιτείται άμεση αντίδραση από την πολιτεία, αλλά και μεμονωμένους πατριώτες.
- Το πολιτισμικό είναι όπλο ισχυρό. Είναι η ταυτότητά μας. Στο μάθημα της Ιστορίας πρέπει να μπαίνουν τα νέα στοιχεία που έρχονται στο φως και όχι να αφαιρείται ύλη. Και να τονίζονται οι κίνδυνοι. Τα νέα παιδιά στο σχολείο πρέπει να μαθαίνουν την ιστορία όλων των περιοχών της πατρίδος και αυτών που κάποτε ήταν δικές της. Μάρτυρες τα αρχαία ευρήματα. Ο οικουμενικός πολιτισμός της.
Επίλογος: Ο Νομπελίστας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης έγραψε: “Οι πεισματάρηδες είναι εδώ για να εξουδετερώσουν τη φθορά και να εδραιώσουν την ελπίδα”. Η ταπεινότητά μου θα προσέθετε: “Έχει πολλούς πεισματάρηδες η Ελλάδα”.
