Η απάντηση του Ίωνος Δραγούμη στον Γεώργιο Σκληρό

(Στις αρχές του προηγούμενου αιώνα ενώ το ζήτημα της Ελληνικής εθνικής αποκατάστασης βρισκόταν στο κρισημότερο σημείο του, εγκαινιάστηκε η παρουσία της σοσιαλιστικής ιδεολογίας στην Ελλάδα με το βιβλίο του Γεωργίου Κωνσταντίνίδη-“Σκληρού” “το κοινωνικό μας ζήτημα”. Ο “Σκληρός” ήταν ποντιακής καταγωγής, έζησε στην Τσαρική Ρωσία και είχε λάβει μέρος σε εξέγερση επηρεασμένος από την πρώιμη κομμουνιστική ιδεολογία του Πλεχάνωφ. Το προσωνήμιο του “Σκληρός” το απέκτησε για την ανυποχώρητη στάση που τήρησε τότε. Οι απόψεις του Σκληρού προκάλεσαν αίσθηση στην Ελληνική κοινή γνώμη και δίχασαν τους αντιπροσώπους της πνευματικής ζωής του τόπου. Ο Ίων Δραγούμης έγραψε δυο άρθρα στο δημοτικιστικό περιοδικό του “Νουμά” προσπαθώντας να ανασκευάσει τις θέσεις του Σκληρού. Από το πρώτο άρθρο θα παραθέσω ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα που το βρήκα ενδιαφέρον και γιατί όχι; επίκαιρο ακόμη και σήμερα…..Ι. Β. Δ.)

…Έχει πολλά προτερήματα το βιβλιαράκι. Είναι χυμένο σε ένα σύστημα , έχει ενότητα και πάστρα και γυρεύει να ταιριάξει την τωρινή Ελλαδική κοινωνία σε ένα κοινωνιολογικό σύστημα, Γερμανικό υποθέτω. Ίσως το σύστημα είναι όμορφο συμμετρικό και ευχάριστο, αλλά πάντα σύστημα μένει, δηλαδή θα αφήνει και κάποιον έξω, θα έχει και τα στραβά του.

Εγώ δεν γνώρισα τον Χέγκελ, ούτε έμαθα τι πάει να πει διαλεχτική και μεταφυσική μέθοδος. Είμαι πρακτικός άνθρωπος, Ρωμηός, Τουρκομερίτης, ραγιάς, καταγίνουμε στα πολιτικά, εδώ, στην Τουρκική Ελλάδα που δεν καταδέχθηκε να στοχαστεί για αυτήν ο κ. Σκληρός. Ίσως δεν μας καταφρόνεσε, γιατί δεν μας αναγνωρίζει, αλλά περιγέλασε εκείνους από τους Ελλαδίτες που καταγίνονται με εμάς.

Όλα αυτά τα ονομάζει Μεγάλη Ιδέα!!

Το βιβλιαράκι του κ. Σκληρού το έκρινε αρκετά καλά ο Ραμάς και συμφωνώ μαζί του σε πολλά όπως σε αυτό: ότι ο ανοιχτός και άγριος πόλεμος μεταξύ μιας κοινωνικής τάξης και μιας άλλης είναι σημάδι πως διαλύεται η κοινωνία αφού δεν μπορούν οι τάξεις αυτές να βρουν πια κανένα τρόπο να τα ταιριάξουν και να ζήσουν μαζί, αφού στα άτομα δεν αρέσει σ΄ άλλο τίποτα να καταγίνονται παρά στον ξετσίποτο κομματικό κοινωνικό πόλεμο μεταξύ τους.

Κοινωνικές τάξεις θα βρίσκονται πάντα στην γη επάνω, αλλού πιο ξεχωρισμένες η μια από την άλλη, αλλού λιγότερο ξεχωριστές και πότε θα παλεύουν λιγότερο αναμεταξύ τους, πότε περισσότερο και πότε καθόλου γιατί θα έχουν φτάσει σε μιαν ισορροπία (αλληλεγγύη φρόνιμη και σοφή) που δικαιώματα και χρέη θα είναι κανονισμένα και θα εμποδίζουν τα αλληλοφαγώματα. Είναι καιροί που ξεσπάζουν πάλι και μαλώνουν άγρια οι τάξεις μεταξύ τους, είναι και καιροί που μαλώνουν ατελείωτα και δεν μπορούν να βρουν ισορροπία. Αυτοί είναι οι καιροί της κοινωνικής αρρώστιας. Και από τις τάξεις όλες, άλλες διοικούν και άλλες υποτάσσονται και κάποτε τούτες ρίχνουν κάτου τις άλλες και διοικούν αυτές. Αυτά δεν είναι καινούργια πράγματα, ούτε αξιοθαύμαστα. Πάντα έτσι ήταν οι κοινωνίες και θα είναι.

Θα μιλήσω λίγο σοβαρά με τον κ. Σκληρό που τον εκτιμώ για το καθάριο μυαλό του, και την ησυχία που συζητεί όλα και καθίζει το κάθετι στο σύστημα του. Θα τον ήθελα μονάχα λιγάκι πιο άνθρωπο σωστό και λιγότερο σκλάβο της επιστήμης. Σε κανενός τις θεωρίες ο άνθρωπος δεν ταιριάζει να σκλαβώνεται, ούτε στις δικές του. Και της επιστήμης υπάρχουν σύνορα. Πρέπει να τα βλέπει ο αληθινός σοφός. Από τα λόγια μου αυτά καταλαβαίνει ο αναγνώστης πως δεν μου πολυαρέσουν οι θεωρείες και τα συστήματα ούτε σαστίζω μπροστά στην επιστήμη, ούτε ξιπάζω όπως οι περισσότεροι…..

Θα μου πει ο κ. Σκληρός “και λοιπόν δεν παραδέχεσαι πως θα φανερωθούν και στην Ελλάδα πόλεμοι άγριοι μια μέρα ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις;”

Και θα του αποκριθώ, ” Είμαι κ. Σκληρέ πολιτικός. Εμείς οι πολιτικοί πηγαίνουμε σύμφωνα με τις περιστάσεις – δηλαδή βλέποντας και κάνοντας. Ο καλός πολιτικός με το δυνατό ψυχολογικό του μάτι, προβλέπει πολλά που είναι να γίνουν και προετοιμάζεται να τα δεχτεί, να τα διορθώσει όσο μπορεί, να τα μπαλώσει προσωρινά, να τα ξερριζώσει τελειωτικά αν μπορεί και είναι ανάγκη, να τα σπρώξει να μεγαλώσουν, να δυναμώσουν, να πάρουνε δρόμο αν κρίνει πως έτσι πρέπει.

Αν λοιπόν είναι πολιτικός όπως χρειάζονται τα κράτη θα έχει νόμο απαράβατο και σταθερό το αυστηρό πολιτικό συμφέρον του κράτους, δηλαδή την αυτοσυντηρησία του κράτους, και την νίκη της εθνικής ζωής, ας είναι και εις βάρος άλλων κρατών. Πρέπει λοιπόν να θυσιαστούν τα συμφέροντα της κάθε τάξης; οι προλετάριοι πρέπει να αρρωστήσουν, να μείνουν χωρίς ψωμί, γυμνοί, χωρίς σπίτια, να χαντακωθούν ολότελα και να πεθάνουν; (Βλέπω δάκρυα στα μάτια σου κ. Σκληρέ γιατί; μην είσαι και εσύ σπλαχνικός, φιλάνθρωπος, μαλακός; η μήπως επειδή παίρνω άλλη βάση στις σκέψεις μου από εσένα λυπήθηκες που σε βγάζω από το σύστημα σου;)

Ναι, αν είναι ανάγκη να ζήσουν έτσι οι εργάτες, αν το κράτος έχει γενικότερες δουλειές να κοιτάξει, αν δεν είναι σοβαρός κίνδυνος για το κράτος, – ας ζήσουν ακόμα έτσι. Αν πάλι είναι να σηκωθούν, ας κάμουν τον σηκωμό τους και θα πάρουν με το έτσι θέλω άλλο ένα κόκαλο για να ζήσουν. Αν ο σηκωμός αυτός καταντήσσει μεγάλος σαν την Γαλλική επανάσταση, θα αλλάξει η τάξη που κυβερνά και θα έρθει να κυβερνήσει άλλη τάξη. Αυτό όμως δεν με ενδιαφέρει. Όποια τάξη κι αν θέλει ας έρθει, αν μπορεί, να κυβερνήσει σύμφωνα με τα συμφέροντα της και τα ιδανικά της. Φτάνει το κράτος να ζει, να στέκεται στα πόδια του, να μπορεί να έχει την θέση του ανάμεσα στα άλλα κράτη. Κάθε τάξη που κυβερνά ένα κράτος, πρέπει μεταξύ στα ιδανικά της, να έχει και την εικόνα του κράτους, την συνείδηση πως κάτι τι κοινό έχουν όλοι όσοι κάνουν το κράτος, και ότι και οι άλλες τάξεις με όλες τους τις διαφορές, έχουν κάποια κοινά συναισθήματα, κοινές ιδέες, κοινές παραδόσεις, κοινά συμφέροντα, κοινές ανάγκες και την μεγάλη ανάγκη της αλληλεγγύης μεταξύ τους. Δεν μπορεί να τα παραγνωρίσει αυτά η τάξη που κυβερνά, γιατί αλλιώς δεν στέκεται….

…Εσύ παίρνεις βάση και αρχή για τις σκέψεις σου τις κοινωνικές τάξεις. Παίρνεις έναν μεγαλωτικό φακό και ξεδιαλύνεις τους οικονομικούς λόγους που πλάθουνε τις τάξεις. Και απ΄αυτού προχωρείς και βγάζεις συμπεράσματα λογικά και σύμφωνα με τις αρχές σου. Αλλ΄ ο φακός σου μεγενθύνει πάρα πολύ εκείνα που με επιμονή παρατηράς. Πιάνεις τα πλήθη και χάνεσαι αυτού μέσα και όλα από κει γυρεύεις να τα βρεις. Τη μεγάλη δύναμη που μια εξαιρετική ιδιοφυία μπορεί να μαζέψει στα χέρια της, δεν φαίνεσαι να την διακρίνεις καλά, ούτε την υπερβολική σπρωξιά που μπορεί την κατάληλη στιγμή να δώσει σε ένα έθνος ολάκερο-όχι μονάχα σε μια τάξη- μια ιδέα, και όταν δεν προέρχεται από το στομάχι.

Εγώ για βάση της σκέψης μου βάζω το salus populi, των ανθρώπων όπως και των ομάδων της κοινωνίας μου, δεν τα τη σωτηρία, την ζωή όλου του έθνους που με γέννησε. Αγαπώ όλες τις τάξεις του έθνους μου και κάποτε δεν τις ξεχωρίζω, τα παλέματαπολυλογαριάζω. Παντού και πάντοτε υπάρχουν. Πιστεύω πως όταν ο ανταγωνισμός μεταξύ των τάξεων – που υπάρχει πάντα- μπει στην πρώτη γραμμή και γίνει η πρώτη φροντίδα και σκέψη των ανθρώπων ενός κράτους, και γίνει αυτό ιδανικό κιόλας, το κράτος αυτό δεν είναι πια για να ζήσει. Μπορεί το έθνος να εξακολουθεί να ζει, αλλά το κράτος θα χαντακωθεί. Πιστεύω και τούτο, πως μια ιδέα, άμα καταφέρει ένας η πολλοί να την βάλουν στο κεφάλι ενός έθνους, όχι μόνο δύσκολα βγαίνει, αλλά όσο υπάρχει μπορεί να σπρώξει το έθνος να αναποδογυρίσει βουνά, και τα δικά του τα συμφέροντα το κάθε άτομο για καιρό να ξεχάσει.

Και πιστεύω πως ένας άνθρωπος μπορεί να αξίζει περισσότερο από τα πλήθη των ανθρώπων: Μου αρέσει ο άνθρωπος, δεν μ΄αρέσουν τα πλήθη με την χοντροκοπιά τους. Έχουν βέβαια δύναμη τα πλήθη, αλλά και ο ένας άνθρωπος έχει δύναμη πιο τρανή και πιο έμορφη…..

“ΙΔΑΣ” (Ίων Δραγούμης)

Πηγές

Περιοδικό “Νουμάς”, τεύχος 271

istorikathemata.com

, , , , , ,

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *